Bakterien

Toeerst hett Antoni van Leeuwenhoek Bakterien in Water un in minschlichen Spee ankeken. Dat hett he mit Hölpe vun en Mikroskop maakt, wat he sülms boot harr. Dor hett he 1676 Berichte over an de Royal Society of London schreven un hett vertellt, wat he sehn hett. Bit gegen dat Enne vun dat 20. Johrhunnert hen is de Naam „Bakterien“ in de Mikrobiologie for all lüttjen Organismen bruukt wurrn, wenn de bloß unner dat Mikroskop to sehn weern un keen echten Zellkarn harrt hefft. Man dat drippt ok up de Archaeen to, de vun um un bi 1990 af an as en egen Domään vun de Bakterien afgrenzt weert. De drüdde Domään sünd de Eukaryoten. Mehr as dreehunnert Johre nadem de eersten Bakterien beschreven wurrn sünd, mutt hüdigendags (Stand 2006) annahmen weern, datt twuschen 95 un 99 Perzent vun all Bakterien, de dat up'e Eer gifft, bither to noch nich bekannt un ok nich beschreven wurrn sünd.^[2]. Vundeswegen weert jummers wedder ne'e Bakterien funnen.

 

Bakterien gifft dat in allerhand verscheden Formen. De wecken hefft de Gestalt vun en Kogel, dor warrt Kokken to seggt (Micrococcus), annere laat na en Röhr oder Zylinder, de weert Lüttje Stäve nömmt (Bacillus, Escherichia). Dat gifft Bakterien, de hefft de Form vun en Spiral (Spirillen, Spirochäten), oder dor sitt en Steel an (Caulobacter), oder dor hangt anners wat an (Hyphomicrobium). De wecken backt tohopen un billt Haare ut en Reeg vun Zellen (Caryophanon, Oscillatoria) oder lange Fadens mit allerhand Twiege, de weert Hyphe nömmt. Tohopen billt se ut allerhand Fadens, de tohopenbacken doot, en Mycel, meist as bi de Swämme (Streptomyzeten) oder hangt eenfach unregelmotig tohopen (Pleurocapsa). Faken kaamt Bakterien in sunnerliche Tostänne vor: Kogelkeden (Streptococcus), oder allerhand Kogelzellen bi'nanner (Merismopedia), regelmotig dreedimensional tohopenboote Kogeln (Sarcina), Keden vun lüttje Stäve (Streptobacillus), oder Keden vun lüttje Stäve, inslaten in en Röhren (Leptothrix).

In'e Grötten verscheelt Bakterien sik bannig. De Döörmeter liggt twuschen bi 0,1 un 700 µm, bi de meisten Aarden liggt he twuschen bi 0,6 un 1 µm. Enkelte Zellen for sik könnt twuschen 0,6 (Kokken) un 700 µm lang ween, Hyphen könnt ok noch länger ween. De meisten Bakterien sünd avers twuschen 1 un 5 µm lang. Dat Volumen bi de meisten Bakterien liggt um 1 µm³ rüm. Mol af vun ganz roore Utnahmen könnt de enkelten Bakterienzellen vun dat minschliche Oge nich sehn weern. Sunnerlich lüttjet sünd Mycoplasmen, dor liggt de Döörmeter bi de lüttjeste Aart um 0,3 µm rüm. Sunnerlich groot sünd allerhand Cyanobakterien, de ehr Döörmeter meist bi 2 bit 8 µm liggen deit. Dat gröttste Bakterium, wat bitherto bekannt is, is Thiomargarita namibiensis, wat na en Kogel laten deit un en Döörmeter vun 300-700 µm hett. Dat is mit'n bloten Oge to sehn. Dat Volumen vun düt gröttste Bakterium is um un bi 10 Mrd. mol grötter, as dat Volumen vun dat lüttjeste.

De Bakterien verscheelt sik na Leven un Stoffwessel bannig. Dat gifft Bakterien, de bruukt Suerstoff (aerobe Bakterien), man annere, for de is Suerstoff schier Gift (obligat anaerobe Bakterien). Denn gifft dat ok de wecken Aarden, de könnt Suerstoff woll verdregen, bruukt em avers nich (fakultativ anaerobe Bakterien). Dat gifft Bakterien, de könnt Photosynthese bedrieven, as de Cyanobakterien, de vörmols ok Blaualgen nömmt wurrn sünd. Se weert phototrophe Bakterien nömmt, dat heet Lichtfreters. Man de meisten Bakterien nehrt sik vun Chemikalien, se weert chemotrophe Bakterien nömmt. De wecken Aarden mank de Bakterien (as u. a. Bacillus) könnt up lange Duer ehren ganzen Stoffwessel instellen. In düssen Tostand weert se Spore nömmt. So könnt se lange Tied in ungünstige Umstänn overleven un sogor in en extrem Umto levennig blieven. Dat kann bit hen to en poor dusend Johre gahn. Annere Geslechter mank de Bakterien folgt en annere Strategie un hefft sik anpasst an en extrem Umto. Se weert extremophil (Liefhebbers vun dat Extreme) nömmt.

Vermehren doot sik de Bakterien asexuell dör Zelldelen. Dat kann passeern dör dwars Döördelen (sunnerlich bi Zylinderbakterien), dör Wassen vun Knubben, dör Utbillen vun Sporen oder anners. All Nakamen ut de asexuelle Vermehren dreegt datsülvige Genom un sünd vundeswegen Klone.

En Minsch besteiht ut bi 10 Billionen (10¹³) Zellen, man teinmol so veel Bakterien leevt up un in em.^[3] In en Minschen sien Mund leevt bi 10¹⁰ Bakterien. Wenn een dat mit de Hygiene döörsnittlich hollt, leevt up minschliche Huud bi hunnertmol so veel Bakterien, dat sünd bi een Billion. Verdeelt sünd se ganz verscheden: An de Arms sünd dat bloß man en poor Dusend. Up de Steern, de wat fettiger is, sitt al en poor Millionen, un in Gemarken, wo dat fuchtig is, as unner de Arms, sitt al en poor Milliarden up een cm². Freten doot se vun de bi 10 Milliarden Huudschinnen, de jeden Dag afgeven weert, un vun Mineralstoffe un Lipide, de ut de Poren vun'e Huud afgeven weert. 99 % vun all Mikroorganismen, de in un an dat minschliche Lief leevt, dat sünd mehr as 10¹⁴mit tominnst 400 Aarden, leevt in de Gemarken, de for de Verdauung tostännig sünd, sunnerlich in'n Dickdarm. Se all tohopen sünd de so nömmte Darmflora. Bi de meisten vun düsse Organismen hannelt sik dat um Bakterien.

• Martin Dworkin, Stanley Falkow, Eugene Rosenberg, Karl-Heinz Schleifer, Erko Stackebrandt (Rutg.): The Prokaryotes, A Handbook of the Biology of Bacteria. 7 Bänne, 3. Uplage, Springer-Verlag, New York u. a. O., 2006, ISBN 0-387-30740-0. Umfasst auch Archaea.
• Joseph W. Lengeler, Gerhart Drews, Hans G. Schlegel (Rutg.): Biology of the Prokaryotes. Georg Thieme Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-13-108411-1. Ok Archaea mit bi.
• Michael T. Madigan, John M. Martinko, Paul V. Dunlop, David P. Clark: Brock – Biology of microorganisms, 12. Ed. (Pearson International Edition), Pearson, Benjamin Cummings, Pearson Education, Inc., San Francisco u. a. O. 2009, ISBN 978-0-321-53615-0.
• Michael T. Madigan, John M. Martinko: Brock – Mikrobiologie, 11. Uplage, eenmol overhen gahn, Pearson Studium, München 2006, ISBN 3-8273-7187-2. Oversetten vun Brock – Biology of microorganisms 11. ed.
• Betsey Dexter Dyer: A field guide to bacteria. Cornell University Press, Ithaca NY, U.S.A. 2003, ISBN 0-8014-8854-0 (Karton), ISBN 0-8014-3902-7 (Linnen).
• Karl Bernhard Lehmann & Rudolf Otto Neumann: Atlas und Grundriss der Bakteriologie und Lehrbuch der speciellen bakteriologischen Diagnostik. Lehmann, München 1896. Klassisch Lehrbook, beten ollerhaftig.

• Herbert Zuber: Thermophile Bakterien. In: Chemie in unserer Zeit. Bd. 13, Nr. 6, 1979, S. 165–175, doi:10.1002/ciuz.19790130602.
• Birgit Sattler, Hans Puxbaum, Roland Psenner: Bakterien der Lüfte: Vom Winde verweht. In: Biologie in unserer Zeit. Bd. 32, Nr. 1, 2002, S. 42–49
• Silke Wendler: Das Cytoskelett der Bakterien. In: Biologie in unserer Zeit. Bd. 32, Nr. 1, 2002, S. 6
• Hans-Curt Fleming, Jost Wingender: Biofilme – die bevorzugte Lebensform der Bakterien: Flocken, Filme und Schlämme. In: Biologie in unserer Zeit. Bd. 31, Nr. 3, 2001, S. 169–180

1. ↑ Carl R. Woese, Otto Kandler, Mark L. Wheelis: Towards a natural system of organisms: Proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya. In: Proceedings of the National Academy of Science, USA. Bd. 87, 1990, S. 4576–4579.
2. ↑ Nature, Bnd. 441, S. 274, Mai 2006
3. ↑ Dorion Sagan, Lynn Margulis: Garden of Microbial Delights: A Practical Guide to the Subvisible World. Kendall/Hunt Publishing Company, Dubuque, Iowa 1993.