Kedah

Dalam kesusasteraan timur tengah, Kedah purba telah dirujuk sebagai "Qilah" oleh Ibn Khordadbeh dalam Kitab al Masālik w'al Mamālik, "Kalah-bar" oleh Soleiman Siraf & Abu Zaid al Hassan di Silsilat al-Tawarikh (bergerak di Asia), dan "Kalah" oleh Abu-Dulaf Misa'r Ibnu Muhalhil di Al-Risalah al-Thaniyah. Tang terkenal Dinasti sami Buddha, Yi Jing yang melawat kepulauan Melayu antara 688-695, juga menyebut tentang kerajaan yang dikenali sebagai "Ka-Cha" di bahagian utara Semenanjung Melayu, yang menurut beliau telah belayar 30 hari dari Bogha (Palembang), ibu kota Sribogha (Srivijaya).

Menurut Hikayat Merong Mahawangsa, Kedah telah diasaskan oleh seorang raja Hindu bernama Merong Mahawangsa (Melayu). Menurut teks lanjut, Kesultanan Kedah bermula pada tahun 1136 apabila Raja Phra Ong Mahawangsa memeluk Islam dan menerima pakai nama Sultan Mudzafar Shah.

Dalam abad ke-7 dan 8, Kedah di bawah kawalan longgar Srivijaya, kemudian di bawah Siam, sehingga ia telah ditawan oleh kesultanan Melayu Melaka dalam abad ke-15. Dalam abad ke-17, Kedah diserang oleh Portugis selepas penaklukan mereka terhadap Melaka, dan diserang Aceh. Dengan harapan bahawa Britain akan melindungi Kedah dari Siam, Sultan menyerahkan Pulau Pinang dan kemudian Seberang Perai kepada Inggeris pada akhir abad ke-18. Namun, Siam telah menawan Kedah pada tahun 1811, dan ia kekal di bawah jajahan Siam sehingga diserahkan kepada British dalam Perjanjian Inggeris-Siam 1909.

Dalam Perang Dunia II, Kedah (bersama-sama dengan Kelantan) merupakan bahagian pertama Tanah Melayu yang diserang oleh Jepun. Jepun menyerahkan Kedah untuk berada di bawah naungan Thailand yang telah dinamakan sebagai Syburi, tetapi Kedah telah dikembalikan kepada pemerintahan British selepas berakhirnya perang. Kedah merupakan sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948.

Sultan terkini yang memerintah Kedah adalah Sultan Sallehuddin ibni Almarhum Sultan Badlishah. Kesultanan Kedah bermula pada abad ke-9 Masihi apabila Raja Kedah iaitu Maharaja Derbar Raja telah memeluk agama Islam dan menukar namanya kepada Sultan Mudzafar Shah I. Sejak itu terdapat 27 Sultan yang memerintah negeri Kedah.

Negeri Kedah mencakupi sebanyak 2.87 peratus daripada keluasan Malaysia dan sebahagian besar muka buminya adalah terdiri daripada tanah pamah landai yang amat sesuai dengan aktiviti pertanian. Satu pertiga kawasan dalam negeri ini juga diliputi hutan tropika di sekitar kawasan pergunungan dan lereng bukit yang sebahagian besarnya merangkumi Banjaran Titiwangsa. Gunung Bintang merupakan gunung tertinggi di negeri Kedah dengan ketinggian 1,862 meter.

Kedah terletak di bahagian utara Semenanjung Malaysia, bersempadan dengan Wilayah Yala dan Songkhla di Thailand, negeri Perak, negeri Pulau Pinang dan Selat Melaka. Kedah juga mempunyai empat batang sungai utama iaitu Sungai Muda sepanjang 230.48 kilometer, Sungai Kedah sepanjang 122.68 kilometer, Sungai Merbok sepanjang 53.78 kilometer dan Sungai Pedu sepanjang 31 kilometer.

Kedah juga mempunyai persisiran pantai di sebelah pantai barat sepanjang 158 kilometer yang menghadap Selat Melaka. Terdapat beberapa gugusan pulau di sekitar perairan negeri Kedah seperti Pulau Langkawi, Pulau Tuba, Pulau Payar, Pulau Bidan, Pulau Songsong dan Pulau Telor.^[6]

Sultan merupakan ketua negeri. Di bawah perlembagaan negeri, kuasa perundangan adalah pada Dewan Undangan Negeri Kedah. Dewan ini melantik beberapa anggota untuk membentuk Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Kedah.

Majlis Mesyuarat Kerajaan yang diketuai oleh Menteri Besar Kedah, memegang kuasa eksekutif dan merupakan badan yang membuat dasar kerajaan negeri. Menteri Besar yang dilantik oleh Sultan adalah daripada parti politik yang memenangi kerusi yang terbanyak di dalam Dewan Undangan. Menteri Besar (Ketua Menteri) pada masa ini ialah Muhamad Sanusi Md Nor.

Hubungan		Ketua parti/gabungan	Status	Kerusi
				PRU 2018	Semasa
	Perikatan Nasional Barisan Nasional	Muhammad Sanusi Md Nor	Kerajaan	18	23
	Pakatan Harapan	Phahrolrazi Zawawi	Pembangkang	18	13
Majoriti kerajaan				0	10

Pentadbiran Negeri Kedah terletak di Alor Setar iaitu di Bandar Muadzam Shah. Pada asalnya terletak di pusat bandar Alor Setar namun dipindah agar kesesakan lalu lintas dapat diatasi.

Terdapat sebanyak 12 pihak berkuasa tempatan di negeri Kedah;

• Majlis Bandaraya Alor Setar
• Majlis Perbandaran Sungai Petani
• Majlis Perbandaran Kulim
• Pihak Berkuasa Tempatan Perindustrian Hi-Tech Kulim
• Majlis Perbandaran Langkawi Bandaraya Pelancongan
• Majlis Daerah Bandar Baharu
• Majlis Perbandaran Kubang Pasu
• Majlis Daerah Padang Terap
• Majlis Daerah Pendang
• Majlis Daerah Baling
• Majlis Daerah Sik
• Majlis Daerah Yan

Negeri Kedah dibahagikan kepada 12 daerah dan 122 mukim.

Daerah di Kedah
Daerah	Keluasan (km2)[6]	Populasi (2020)[2]	Mukim
Baling	1,528	142,643	8
Bandar Baharu	269	44,412	7
Kota Setar	422	374,051	19
Kuala Muda	922	544,984	16
Kubang Pasu	946	237,759	21
Kulim	767	337,699	13
Langkawi	466	94,138	5
Padang Terap	1,357	65,698	11
Pendang	627	98,922	8
Pokok Sena	244	49,812	6
Sik	1,634	67,925	3
Yan	241	73,384	5

Penduduk di negeri Kedah terdiri daripada tiga kaum utama iaitu Melayu, Cina dan India serta beberapa etnik lain seperti Siam Malaysia dan kumpulan orang asli kaum Kensiu.

Menurut bancian penduduk Malaysia 2020, Majoriti penduduk warganegara merupakan bumiputera iaitu 80.1 peratus dari jumlah warganegara.

95.6 peratus dari jumlah penduduk merupakan warganegara manakala 4.4 peratus merupakan bukan warganegara.^[2]

Terdapat beberapa komuniti kaum Siam di Kedah terutamanya di kawasan yang berdekatan dengan sempadan Thailand seperti di Kuala Nerang. Komuniti orang asli Kensiu pula hanya terdapat di pedalaman daerah Baling dengan hanya seramai 204 orang.^[7]

Menurut bancian penduduk Malaysia 2020, majoriti penduduk di negeri Kedah beragama Islam iaitu sebanyak 78.5 peratus daripada jumlah penduduk, diikuti Buddha sebanyak 12.4 peratus, Hindu sebanyak 5.9 peratus, Kristian sebanyak 0.8 peratus, sebanyak dua peratus tidak diketahui atau tidak beragama dan lain-lain agama sebanyak 0.5 peratus.

Berikut merupakan statistik institusi pendidikan di negeri Kedah sehingga tahun 2020.^[8]

Sekolah kerajaan dan sekolah bantuan kerajaan

Terdapat sebanyak 30,794 orang guru dan 333,465 orang murid ditempatkan di 750 buah sekolah kerajaan dan sekolah bantuan kerajaan di negeri Kedah.

Sekolah swasta

Terdapat juga 20 buah sekolah swasta yang berdaftar di negeri Kedah menempatkan sebanyak 609 orang guru dan 8,048 orang murid.

Sekolah di bawah Jabatan Agama Negeri

Terdapat 70 buah sekolah di bawah Jabatan Agama Negeri Kedah

Universiti awam

Institut pendidikan guru

Politeknik

Kolej komuniti

Institut Pendidikan Tinggi Swasta (IPTS)

Negeri Kedah mempunyai sistem pengangkutan yang baik.^[9]

• Lebuhraya Utara - Selatan (PLUS).

Kedah dihubungkan melalui Lebuhraya Utara-Selatan dari Kubang Pasu iaitu di utara merentasi Alor Setar, Pendang sehingga ke Sungai Petani di selatan.

• Lebuhraya Butterworth - Kulim (BKE).

Selain itu, terdapat juga Laluan Persekutuan yang menghubungkan Kulim dengan Butterworth, Pulau Pinang.^[10]

• Lebuhraya Sungai Petani - Inner Kedah (SPIKE).

Dalam rancangan Malaysia Ke Sebelas, Kerajaan Persekutuan ingin membina sebuah lebuh raya sebagai alternatif bagi mengelakkan kesesakan lalu lintas di Pulau Pinang. Laluan ini akan menghubungkan Bandar Sungai Petani, Kulim, Bandar Baharu Serdang sehingga ke Taiping, Perak^[11]

 

Kereta Api Tanah Melayu (KTM)

Selain daripada Laluan Utara - Selatan, KTM Antarabandar juga merentasi Kedah. Landasan Keretapi Eletrik Berkembar Ipoh - Padang Besar bakal merancakkan lagi sosioekonomi di Kedah.

Antara hentian kereta api adalah Kodiang di Kubang Pasu, Anak Bukit, Bandar Alor Setar dan beberapa buah bandar yang lain.

Seperti di negeri-negeri lain, di Kedah juga terdapat perkhidmatan bas dan teksi. Stesen bas utama yang berpusat di Stesen Bas Lama di pusat bandar Alor Setar yang telah dipindah ke Terminal Bas Shahab Perdana, Lebuhraya Sultanah Bahiyah di Mergong bagi menampung pertambahan penduduk.^[12]

Antara lapangan terbang utama di Kedah ialah

1. Lapangan Terbang Sultan Abdul Halim
2. Lapangan Terbang Antarabangsa Langkawi

Antara terminal feri yang terdapat di Kedah :

1. Terminal Feri Kuala Kedah
2. Terminal Kuah, Langkawi

Kedah dianggap Negeri "Jelapang Padi" Malaysia, mencakupi satu pertiga daripada keseluruhan pengeluaran beras Malaysia. Lain-lain produk pertanian, termasuk getah, kelapa sawit dan tembakau juga penting. Pelancongan, khususnya di pulau Langkawi semakin penting kerana kebanyakkan sumber pendapatan negeri lebih melalui pelancogan di Langkawi.

Kini, Kedah sedang merancakkan kemajuan ekonomi ke arah industri automotif dan aeroangkasa dengan Modenas dan Rencam Asia menubuhkan pangkalan di sini. Salah satu kelebihan utama ialah kos buruh yang rendah dan infrastruktur di tempat yang strategik berhampiran dengan Lebuhraya Utara-Selatan dan Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang. Pada tahun 1996, Kulim Hi-Tech Park (KHTP) telah dibuka secara rasmi sebagai taman perindustrian teknologi tinggi yang pertama di Malaysia. Taman ini terdiri daripada jumlah keluasan tanah kira-kira 14,5 kilometer persegi (5.6 km ²). Banyak syarikat-syarikat tempatan dan asing, seperti Intel, Fuji Electric, Silterra, Infineon, First Solar, AIC Semiconductor, dan Showa Denko memulakan operasi kilang pengeluaran mereka.

Menurut Rancangan Malaysia Kesembilan, kawasan ekonomi ini adalah sebahagian daripada Wilayah Ekonomi Koridor Utara (NCER). Wilayah Ekonomi Koridor Utara adalah salah satu daripada tiga kawasan pembangunan yang ditubuhkan di Semenanjung Malaysia; kawasan pembangunan yang lain sebagai Iskandar Malaysia (atau Wilayah Ekonomi Johor Selatan) dan Wilayah Pembangunan Pantai Timur.

Berikut merupakan statistik institusi kesihatan di Kedah menurut Kementerian Kesihatan Malaysia setakat tahun 2019^[13]:

 

Sehingga tahun 2019, terdapat 19 buah hospital di Kedah iaitu 9 hospital kerajaan dan 10 hospital swasta. Hampir setiap daerah di Kedah mempunyai sebuah hospital kerajaan.

Terdapat sebanyak 304 buah klinik di negeri Kedah terdiri daripada 217 buah klinik desa, 67 buah klinik kesihatan dan klinik kesihatan ibu dan anak serta 20 buah klinik komuniti.

Terdapat seramai 11,624 petugas kesihatan yang berdaftar di negeri Kedah, terdiri daripada 3577 orang doktor, 545 orang doktor gigi, 5818 orang jururawat dan 1684 orang jururawat masyarakat.

Terdapat banyak tempat-tempat yang menarik di Kedah ini. Antaranya

Kedah menjadi tuan rumah Sukan Malaysia yang berlangsung dari 24 Mei hingga 4 Jun 2006. Majlis perasmian telah diadakan di Stadium Darul Aman

Berikut adalah senarai kompleks sukan di Kedah

1. Stadium Darulaman Alor Setar
2. Kompleks Sukan Muadzam Shah Hijau Kuning Alor Setar
3. Kompleks Belia Dan Sukan Alor Setar
4. Kompleks Akuatik Alor Setar
5. Kompleks Rakan Muda Baling
6. Kompleks Sukan Langkawi - Stadium Lada

• Pelancongan di Kedah
• Pengangkutan di Kedah
• Identiti Kedah

• Portal Rasmi Kerajaan Negeri Kedah
• Kedah - Virtual Malaysia Diarkibkan 2014-02-08 di Wayback Machine
• Tokoh kelahiran Kedah Diarkibkan 2010-12-23 di Wayback Machine Perbadanan Perpustakaan Awam Negeri Kedah
• Senarai Pulau di Kedah Diarkibkan 2014-03-12 di Wayback Machine Lembaga Sumber Air Negeri Kedah