Pattimura

Galat skrip: tidak ada modul tersebut "Infobox Wikidata".

Thomas Matulessy atau Thomas Matulessia, èkenal kalabân Kapitan Pattimura otabâ Pattimura (8 Juni 1783-16 Dèsèmber 1817), iyâ arèya pahlawan Nasional Inḍonèsia sè asalla ḍâri Haria, Saparua, Maluku.^[1]

Mitorot buku “Kisah Perjuangan Pattimura” sè ètolès sareng M. Sapija, Pattimura tamaso’ katoronan pongghâbâ ḍâri Nusa Ina.^[2]

Kapitan Pattimura lahèr mènangka Thomas Matulessy è tangghâl 8 Juni 1783 è Saparua. Loor bhâlâ Matulessy asalla ḍâri Polo Seram. Ron-tamoron kabbi ngallè ghârumbhâ Thomas Matulessy ka Titawaka (satèya negri Itawaka). È antara katoronanna bâdâ sè nenneng è Itawaka, bâdâ sè ngallè ka Ullath, bân bâdâ sè ngallè ka Haria. Sè è Haria matoron eppa’ ḍâri Yohannis bân Thomas. Eppa’ ḍâri Thomas Matulessy sè anyama Frans Matulessy lahèr è Itawaka ḍâtâng ka negri Haria sabelluna anèka eppa’ ḍâri Thomas Matulessy nenneng è negri Haria eppa’ ḍâri Thomas Matulessy jârèya ella ta’ abâli polè ka Itawaka bân anèka so embu’ ḍâri Thomas sè anyama Fransina Silahooi sè asalla ḍâri Siri Sori Serani.^[3] Orèng towa ḍâri Thomas Matulessy anyama Frans Matulessy bân Fransina Silahooi bân dhibi’na anḍi’ sorang kakak lakè’ anyama Yohannis Matulessy. “Bhâlâ Matulessy aghâma Kristen Protestan. Nyamana Yohannis bân Thomas èkala’ ḍâri Alkitab.”^[3]

Thomas ta’ anèka. Yohannis matoron bhâlâ Matulessy sè nenneng è Haria. Zeth Matulessy, sorang pongghâbâ kalakoan umum Provinsi Maluku, dhâddhi ahli wârissa Thomas bân Yohannis, sè negghu’ sorat pangangkaan Kapitan Pattimura mènangka Pahlawan Nasional. Dhibi’na anyèmpen angghuyyâ, bhirâng bân salawaku anḍi’na Pattimura.^[4][3]

È taon 1810, kapoloan Maluku èkala’ ḍâri pânjhâjhâ Blândhâ bi’ Ènggris.^[5] Sebbâb pamarènta anyar Ènggris è Maluku ènilay bhâgus bi’ sakabbina kalangan maghârsarè ta’ aromasa bâdâ paksaan dâri pangoasa laju sè abhâli jârèya. Jârèya èrassaaghi kèya bi’ Thomas Matulessy bân ca-kanca sapârjuanganna è Lease, Kapoloan Maluku Tengnga. Sakalè dhibi’na amanfaataghi kalorghâân paratoran pamarènta Ènggris jârèya ghâbây bekayuh ka Ambon, nyarè kabhâr sanya’- bânnya’na ḍâri poked pamarènta Ènggris è Maluku. Nalèka Ènggris angomomaghi panarèghân dhâ-ngodhâ Maluku dhâddhi bâgiyân ḍâri kasatoan militèr kabbi, Matulessy bân ca-kancana dhuli adaftar. Kabbi ta’ mang-mang tor sakoni’ dhâddhi bâgiyân ḍâri bârisân bhângsa  asèng jârèya.^[6]

Alasân kowat Thomas Matulessy milè acampo iyâ arèya togas tentara maghârsarè jarèya sè èbântu’ ghâbây ajâgâ wilaya kakoasaan Ènggris ḍâri pèha' lowar, otabâ kalabân ta’ langsung jhughân ajâgâ maghârsarè Maluku. Salaèn jârèya ta’ akanta Blândhâ sè ngirèm tentara maghârsarè ka Batavia, Ènggris angennengngaghina kabbi è Ambon. Bâdâ sarat-sarattâ sopajâ lolos slèksi tentara maghârsarè. Duwâ’ antarana iyâ arèya tes kasèhatân bân uji kamampoan bâdhân. Samarèna sakabbhina prosès marè èlakoni è taon 1816 maka èpèlè 500 orèng, tamaso’ Thomas Matulessy, ghâbây agabung dâlâm kasatoan Ambon. Kabbhi èbâjâr cokop tègghi bân nenneng è asrama militèr è Ambon.^[6]

Ta’ loppa para v èberri’ sragam sè bhâgus. “latèyan aperrang, padhârâtân è brâmpan pantai se aombâ’, abhâddhi potè, bân akarang iyâ arèya latèyan-latèyan sè ongghu èsiapaghi ghâbây anangkès bân nyerrang moso,”. Tentara Ènggris cokop bhâgus alatèh para v anyar. Brâmpan macem palatèyan ngangghuy senjhâta apoy èajhâri slama bâdâ è dissa. Polana perrang sè terros dhâddhi antara Ènggris bân Prancis èbânto Blândhâ, pamarèntaan è Maluku semanè dalâm kabâdâân siaga. Samarèna eangghâp siap, Matulessy bân perwira laèn èsebbâr ka polo-polo è sakabbhina negri.^[6]

Slama latèyan, Matulessy anonjuaghi katrampilan, kacakeppan, bân kamampoan amimpèn alebbi’I ca-kancana sè laèn. Dhibi’na lekkas ollè promosi bân èpartajâ dhâddhi pamimpèn angkatan. Korang lebbhi Matulessy akarèr è militèr Ènggris slama petto’ taon. Pangkat dibudhina sè ètarèma iyâ arèya sersan mayor.^[6] Dâri kalaghungan Sersan Mayor jârèya Thomas Matulessy ngobâ katoronanna sè dâri Matulessy dhâddhi Matulessia kalabân alasan saongghuna katoronan Matulessy sè èangghuy Thomas ta’ padâ kalabân kalaghungan Sersan Mayor sè èangghuy dhibi’na.^[7]

Ènggris angânnângngi wilayah Hindia Blândhâ è taon 1811. Tapè, kakalaan Ènggris dâlem aperrang alabân Prancis bân Blândhâ asâbbabaghi Ènggris mabâli wilayah Hindia Blândhâ ka Blândhâ kalabân Konvensi London è taon 1814. Tapè, realisasi anyar terjadi è taon 1816. Bahkan è Maluku peralihan anyar terjadi è taon 1817.^[8]

Kakoasaan Maluku èallè ḍâri Gubernur Ènggris, W.B. Martin ḍâ’ pongghâbâ pamarènta Blândhâ, Nicolaas Engelhard bân J. A. van Middelkoop è Bhintèng Victoria è tangghâl 24 Maret 1817. Ḍâpa’ è Ambon bulân Pèbruari 1817.^[9]

Tello’ kapal Blândhâ ngocol mangghâr è Teluk Ambon. Kapal Evertsen èghibâ kemandu kaptèn tasè’ N.H. Dietz sè mate 24 Maret 1817 saèngghâ èghântèè Letnan Laut QRM Ver Huell. Kapal Nassau èghibâ Kemandu Kaptèn Laut Sloterdijk bân Kapal Maria Reigersbergen èghibâ komando Letnan Laut Groot.^[9]

Aobâna pangoasa rèya adhâddhiaghi aobâna kabijaghân è masa Ènggris bân Blândhâ. Arèya adhâddhiaghi ta’ kobâssana  è Maluku, otamana è kawasan kapoloan Lease bân sakètarra. Rèsidèn Honimoa (Saparua) ètâgghu’ Johannes Rudolph Van den Berg molaè Maret 1817.^[10]

Pas Blândhâ anettepaghi kabijaghân politik monopoli, pajhek tana (landrente), pangallèan penduduk sarta palajârân Hongi (Hongitochten), sarta ta’ èjâb Traktat London I, dâlem pasal 11 katantoan saongghuna Rèsidèn Ènggris è Ambon kodhu arembhâk ghâllu pangallèan koprs Ambon kalabân gubernur bân dâlem perjhânjhiân jârèya èsâbbhutaghi kalabân jellas saongghuna bilâ pamarènta Ènggris marè è Maluku. Maka para laskar-laskar Ambon kodhu èpabèbas iyâ arèya andi’ hak kaangghuy milè antarana maso’ dinas militèr pamarènta anyar otabâ kalowar dâri dinas militèr, tapè dâlem praktèkghâ pangallèan dinas militèr rèya èpaksaaghi.^[11]

1. ↑ Mutiarasari, Kanya Anindita. "Pattimura Pahlawan Nasional dari Tanah Maluku, Ini Sosoknya". Detik.com. 10-11-2021. Aksès 18-08-2023.
2. ↑ Wiji. "Mengenal 10 Pahlawan yang Berjuang Dimasa Penjajahan". Disway.id. 29-05-2023. Aksès 18-08-2023.
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2} Hendri F. Isnaeni. "Dari Matulessia Menjadi Matulessy". Historia.id. 15-05-2017. Aksès 18-08-2023.
4. ↑ Gischa, Serafica. "Biografi Kapitan Pattimura, Pahlawan dari Maluku". Kompas.com. 14-11-2022. Aksès 18-08-2023.
5. ↑ Gama Prabowo, Serafica Gischa."Perang Pattimura Melawan Belanda". Kompas.com. 11-10-2021. Aksès 03-10-2023.
6. ↑ ^{6,0 6,1 6,2 6,3} M. Fazil Pamungkas. "Pattimura Pernah Jadi Tentara Inggris". Historia. 13-08-2019. Aksès 03-10-2023.
7. ↑ Nasuha Ali. "Pattimura, Sejarah Perjuangan Pahlawan Nasional dari Maluku". Good News From Indonesia. 15-02-2023. Aksès 03-10-2023.
8. ↑ Widya Lesstari Ningsih, Nibras Nada Nailufar. "Pengembalian Hindia Belanda dari Inggris (1816)". Kompas.com. 05-04-2021. Aksès 11-11-2023.
9. ↑ ^{9,0 9,1} Engelina Pattiasina. "Thomas Matulessy, Kapitan Poelo atau Kapitan Pattimura?". Sinar Harapan.net. 06-09-2021. aksès 11-11-2023.
10. ↑ "Thomas Matulessy, Kapitan Poelo atau Kapitan Pattimura? (1)". Tribun Maluku. 01-09-2021. Aksès 11-11-2023.
11. ↑ J B Soedarmanta, Jejak-jejak pahlawan: perekat kesatuan bangsa Indonesia, Grasindo, 2007, halaman 199, ISBN 979-759-716-4 ISBN 978-979-759-716-0