Geleuf

D'r bint twee soorten geleuf, d'r is 'n geleuven en 'n geleuf. 't Eerste is de psychische toestaand "geleuven", 'n tweede is 't geleuf wat godsdienst of rilligie inhold.

Een geleuf (relligie of godsdienst) hef vake een mythologie of theologische/ spirituweel geschrift neudig waor de geleuvigen zich op kunt baseren, zich met kunt verantwoorden en/of op kunt mediteren.

De oale Germaonen hadden ok hun rilligie, disse waar grotendeels geliek an de Noorse Mythologie, ok wel de Germaonse Mythologie nuumd. Net as 't jeudendom baseert is op oale verhalen die in 't oale Midden-Oosten, archeologie hef verschillende varsies van 't Noach verhaal, in stienen uut-ehoowd, terugge vunnen. Ok is 't christendom baseert op de jeudse achtergroond van de tied waorin de verhalen zich in 't Ni'je Testement of-espeult hebt, en hef ok zo zien latere invluuden ehad van de Griekse filosofie en mythologie. En van daor uut is ok weer de Koran eschreven, met invluuden uut de tied wenneer as disse weer eschreven is.

Ok bestiet d'r rilligies die in iene keer onstaone bint, zo as 't Boeddhisme. Hier hef Gautama Boeddha in vroggere tieden verlichting behaald deur 'n zölf ontwörpen levensbeschoowing, en disse hef e weer deur egeven an zien leerlingen en disse hebt 't dan weer op-eschreven. Mar, 't Boeddhisme kent gien god of goden.

De grote geleuven hebt in de geschiedenisse völle en grote rollen espeult, zo as 't christendom veur 'n zeer groot diel zich hef laoten deurspuulen in de westerse wereld. De oalde germanen höngen völle goden an en probeerden eur lèvens te leiden naor veurbeeld van dizze goden. 't Christendom kon met ziene verhalen makkelijk inspöllen op de al bestaonde verhalen van de Germanen. Umdet 't volgens de cultuur van de Germanen ondenkbaor was dat 'n onskuldig iemand (Christus) zich zoonder stried aover zol geven veur de daoden van anderen, wörden wat verhalen oet de Biebel wat an epast op de beleavingsweareld van de Saksen. Dit wörden de Heliand enuumd, en geldt vandaag de dag as ene van de oldste Saksische literaire geschriften. Olde gebruken krègen n Biebels tintje. Veurbeelden hiervan bint met Poasen het baokebraanden, wat in 't hele Noordoost-Nederlaand en ok in Noord-Duutslaand nog altied völle doan wörd. Dit zol oorspronkelijk bedoeld wezen um de kwaoje geesten van de winter te verdrieven. De prèdikers van 't christendom pasten de betiekenis an, dat het met de opstanding van Jezus Christus te doene zol hebben. 't Midwinterhoornblaozen zol de geboorte van Jezus ankondigen, in stee van t verdrieven van kwaoje geesten, en de Germaanse boomverèring zol verandern in de karstboom en de paostakken bie Palmpaosen. De Saksen höngen de Germaanse Mythologie an, waor de Zunnewende en al die praktijken ok verdan kump, mar nao de zeuvende eeuwe nao Christus hebt de völle karsteningen der nao völle bloederige oorlogen der veur ezörgd dat de Saksen uutendelijk christelijk werden. Van hieruut is 't altied nog zo dat meensen in 't oosten van Nederlaand vake christelijk bint.

Mit de komst van gastarbeiders in de zestiger jaoren van de 20ste eeuwe, bint d'r ook völle moslims in 't Nedersaksiese gebied ekeumen. In Nederlaand zit daorvan de mieste in Almelo en Enschede in Twente, en de greutere stèden in Duutslaand.

D'r valt völle te speculeren over wat geleuf (rilligie of godsdienst) veur nut hef, as 't van uut de evolutie wörd bekeken. Luu (zoas Durkheim) zegt dat 't veural bi'j oale stamverbaanden neudig ware um de ienheid te heholden. Aanderen (zoas Tillich) zegt weer dat 't meer zin (in de vörme van iets willen) in 't leven gef, meer drievingskracht um deur te gaon. Ok maakt 't méénsen gelukkig(er) en op de iene of aandere meniere hef dat 'n belangrieke uutwarking um te kunnen overleven en oe veurt te plaanten. Ok kan 't 'n bi'jverschiensel ween van de knieftigheid van de méénslijke hassens.

't Geslacht van Homo Sapiens is de ienige (dier)soort waorvan bekend is dat zi'j geleuf (rilligie of godsdienst) hebt en ehad hebt. Zo as van de Homo Neanderthalensis (ok wel gwoon bekend as de Neanderthaler) hebt ze d'r achter kom dat disse soort zien doden begraven hebt. Allene van de Homo erectus, nog iene uut 't Homo Sapien geslacht, is niks over bekend dat zi'j zo iets as geleuf hebt ekend of ok mar hun doden bergreuven.

D'r wörd zölfs ezeg dat Olifaanten ok hun doden begraaft. Olifaanten hebt 'n bepaolde maote an bewuszien, daorbi'j wörd zi'j eplaatst naost de méénsen, de méénsapen en de dolfienen. Mar naos de méénse, of ruumer ezegd: 't geslacht Homo Sapiens, kunt wie bie gien van allen iets as 'n geleuf of levensbeschoowing woarnimmen.

Rilligie wödt bezwaord deur 't barre weinig bewies dat d'r is van 't bestaon van 'n God of goden, 't tegenholden van de sociale en wetenschaplijke veuruutgaank, 't nie kunnen metleven in bepaolde gruupies méénsen en machtsmisbruuk. Vake zit d'r in heilige geschriften anwiesbare fouten en tegenstriedigheden. Ok bestiet d'r sinds eeuwen 'n spanning tussen rilligies en de natuurwetenschappen, veural a-j 't hebt over 't ontstaone, de warking en ontwikkeling van 't heelal, de eerde en 't leven. Onder aander Galileo Galilei en Johannes Kepler hebt dit an 't lief ondervunnen.

Rilligies behaandelt regelmaotig bepaolde gruupies méénsen, zo as vrolluu, aandersdéénkenden en homoseksuelen as ongeliek. Intolerantie naor aandersdéénkenden hef in de 19e eeuwe en de eerste helfte van de 20e eeuwe in Nederlaand eleid töt verzuiling van de maaschappi'je. Fundamentalisme kan soms zölfs leiden töt geweld, zo as beveurbeeld bi'j de cartoonrellen in 2005 of de völle anslaang deur Al Qaida. In de geschiedenisse van de méénsheid bint völle godsdienstoorlogen uut-evöchten. Daornaos nemt sommige rilligieuze gezagsdragers 't staandpunt in, dat ze gien verantwoording schuldig bint an wereldse autoriteiten, zo as beveurbeeld islamitisch fundamentalisten die de Shariawetgeving boven de overheid en de rechtsprake in westerse laanden stelt.

Verder is d'r nog 't bezwaor op 't konsept van openbaring waorbi'j de "waorheid" ofhangt van de betrouwbaarheid van iene persoon.