Lihat sumber bagi Grand Canyon

Anda tidak mempunyai keizinan untuk menyunting laman ini, atas sebab berikut:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

Sekatan dilakukan oleh ‪Hasley‬. Alasannya ialah Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .

Tarikh bermula sekatan: 16:21, 18 Disember 2022
Tarikh tamat sekatan: 16:21, 18 Disember 2025

Alamat IP anda terkini ialah 62.210.136.28. The blocked range is 62.210.0.0/16.

Sila sertaian semua butiran di atas dalam sebarang pertanyaan yang anda buat. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Anda boleh melihat dan menyalin sumber bagi laman ini.

{{otheruses4|ngarai di bahagian barat daya Amerika Syarikat|Grand Canyon yang lain|Grand Canyon (nyahkekaburan)}}
{{CoorHeader |36|13|38|N|112|20|7|W|type:landmark_scale:50000}}
{{Infobox valley
|name = Grand Canyon<br><small>ڠاراي أݢم<small>
|length = {{convert|277|mi|km}}
|width = {{convert|4|to|18|mi|km}}
|elevation = Kira-kira {{convert|2600|ft|m|-2}}
|location = [[Arizona]], [[Amerika Syarikat]]
|photo = Grand canyon hermits rest 2010.JPG
|photo_caption = Pandangan [[Sungai Colorado]] mengalir melalui Grand Canyon daripada [[Hermit's Rest]].
|photo_size = 250
|map = Arizona
|map_size = 180
|lat_d = 36.1
|long_d = -112.1
|region = US-AZ
|scale = 300000
}}
'''Grand Canyon''' ialah sebuah [[ngarai]] yang amat curam dan berwarna-warni yang diukir oleh [[Sungai Colorado]] di negeri [[Arizona]], [[Amerika Syarikat]]. Sebahagian besarnya terangkum dalam [[Taman Negara Grand Canyon]] — salah satu [[taman negara]] yang awal di Amerika Syarikat. [[Presiden Amerika Syarikat|Presiden]] [[Theodore Roosevelt]] ialah penyokong utama kawasan Grand Canyon dan yang banyak kali mengunjunginya untuk [[Pemburuan|memburu]] serta untuk menikmati pemandangannya.

Ia dicipta oleh [[Sungai Colorado]] yang memotong sebatang [[Saluran (geografi)|saluran]] melebihi enam juta tahun dahulu. [[Ngarai]] ini 277 [[Batu (ukuran)|batu]] (446 [[kilometer]]) panjangnya, dengan lebarnya 4 - 18 batu (6.4 - 24 kilometer) dan dalamnya melebihi sebatu (1.6 kilometer). Hampir dua [[bilion]] tahun sejarah [[Bumi]] didedahkan ketika Sungai Colorado dan cawang-[[cawang]]nya memotong lapisan demi [[lapisan enapan]] apabila penara-[[penara Colorado]] terjulang.

Penglihatan tercatat Grand Canyon yang pertama oleh seorang [[Eropah]] adalah pada tahun [[1540]] oleh [[Garcia Lopez de Cardenas|García López de Cárdenas]] dari [[Sepanyol]]. <ref>[http://www.media.utah.edu/UHE/c/COLORADOPLATEU.html Sejarah Penara Colorado] </ref> Grand Canyon umumnya tidak diketahui sehingga selepas [[Perang Saudara Amerika Syarikat]]. Pada tahun [[1869]], [[John Wesley Powell|Mejar John Wesley Powell]], seorang [[bekas perajurit]] Perang Saudara satu tangan yang haus akan [[sains]] dan [[pengembaraan]], membuat perjalanan perintis merentasi Grand Canyon melalui Sungai Colorado. Beliau mencapai perbuatan ini bersama-sama sembilan orang lelaki di dalam empat [[bot]] [[papan]], walaupun hanya enam lelaki menyiapkan perjalanan mereka. Sejauh yang diketahui, kumpulan ini merupakan kumpulan pertama yang pernah membuat perjalanan sebegini. Powell merujuk kepada batuan-[[batuan enap]] sebagai "halaman-halaman sebuah buku cerita yang agung". Jauh sebelum itu, kawasan Grand Canyon dihuni oleh [[Orang asli Amerika di Amerika Syarikat|orang asli Amerika]] yang membina petempatan-petempatan mereka di dalam tembok ngarai serta gua-[[gua]]nya.

[[Fail:Grand Canyon - North Rim Panorama - Sept 2004.jpg|thumb|center|780px|Pemandangan dari Lingkaran Utara Grand Canyon.]]

== Geografi ==
[[Fail:grandcanyon_laban.jpg|right|thumb|350px|Grand Canyon sebagaimana dilihat dari Lingkaran Selatan, 2003.]]

Muka bumi ngarai ini ialah sebuah [[sesar bumi|sesaran atau gelinciran]] yang amat besar panjang di Penara Colorado yang mendedahkan strata [[Proterozoik]] dan [[Paleozoik]] yang terjulang. Panjangnya Grand Canyon di sesetengah bahagian melebihi sebatu (1,609 meter) dalamnya. Walaupun demikian, ia bukannya [[ngarai]] yang paling dalam di dunia. Kedua-dua [[Ngarai Copper|Barranca del Cobre]] di [[Mexico]] Utara dan [[Ngarai Hell]] di [[Idaho]] adalah lebih dalam, akan tetapi ia terkenal untuk saiznya yang amat besar serta pandangan daratnya yang rumit dan berwarna-warni. Pemandangannya dari lingkaran yang ditawarkan kepada para pelancong tidak dapat ditandingi di seluruh dunia. Dari segi [[geologi]], ia sangat bererti kerana jujukan batuan purba yang tebal yang dikekalkan dengan indah dan yang terdedah pada tembok-tembok ngarai. Lapisan-lapisan batuannya mencatatkan banyak sejarah geologi benua [[Amerika Utara]] yang awal. Grand Canyon juga merupakan salah satu contoh [[hakisan]] semula jadi yang paling hebat di seluruh dunia.

[[Julangan]] yang dikaitkan dengan penciptaan [[gunung]] kemudian mengalihkan endapan-[[endapan]]nya ribuan [[Kaki (ukuran)|kaki]] naik ke atas untuk mencipta [[Penara Colorado]]. Kawasan penyairan Sungai Colorado yang lebih tinggi ini telah menyebabkan lebih banyak [[hujan]], walaupun masih tidak mencukupi untuk mengubahkan keadaan kawasan Grand Canyon yang separuh gersang. Penjulangan [[Penara Colorado]] adalah tidak rata, dengan [[Penara Kaibab]] di Lingkaran Utara seribu [[Kaki (ukuran)|kaki]] (kira-kira  kurang 300 [[meter]]) lebih tinggi berbanding dengan kawasannya di Lingkaran Selatan. Penara Kaibab ini yang terletak pada arah utara-selatan dibelah dua oleh Grand Canyon. Fakta bahawa Sungai Coloradi melengkung mengelilingi bahagian Lingkaran Utaranya tetapi lebih rapat dengan bahagian Lingkaran Selatannya juga boleh dijelaskan melalui [[asimetri]]nya. 

Ivo Lucchitta daripada [[Survei Geologi Amerika Syarikat]] merupakan orang pertama untuk mencadangkan bahawa oleh sebab Sungai Colorado berkembang sebelum hakisan yang bererti bermula di kawasan ini, ia sewajarnya akan merentasi atau mengelilingi Julangan Kaibab dengan mengikut "balapan lumpa" di selatan bahagian [[penara]] yang tertinggi. Hampir semua larian air dari Lingkaran Utara (yang mendapat lebih banyak hujan dan [[salji]]) mengalir menuju ke Grand Canyon, manakala kebanyakan larian air penara di belakang Lingkaran Selatan mengalir menjauhi ngarai (mengikut kesengetan umum). Hakikatnya ialah olak-olak air cawang dan ngarai-ngarai yang lebih dalam dan panjang pada sebelah utara dan ngarai-ngarai yang lebih pendek dan curam pada sebelah selatan.

Suhu-[[suhu]] di Lingkaran Utara umumnya adalah lebih rendah berbanding dengan suhu-suhu di Lingkaran Selatan kerana ia lebih tinggi (8,000 kaki (2,438 meter) <ref>{{cite web | title=Nature & Science | url=http://www.nps.gov/grca/naturescience/index.htm | publisher=Perkhidmatan Taman Negara | date=Januari 2007 | accessdate=2007-03-29}}</ref> pada puratanya di atas aras laut). [[Hujan]] lebat adalah biasa di kedua-dua lingkaran pada bulan-bulan [[musim panas]]. Pemasukan ke Lingkaran Utara melalui laluan utama yang menuju ke ngarai ([[Laluan Negeri Arizona 67]]) adalah terbatas pada [[musim sejuk]], akibat penutupan banyak jalan raya. Lingkaran Utara cenderung memberikan pemandangan-pemandangan kawasan ngarai luas terbentang yang lebih baik berbanding dengan pemandangan dari Lingkaran Selatan.

== Lihat juga ==
* [[Ngarai Colca]], [[Peru]]
* [[Senarai denai Taman Negara Grand Canyon]]
* [[Senarai jeram dan ciri Sungai Colorado]]
* Syarikat [[Grand Canyon Dories]]
* [[Taman Negara Grand Canyon]]
* [[Tasik Jacob, Arizona]]

== Nota ==
<div class="references-small">
<references/>
</div>

== Rujukan ==
<div class="references-small">
* {{cite book | author=George Wuerthner|title=Grand Canyon: A Visitor's Companion|publisher=Stackpole Books|year=1998|isbn=}}
* {{cite book | author= [[Joseph Wood Krutch]]|title=Grand Canyon: Today and All Its Yesterdays |publisher= |year=1957 |isbn=}}
* {{cite book | author= [[Stephen J. Pyne]]|title= How the Canyon Became Grand|publisher= Penguin|year= 1998|isbn=}}
* {{cite book | author= L. Greer Price|title= An introduction to Grand Canyon Geology|publisher= Grand Canyon Association|year= 1999|isbn= 0-938216-68-6}}
* {{cite book | author= Michael F. Anderson|title= Along the Rim|publisher= Grand Canyon Association|year= 2001|isbn= 0-938216-75-9}}
* {{cite book | author= Christa Sadler|title= Life in Stone|publisher= Grand Canyon Association|year= 2006|isbn= 0-938216-81-3}}
* {{cite book | author= Thomas M. Myers and Michael P. Ghiglieri|title= Over the Edge: Death in Grand Canyon|publisher= Puma Press|year= 2001|isbn= 0-9700973-1-X}}
* {{cite book | author= Macarthur Job|title= Air Disaster Volume 4: The Propeller Era|publisher= Aerospace Publications|year= 2001|isbn= 1-875671-48-X}}
* {{cite book | author= [[Edward Dolnick]]|title= Down the Great Unknown : John Wesley Powell's 1869 Journey of Discovery and Tragedy Through the Grand Canyon|publisher= HarperCollins|year= 2001|isbn= }}
</div>

== Pautan luar ==
{{commonscat|Grand Canyon}}
* [http://www.nps.gov/grca/ Perkhidmatan Taman Negara Grand Canyon]
* {{wikivoyage|Grand Canyon}}
* [http://www.grandcanyonsemester.nau.edu Laman web ''Grand Canyon Semester:'' Bilik Kelas yang Tertua di Bumi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080617142525/http://www.grandcanyonsemester.nau.edu/ |date=2008-06-17 }}
* [http://landsat.usgs.gov/gallery/detail/407/ Perspektif 3-D Grand Canyon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080212024749/http://landsat.usgs.gov/gallery/detail/407/ |date=2008-02-12 }} – pemandangan ke arah barat daya yang menunjukkan ''Lingkaran Utara'' dan Ngarai.


<div style="clear: both"></div>
{{Arizona}}
{{Colorado_River_system}}
{{Authority control}}
[[Kategori:Grand Canyon| ]]
[[Kategori:Ngarai dan gaung di Arizona]]
[[Kategori:Penara Colorado]]

Templat yang digunakan dalam laman ini:

Templat:Arizona (sunting)
Templat:Authority control (sunting)
Templat:Cite book (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Cite web (lihat sumber) (dilindungi separa)
Templat:Colorado River system (sunting)
Templat:Commonscat (sunting)
Templat:Convert (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:CoorHeader (sunting)
Templat:Coord (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Hatnote (sunting)
Templat:Infobox (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Infobox coord (sunting)
Templat:Infobox lembah (sunting)
Templat:Infobox mountain/map (sunting)
Templat:Infobox valley (sunting)
Templat:Kategori Commons (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Kawalan kewibawaan (sunting)
Templat:Kotak info gunung/peta (sunting)
Templat:Location map (sunting)
Templat:Namespace detect (sunting)
Templat:Navbox (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Navbox generic (sunting)
Templat:Nowrap (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Otheruses4 (sunting)
Templat:Peta lokasi (sunting)
Templat:Side box (sunting)
Templat:Sister (sunting)
Templat:Sister project (sunting)
Templat:Str left (sunting)
Templat:Template other (sunting)
Templat:Tentang (sunting)
Templat:Tnavbar (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Transclude (sunting)
Templat:US state navigation box (sunting)
Templat:Webarchive (sunting)
Templat:Wikidata (sunting)
Templat:Wikivoyage (sunting)
Modul:Arguments (sunting)
Modul:Authority control (lihat sumber) (dilindungi separa)
Modul:Check for unknown parameters (sunting)
Modul:Citation/CS1 (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/COinS (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Configuration (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Date validation (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Utilities (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Citation/CS1/styles.css (sunting)
Modul:Convert (sunting)
Modul:Convert/data (sunting)
Modul:Convert/text (sunting)
Modul:Coordinates (sunting)
Modul:EditAtWikidata (sunting)
Modul:GetParameters (sunting)
Modul:Hatnote (sunting)
Modul:Hatnote/styles.css (lihat sumber) (dilindungi separa)
Modul:Infobox (sunting)
Modul:Infobox/styles.css (sunting)
Modul:Location map (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Math (sunting)
Modul:Namespace detect (sunting)
Modul:Namespace detect/config (sunting)
Modul:Namespace detect/data (sunting)
Modul:Navbar (lihat sumber) (dilindungi)
Modul:Navbar/configuration (sunting)
Modul:Navbar/styles.css (sunting)
Modul:Navbox (sunting)
Modul:No globals (sunting)
Modul:ResolveEntityId (sunting)
Modul:Side box (sunting)
Modul:String2 (sunting)
Modul:Wd (sunting)
Modul:Wd/i18n (sunting)
Modul:Webarchive (sunting)
Modul:Webarchive/data (sunting)
Modul:Yesno (sunting)

Kembali ke Grand Canyon.

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/wiki/Grand_Canyon"