flexieadverbiaal

flexieadverbiaal m /flæksi̽jadvæ̽rbi̽jà:l/

1. (spraoklieër) de es 't woor verveugdje vörm vanne voogwäörd, vraogendje veurnaamwäörd en bieveugelike naamwäörd ane begin van 'n biezats

Aafbraeking

• flex-ie-ad-ver-bi-aal

De flexieadverbiaal (door Bakkes verveugdje biewäördelike zinsstökker geneump) is 'ne vorm dae veurkump op bieveugelike naamwäörd mit 'n kónjunkterendje wirking en hèltj in det es 't bieveugelik naamwaord wuuert gevolg door doe (of se, te, toe) of geer (of g'r), 't es 't woor verbaoge wuuert nao de persoean; bie doe kump dan 'n -s d'rachter; bie geer 'n -tj. Dit is in lien mitte voogwäörd inne zelvendje plaats ane biezats:

• (óngersjikkendje) voogwäörd: Wiets toe ouch kals ... - Of(tj) g'r noe kómp of neet ...
• vraogendje veurnaamwäörd: Waems toe ouch bels ... - Waatj g'r uch ouch bedink ...
• vraogendje veurnaamwäördelike biewäörd: Woreuvers toe ouch kals ... - Womitj g'r det ouch vergeliek ...
• bieveugelike naamwäörd (flexieadverbiaal): Wie langers toe wachs ... - Wie heltj g'r ouch houwtj ...

Dees flexieadverbiale kónnen ummer waere vervange door kónstruksjes mit det; al kump ouch hie de verbaoge vorm trögk op 't waord det zelf:

• Wie langer des te wachs ... - Wie hel detj g'r ouch houwtj ...

Dao zeen e deil oetzunjeringe veure prónte vorm vanne flexieadverbiaal, namelik:

• Bie de doe-vorm:
  1. wäörd die oetgaon op 'ne klinker of 'ne sonorant kriegen 't hiaatdelgendje -t- (of etymologisch -d-) daotösse, wie in:

     wo > woots: Woots toe ouch woons ...

     noe > noets: Noets toe dich roewig gehajen höbs ...

     gaw > gawts: Wie gawts toe ouch heim bös ...

     bliej > blieds: Wie blieds toe ouch bös ...

     vrie > vriets: Wiezieër vriets te dinks te mótte zeen ...

  2. bie voogwäörd mit 'nen historisch korte klinker die oetgaon op 'n -t vervèltj deze klank:

     det > des: Kiek meh des te-n oppertied dao bös.

     toet > toes: Doe kóns wachte toes te-n 'n óns waogs.

     waat > waas: Waas te zaes is neet waor.

  3. nao -s en -sj kump nieks d'rachter
  4. bie de anger wäörd kump gewuuen de slaagmieësige -s:

     stief > stiefs: Wie stiefs toe dich ouch inne bein veuls ...

     kaad > kaads: Wie kaads toe 't ouch höbs ...

     smaal > smaals: Wie smaals te-n ouch mós laeve ...

• Bie de geer-vorm:
  1. wäörd die oetgaon op 'n -m kriegen 'n -p:

     stóm > stómp: Wie stómp g'r kóntj zeen!

  2. wäörd die oetgaon op 'n -ng kriegen 'n -k:

     lang > langk: Zoealangk g'r staontj liejen eur bein.

  3. wäörd op -t of -d kriegen 'n -j:

     det > detj: Detj g'r uch dao drök euver kóntj make.

     laat > laatj: Wielaatj g'r wiltj kómmen is mich egaal.

     roead > roeadj: Wie roeadj g'r al ouch oetstriek ...

  4. wäörd die voldoon ane t-deletie kriege gènnen oetgank

Wo bie voogwäörd die normaal t-deletie zówwe mótten óngergaon dudelik de -tj bie geer in hieël aje kal gehandjhaaf blief, is det bie bieveugelike naamwäörd neet (mieë) zoea. Me mót hiebie opmirke det vörm wie oftj waal es hieël archaïsch betrach kónne waere.

Wiejer mót de kantjteikening gemaak waere det dit stèlsel ónger drök steit bie de jóngste vrouwelike spraekers. Mit naam de hiaatdelgendje -t- bie de doe-vorm verdwientj; de verveuginge vanne geer-vorm verdwiene nag waal gans. 't Insigste waat daovan euverblief is 'n stumloze oetspraok van 't persuuenlik veurnaamwaord:

• Wietj g'r 't uch ouch bekiek ... > Wie ch'r 't uch ouch bekiek ...

Döks veroearzaak de flexieadverbiaal 'n sleip-stoeattoeanoppositie mitte partitief: kaa~ds (fa.) - kaa\ds (part.) en smaa~ls (fa.) - smaa\ls (part.).