Diktatuur

Ene Diktatuur is ene autokraatsche Form to regeren, bi de een meest een Leidsmann oder een Anförer dat Gesegg het un alleen med kumpleet oder meest kumplett unbesneden Macht regeert. De Politik in ene Diktatuur bestimmt een Diktater, de med enen binnersten Krink Raadgevers, Generaals oder ander hoge Beamten tohoopwärkt. De Diktater waart sine Macht, indem dat he up den binnersten Krink Inflood nimt un begööschert oder ook gegen eenander upbringt. Butendem unnerdrückt een Dikater olle Oppositschoon, as poltische Parteien, Wedderstand, oder ook unloyale Liddmaten uut den binnersten Krink. Diktaturen könnt med enen Militärcoup upricht wärden oder dœr enen politschen Anförer, de in dat Amt wählt worden is, man Gesette verafscheed, de sine Tid in’n Amte up Duur uutwied. Diktaturen könnt authoritär oder totalitär sien,^[1] un könnt Militärdiktaturen, Een-Partei-Diktaturen, Dikaturen med enen enigen Anförer un Personenkult oder ook afslute Monarchien sin.^[2]

De Begreep Diktatuur kümt uut de Röömsche Republik un beteken enen Anförer up Tid med afslute Macht Noodsaken un Krisen to œverwinnen.^[3] De eersten Militärdiktaturen kemen besunners in de Shoguntied in Japan oder England in de Tid unner Oliver Cromwell up. Moderne Dikaturen bilden sik sunderlik in’n 19. Jaarhunderd, daar mang de Bonapartimus in Europa oder de caudillos in Latienamerika. In’n 20. Jaarhunderd kemen faschistsche un kommunistsche Diktaturen un Europa up; wildess de meesten faschisten Diaktaturen na den tweden Weltkrieg 1945 een Ende fünden, het sik de Kommunismus ook in ander Länder uutbreed bet dat koolde Krieg 1991 to Enne was. In den 20. Jaarhunderd, besunneders in den 1960-er un 1970-er Jaren, steeg ook de Taal Diktaturen in Afrika un de Antaal Militärdiktaturen in Latienamerika an.

In de Tied na dem dat Sowjetunioon tohope fallen was, kemen in korte Tid vele Demokratien weltwied up, enige Dikaturen bleven man bet in dat 21. Jaarhunderd bestaan, besunnders in Afrika un Asien. To’n Beginn van’n 21. Jaarhunderd weren de Demokratien med 98 to 90 den Talen na meer as de Dikaturen up de Welt. Na dat de globale Finanskrise 2008 de westlike Demokratie un Weerdschop minder attraktiv maked het, gung de Taal Demokratien bilüttken torügg, so dat 2019 de Taal Diktaturen de Demokratien med 92 to 87 wedder œverstegen het.^[3]

Diktaturen versöcht faken ene demokraatsche Fassade na butenhen to waren, in dem dat se faken manipuleerd Walen afhoold, so dat de Regeer uutsüüt, as wenn dat Volk se wählt hädden. Ene Diktatuur blivt politsch stabil, indem dat se dat Volk twingt un underdrückt, Informatschonen zenseert un manipuleert, de politsche Oppositschoon verfolgt un dat Volk faken med Gewald inschüchtert. Diktaturen, de œre Oppositschoon nich daaltwingen könnt, breket faken med enen Militärcoup oder ene Revolutschoon tohope.