Herinandro

Ny herinandro dia tsingerim-potoana izay fitambarana andro maromaro tsy mihoatra ny iray volana na ny tsingerim-bolana iray. Ny herinandro misy fito andro mifanesy no tena be mpampiasa. Ny iray volana dia misy efatra herinandro mahery kely, raha fito andro ny iray herinandro; ary ny iray taona misy 52 herinandro mahery kely. Arakaraka ny safidin' ny fanjakana na ny antokom-pivavahana na ny vahoaka tsirairay dia mety hanomboka amin' ny andro Alahady na Alatsinainy na andro hafa ny herinandro. Ireto avy ny anaran' ny andro ao amin' ny herinandro, amin' ny teny malagasy , izay misy andro fito: Alatsinainy, Talata, Alarobia, Alakamisy, Zoma, Asabotsy ary Alahady.

Ny herinandro tamin'ny Andro Taloha

Ny fizaràna ny fotoana ho tsingerim-pito andro dia angamba natombok'ireo Kaldeana raha tsy ny Hebreo^[1] ^[2].

Ny herinandro tany Mesôpôtamia

Tao Mesôpôtamia (na Mezôpôtamia) dia noheverina fa mitera-doza ny isa 7 ka tsaratsara kokoa ny tsy manao na inona na inona amin' ny andro faha-7 sy faha-14 sy faha-21 ary faha-28 amin' ny volana izay heverina ho "andro ratsy", "andro fady" na indraindray koa "andro masina". Ny fito andro koa dia manarikitra ny fe-potoan' ny "ampahefatry" ny Volana eny amin' ny habakabaka. Ary manome "fizaràn-taona" miisa 91 ny 13 herinandro. Misy "fizaràn-taona" 4 miampy andro iray, izany hoe 52 herinandro, ny 365 andro ao anatin' ny taona.

Ny isan' ny andro ao amin' ny herinandro dia mifandray amin' ny isan' ny zava-mitsingevana hita maso indrindra (astra) eny amin' ny lanitra, dia ny Masoandro sy ny Volana ary ny planeta dimy (i Merkora, i Venosy, i Marsa, i Jopitera ary i Satorna).

Ny haikintana tamin' izany fotoana izany dia nanao ny Volana sy ny Masoandro ho anisan' ny planeta (avy amin' ny teny grika hoe πλανήτης / planêtês "mpirenireny", "mpivezivezy"). Tsy nahalala ny fisian' ny planeta lavitra noho i Satorna, dia i Oranosy sy i Neptona, ny mpahay kintana tamin' izany fotoana izany. Izao no nandaharan' ny Kaldeana ireo heveriny ho "planeta" ireo^[3]: i Satorna, i Jopitera, i Marsa, ny Masoandro, i Venosy, i Merkora ary ny Volana.

Ny "planeta" tsirairay, na ny andriamanitra mifandray aminy, dia manjaka amin' ny ora iray amin' ny andro iray. Ao anaty tsingerina mitohy, manomboka amin' ny planeta izay haingam-pandeha, izany hoe manomboka amin' ny Satorna mankany amin' ny Volana. Ny andro tsirairay koa avy eo dia anjakan' ny planeta mifandimby manjaka amin' ny ora voalohany ao aminy.

Noho izany, ny andro voalohany dia anjakan' i Satorna (Asabotsy) satria ny ora voalohany amin' io andro io dia anjakan' i Satorna, ny ora faharoa anjakan' i Jopitera, ny fahatelo an' i Marsa, ka toy izany hatrany amin' ny ora fahafito izay anjakan' ny Volana, ny ora faha-8 dia anjakan' i Satorna indray, toy izany koa ny ora faha-15, ka mitohy izany hatramin' ny ora faha-24 izay anjakan' i Marsa, ny ora faha-25 izay ora voalohany amin' ny andro manaraka dia oran' ny Masoandro, ary satria ny ora voalohany no manome ny anaran' ny andro dia ny andro Alahady izany. Mitohy hatrany izany ho an' ny andro sisa rehetra^[4].

Mitovy amin' ny mahazatra ny fifanarakarahan' ny andro ao anaty herinandro nefa ny andron' i Satorna (Asabotsy) no andro voalohany. Ny andro farany dia ny andron' i Venosy: ny andro Zoma.

Ny andriamanitra mifandray amin' ny Masoandro tao Mesôpôtamia dia i Utu na Shamash. Ny mifandray amin' ny Volana dia i Nanna na Sîn. Ny mifandray amin' i Venosy dia i Inanna na Ishtar.

Izany rehetra izany no nahatonga ny anaran' andro eorôpeana hahitana ny anaran' ny planeta (na andriamanitra mitovy anarana aminy).

Ny herinandro tany amin' ny Hebreo

Ny fizaràna ny herinandro ho fito andro dia hita koa tamin' ny fanaon' ny Hebreo araka ny hita ao amin' ny Baiboly (Genesisy 29.27) sy ny volana ho herinanandro misy fito andro dia nankalazana ny Famoronana an' izao tontolo izao tanatin' ny enina andro ary ny andro fahafito dia voalaza fa andro fitsaharana (Shabbat) ho an' Andriamanitra^[2].

Ireto avy ny anaran' ny andro fito ao anatin' ny herinandro amin' ny teny hebreo izay tsy inona fa ny laharan' ny andro ao amin' ny herinandro, afa-tsy ny andro fahafito (Shabbat):

יום ראשון‬ / Yom Rishon, izay midika hoe "andro voalohany" (Alahady)
יום שני‬ Yom Sheni, izay midika hoe "andro faharoa" (Alatsinainy)
יום שלישי / Yom Shlishi, ‬ izay midika hoe "andro fahatelo" (Talata)
יום רביעי‬ / Yom Reviʻi, izay midika hoe "andro fahefatra" (Alarobia)
יום חמישי‬ / Yom Khamishi, izay midika hoe "andro fahadimy" (Alakamisy)
יום ששי‬ / Yom Shishi, izay midika hoe "andro fahenina" (Zoma)
יום שבת‬ / Yom Shabbat, izay midika hoe "andro fitsaharana" (Asabotsy).

Jereo koa

Taonarivo - Taonjato - Taompolo - Taona - Volana - Andro
Tetiandro hebreo - Tetiandro malagasy - Tetiandro miozolmana - Tetiandro gregôriana

Loharano

↑ Georges Ifrah, Histoire universelle des chiffres, éd. Bouquin, 1995 (ISBN 2-221-07838-1)
↑ Jean-Pierre Durandeau, Physique, option sciences expérimentales, 1re série, Hachette, 1994 (ISBN 2-01-134995-8)
↑ Émile Biémont, Rythmes du temps, astronomie et calendriers, De Boeck, 2000.(ISBN 2-8041-3287-0) Sombin-dahatsoratra [tahiry]

[1] Georges Ifrah, Histoire universelle des chiffres, éd. Bouquin, 1995 (ISBN 2-221-07838-1)

[:0-2] 2,0 et ^2,1 "Semaine" Microsoft Encarta 2009. © 1993-2008 Microsoft Corporation.

[3] Jean-Pierre Durandeau, Physique, option sciences expérimentales, 1re série, Hachette, 1994 (ISBN 2-01-134995-8)

[4] Émile Biémont, Rythmes du temps, astronomie et calendriers, De Boeck, 2000.(ISBN 2-8041-3287-0) Sombin-dahatsoratra [tahiry]

[1]

[2]

[3]

[4]