Frasa nama

Frasa nama (FN) boleh dikenal pasti melalui ciri khususnya iaitu ia boleh didahului oleh kata bilangan dan penjodoh bilangan. Contoh FN yang didahului oleh kata bilangan dan penjodoh bilangan ialah (1) yang berikut.

(1) Contoh:

a. Seorang pelajar.

b. Tiga ekor kucing.

c. Sepuluh buah rumah.

Dalam (1), FN “pelajar” (1a), “kucing” (1b) dan “rumah” (1c) masing-masing didahului oleh kata bilangan “se”, “tiga” dan “sepuluh”, dan penjodoh bilangan “orang”, “ekor” dan “buah”.

Ciri lain FN ialah ia boleh diikuti oleh kata tunjuk. Contoh FN yang diikuti oleh kata tunjuk ialah (2) yang berikut.

(2) Contoh:

a. Pelajar itu.

b. Tiga ekor kucing ini.

c. Sepuluh buah rumah itu.

Dalam (2), FN “pelajar” (2a), “tiga ekor kucing” (2b) dan “sepuluh buah rumah” (2c) masing-masing diikuti oleh kata tunjuk “itu” dan “ini”.

Mengenai kehadiran kata bilangan, penjodoh bilangan dan kata tunjuk ini, tiga perkara perlu diberi perhatian. Pertama, kata bilangan “se” (satu) mesti disertai oleh penjodoh bilangan (3a-c) tetapi tidak demikian halnya dengan kata bilangan lain (4a-c).

(3) Contoh:

a. Seorang pelajar.

a’. *Satu pelajar.

b. Seekor kucing.

b’. *Satu kucing.

c. Sebuah rumah.

c’. *Satu rumah.

(4) Contoh:

a. Dua orang pelajar.

a’. Dua pelajar.

b. Tiga ekor kucing.

b’. Tiga kucing.

c. Sepuluh buah rumah.

c’. Sepuluh rumah.

Kejanggalan (3a’-c’) menunjukkan bahawa penjodoh bilangan mesti hadir bersama kata bilangan “se” (satu) dalam pembentukan FN. Sebaliknya kejituan (4a’-c’) menunjukkan bahawa kehadiran penjodoh bilangan hanya bersifat pilihan bagi kata bilangan selain “se” (satu)..

Kedua, FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan “se” (satu) dan penjodoh bilangan tidak boleh lagi menerima kehadiran kata tunjuk (5a-c) tetapi tidak demikian halnya dengan FN yang menerima kata bilangan lain (6a-c).

(5) Contoh:

a. *Seorang pelajar itu.

b. *Seekor kucing ini.

c. *Sebuah rumah itu.

(6) Contoh:

a. Dua orang pelajar itu.

b. Tiga ekor kucing ini.

c. Sepuluh buah rumah itu.

Kejanggalan (5a-c) menunjukkan bahawa kata tunjuk tidak boleh hadir pada FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan “se” (satu) dan penjodoh bilangan. Sebaliknya kejituan (6a-c) menunjukkan bahawa kata tunjuk boleh hadir pada FN yang telah sedia menerima kehadiran kata bilangan selain “se” (satu) dan penjodoh bilangan.

Ketiga, FN yang dihitung dalam bentuk kumpulan (7a), timbangan (7b), ukuran (7c) dan sukatan (7d) tidak boleh menerima kehadiran penjodoh bilangan.

(7) Contoh:

a. Sekumpulan pelajar.

a’. *Sekumpulan orang pelajar.

b. Sekilo daging lembu.

b’. *Sekilo ketul daging lembu.

c. Sepuluh meter kain.

c’. *Sepuluh meter helai kain.

d. Segantang beras.

d’. *Segantang biji beras.

FN mempunyai pelbagai fungsi dalam binaan ayat. Tiga fungsi utamanya adalah sebagai subjek, predikat dan objek kata kerja transitif. Fungsinya yang lain adalah sebagai pelengkap kata kerja tak transitif dan unsur keterangan.

(8) Siti pergi ke sekolah.

“Siti” dalam (8) ialah FN yang berfungsi sebagai subjek ayat. (9a-e) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai subjek ayat.

(9) Contoh:

a. Abangnya juruterbang.

b. Osman penyanyi terkenal.

c. Pukulannya sungguh kuat.

d. Kami pelajar tingkatan enam.

e. Ini kawasan bangunan Parlimen.

Nota: Subjek ayat mesti terdiri daripada FN.

(10) Siti pelajar USM.

“Pelajar USM” dalam (10) ialah FN yang berfungsi sebagai predikat ayat. (11a-c) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai predikat ayat.

(11) contoh:

a. Beliau Pengarah Pendidikan Negeri.

b. Ahmad guru.

c. Budak itu murid saya.

(12) Siti memandu kereta.

“Kereta” dalam (12) ialah objek kata kerja transitif “memandu”.

Nota: Objek kata kerja tak transitif mesti terdiri daripada FN atau klausa. (13) ialah contoh objek kata kerja transitif (berhuruf tebal) yang terdiri daripada klausa.

(13) Dia menegaskan bahawa masalah ini mesti diselesaikan dengan segera.

(14) Siti menjadi pensyarah USM sejak 10 tahun lalu.

“Pensyarah USM” dalam (14) ialah pelengkap kata kerja tak transitif “menjadi”. (15) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai pelengkap kata kerja tak transitif.

(15) Hang tuah bersenjatakan keris Taming Sari.

Nota: Hanya sebilangan kecil pelengkap kata kerja tak transitif yang terdiri daripada FN. Pelengkap berbeza daripada objek kata kerja transitif kerana ia tidak boleh melalui proses pemasifan.

(16) Mereka bermain bola di padang.

“Bola” dalam (12) ialah keterangan bagi kata kerja “bermain”. Sebagai unsur keterangan, Kehadiran FN adalah tidak wajib. Dengan kata lain, tanpa kehadiran “bola”, ayat (16) tetap gramatis.

(16’) Mereka bermain di padang.

(17a-c) ialah contoh lain FN (berhuruf tebal) yang berfungsi sebagai keterangan ayat.

(17) contoh:

a. Kanak-kanak itu berbaju Melayu.

b. Kegemarannya bermain bola.

c. Mereka belajar bahasa Jepun.

FN yang berfungsi sebagai predikat ayat tidak boleh menerima kehadiran kata bilangan dan penjodoh bilangan.

(18) contoh:

a. *Beliau seorang Pengarah Pendidikan Negeri.

b. *Ahmad seorang guru.

c. *Budak itu seorang murid saya.

Sebaliknya FN yang berfungsi sebagai predikat ayat mempunyai ciri FK, iaitu ia boleh menerima kehadiran kala. Contohnya ialah (19a-c) yang berikut:

(19) contoh:

a. Kamu akan dewasa suatu hari nanti.

b. Siti sudah remaja.

c. Mereka masih suami isteri.

Satu lagi perkara penting yang perlu diketahui mengenai FN yang berfungsi sebagai predikat ayat adalah berkenaan penggunaan kata pemeri “ialah”. Dalam ayat yang predikatnya ialah FN (berhuruf tebal), “ialah” boleh disisipkan antara subjek dengan predikat. Contohnya ialah (20a-c) yang berikut:

(20) contoh:

a. Beliau ialah pelajar universiti.

b. Kucing ialah haiwan kesayangan.

c. Itu ialah rumah tradisional Melayu.

Dalam (20), “pelajar universiti”, “haiwan kesayangan” dan “rumah tradisional Melayu” ialah FN yang masing-masing berfungsi sebagai predikat ayat (20a), (20b) dan (20c). Oleh sebab itu, kata pemeri “ialah” boleh hadir di hadapan FN ini. Sebaliknya satu lagi kata pemeri, iaitu “adalah”, tidak boleh hadir dalam ayat sebegini (berpredikat FN).

(20) contoh:

a’. *Beliau adalah pelajar universiti.

b’. *Kucing adalah haiwan kesayangan.

c’. *Itu adalah rumah tradisional Melayu.

Perkara seterusnya adalah mengenai penggunaan kata relatif “yang” dalam pembentukan sesuatu FN. Ada kalanya kehadiran kata relatif itu adalah wajib untuk membentukkan FN (berhuruf tebal) yang gramatis. Contohnya (21a-b) yang berikut:

(21) contoh:

a. Ikan mengandungi protein yang banyak.

b. Orang yang suka membaca luas pengetahuan.

Dalam (21), kehadiran “yang” dalam pembentukan FN “protein yang banyak” dan “orang yang suka membaca” adalah wajib. Tanpa kehadirannya, FN yang dibentukkan, iaitu “protein banyak” (21a’) dan “orang suka membaca” (21b’), adalah tidak gramatis. Sebagai akibatnya ayat yang dijana (21a’-b’) juga tidak gramatis.

(21) Contoh:

a’. *Ikan mengandungi protein banyak.

b’. *Orang suka membaca luas pengetahuan.

Ada kalanya pula kehadiran “yang” boleh menghilangkan kejanggalan dalam pembentukan FN (berhuruf tebal). Contohnya ialah (22a-b) yang berikut:

(22) Contoh:

a. ?Rumah sangat besar itu tidak berpenghuni.

b. Rumah yang sangat besar itu tidak berpenghuni.

Dalam (22), ayat (22a) agak janggal tanpa kehadiran “yang”. Kehadiran “yang” dalam ayat (22b) dapat menghilangkan kejanggalan ini.

Ada kalanya pula penggunaan “yang” tidak mempunyai kesan dari segi kegramatisan FN yang dibentukkan. Oleh itu FN (berhuruf tebal) dan seterusnya ayat yang dijana tetap gramatis sama ada dengan atau tanpa kehadiran “yang”. Contohnya ialah (23a-b) yang berikut:

(23) Contoh:

a. Rumah besar itu tidak berpenghuni.

b. Rumah yang besar itu tidak berpenghuni.

Kedua-dua FN iaitu “rumah besar itu” dan “rumah yang besar itu” adalah gramatis. Sebagai hasilnya kedua-dua ayat (23a-b) yang dijana juga gramatis.

Walau bagaimanapun ada kalanya penggunaan “yang” akan menyebabkan FN (berhuruf tebal) yang dibentukkan tidak gramatis. Contohnya ialah (24a-b) yang berikut:

(24) Contoh:

a. Budaya suka membaca mesti dipupuk dalam masyarakat.

b. *Budaya yang suka membaca mesti dipupuk dalam masyarakat.

Dalam ayat (24a), FN “budaya suka membaca” adalah gramatis, lalu menghasilkan ayat yang gramatis juga. Sebaliknya ayat (24b) tidak gramatis kerana FN “budaya yang suka membaca” tidak gramatis.

• Nik Safiah Karim et. al. (1995). Tatabahasa Dewan. Dewan Bahasa dan Pustaka.
• Abdullah Hassan (2006). Morfologi. PTS Professional.