Triest

Ol nòm de Trièst l'è preromà e 'l vé da terg = mercàt èste che l'è ü sufìs venetich e l'è dientà 'n latì Tergeste/Tergestum. La sità l'è pò ciamada Trieste 'n triestì, Triest 'n tergestì e 'n todèsch, Trieszt in ungherés, Trst in sloéno, sèrbo e croàt.

Ol castèl de Miramare che l'è fórse ol monumènt sìmbol de Trièst che l'è stacc fai sö tra 'l 1855 e 'l 1860 da Masimilià d'Asbùrgh, arcidüca d'Austria e 'mperadùr del Mesico.

De èt ach:

• la catedràl de San Giusto 1304,

• ol castèl de Duino,

• ol castèl de San Giusto,

• ol Canàl Grant 1754 - 1756,

• la Lantèrna che l'è 'l faro del pòrt del 1833.

Sömèa che la sità la sìes stacia fundada da i Carni öna tribù di Gai, l'è pò stacia conquistada da i Romà öe pò quando l'impéro l'è crolàt gh'è pasàt i barbari.

In del 539 l'è pasada 'n di mà di Bisantì fina al 788, fò che öna quach agn pasàcc sóta i Longobàrt, in del 788 ì è riacc i Franchi.

In del 948 l'è dientada séde vescovile, ma desà che i vèscof i esercitàa mia 'l sò potèr, Triest a belasì la gh'è riada a dientà libèr cümü tra 'l méla e 'l méla e ü (1100), ma zamò 'n del 1202 la gh'éra de giüraga fedeltà a Enésia.

A partì dal 1382 la s'è dacia a i Asburgo e l'è restada sóta de lur fina al 1918, quando l'è pasada sóta 'l Règn d'Italia dòpo la Segónda Guèra Mondiàl.

A partì dal 1719 l'è dientada pòrt franch, desà che i Asbürgo i gh'éra dóma 'l pòrt de Triest e de fato l'è stacia la Pórta de l'Impér.

Dòpo la Segónda Guèra Mondiàl l'è stacia ocüpada per 60 dè da i partigiani del Tito e l'è stacc chèsto ol periodo di Foibe. Söbèt dòpo l'è stacia goernada fina al 1954 da i Aleàcc, che i èra fai sö ü staterèl ciamàt ol Lìber Teritòre de Trièst. Dòpo 'l 1954 métà del Teritòre l'è 'ndacc a la Jugoslavia e metà l'è 'ndacc a la Repüblica Italiana.

A Trièst amò 'ncö 'l 5% de la zèt del cümü l'è sloéna ma fina al prensèpe del méla e nöf (1900) i Sloéni i éra ol 25% de la popolasiù de la sità e gh'éra pò ü 5% de Todèsch.

 

• Trieste sità de la scènsa
• AREA Science Park
• Sito de l'organisasiù ERA Arqiviad qé: [1]
• Science Centre Immaginario Scientifico
• Müséo Nasiunàl Antartide
• UNESCO Triest Arqiviad qé: [2]
• Triest cültura
• FEST Fiéra internasiunàl de l'Editoréa Scientiféga de Triest

• Agenséa türistéga de Triest
• Triest: sport, mar, natüra per ol türista Arqiviad qé: [3]
• Guida de Triest

• Il Piccolo - giurnàl de Triest
• Primorski dnevnik - giurnàl sloéno de Triest
• TriesteOggi - giurnàl online de Triest Arqiviad qé: [4]

• Càmera di comèrcc Arqiviad qé: [5]
• Central European Initiative

 

Wikimedia Commons

al gh'a dent roba culegada a:

Category:Trieste