1873
1873 (MDCCCLXXIII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne goonsdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk- 11 fibberwarie - Amadeus van Aosta treujt aaf es keuning van Sjpanje. De Eësjte Sjpaanse Repebliek wirt oetgerope.
- 1 mieërt - De neëjmachinefabrikant Remington nump de sjriefmachine in serieproductie.
- 7 april - 't Nederlandse gouvernemènt sjtuurt ein expeditie nao Atjeh. Begin van de Atjehaorlog dae pes 1904 zal doere.
- 14 april - De commandant van de Atjehexpeditie, generaal Köhler, sjneuvelt.
- 1 mei - In 't Prater in Wene wirt de Waereldtentoansjtèlling geäöpend.
- 20 mei - Levi Strauss en Jacob Davis verkriege octrooi op de sjpiekerbrook.
- 31 mei - Heineken wirt veur 't eësj verkoch.
- 5 juni - Aankóms in Suriname van de Lalla Rookh, ein transportsjeep mèt aan baord de eësjte hónderde contrac-arbeidersj oet Brits-Indië. Zie mótte op de plantages de plaatsj innumme van de ex-sjlave die nao de tieën jaor van sjtaatstoezich hun gelök urges angesj wille beprove.
- 1 juli - Eindj van de periode van 't Sjtaatstoezich in Suriname: tieën jaor nao de aafsjaffing van de sjlaverniej zint de veurmalige sjlave noe defenitief vriej van wirke op de plantages.
- 30 augustus - Ein Oasteriekse expeditie heróntdèk eine eilanjegroep in de Noordelikke Ieszeë, dae later Frans Jozeflandj wirt geneump.
- 27 oktober - De Amerikaan Joseph Glidden vraog patent op zien oetvènjing van 't prikkeldraod.
- zónger datum
- De tennissjport óntsjteit in zien hudige vorm.
- De Latiense muntunie van Frankriek, Belsj, Italië en Zjwitserlandj veurt de gouwe sjtandaard in (dae in de 20e eëuw weer wirt verlaote).
- In Belsj waere de eësjte taalwette gesjtömp.
Gebore
bewirkgebaore in 1873
gebaore in 1873
- 1 jannewarie - Mariano Azuela, Mexicaanse sjriever en medicus (gesjtórve 1952)
- 2 jannewarie - Theresia van Lisieux, Franse heilige karmelietesse en kirkleërares (gesjtórve 1897)
- 5 jannewarie - Richard Acke, Vlaamse architec (gesjtórve 1934)
- 9 jannewarie - John Flanagan, Amerikaanse atleet (gesjtórve 1938)
- 12 jannewarie - Spiridon Louis, Griekse marathonluiper en Olympisch kampioen (gesjtórve 1940)
- 29 jannewarie - Marinus Adrianus Koekkoek, Nederlandse teikenaer en sjilder (gesjtórve 1944)
- 2 fibberwarie - Leo Fall, Oasteriekse componis (gesjtórve 1925)
- 16 fibberwarie - Herman de By, Nederlandse zjwömmer (gesjtórve 1961)
- 19 fibberwarie - Louis Feuillade, Franse regisseur (gesjtórve 1925)
- 25 fibberwarie - Enrico Caruso, Italiaanse tenor (gesjtórve 1921)
- 2 april - Sergej Rachmaninov, Russische componis en pianis (gesjtórve 1943)
- 3 april - Marc Sangnier, Franse juris, theoloog en filosoof (gesjtórve 1950)
- 18 mei - Jan Kan, Nederlandse politicus en voetballer (gesjtórve 1947)
- 23 juni - Cornelis Jetses, Nederlandse illustrator (gesjtórve 1955)
- 26 juli - Pierre Nolf, Belzje weitesjapper en politicus (gesjtórve 1953)
- 26 augustus - Lee De Forest, Amerikaanse oetvènjer (gesjtórve 1961)
- 8 september - Alfred Jarry, Franse dichter en sjriever (gesjtórve 1907)
- 9 september - Max Reinhardt, Duutsje regisseur en acteur (gesjtórve 1943)
- 14 oktober - Ray Ewry, Amerikaanse atleet en olympisch kampioen (gesjtórve 1937)
- 14 oktober - Jules Rimet, Franse sjportbesjtuurder; initiator WK-voetbal (gesjtórve 1956)
- 19 oktober - Jaap Eden, Nederlandse eësjte sjaatser en kampioen fitserenne (gesjtórve 1925)
- 23 oktober - William David Coolidge, Amerikaanse natuurkundige (gesjtórve 1975)
- 30 oktober - Francisco I. Madero, Mexicaanse sjtaatsman (gesjtórve 1913)
- 15 december - Jean Abadie - Franse arts (gesjtórve 1946)
- 22 december - Louis Heijermans, Nederlandse sociaal genaeskundige (gesjtórve 1938)
Gesjtórve
bewirkgesjtórve in 1873
- 9 jannewarie - Napoleon III (64), keizer van Frankriek
- 24 mieërt - Mary Cotton (40), Britse maordenares
- 29 mieërt - Francesco Zantedeschi (75), Italiaanse preester en natuurkundige
- 9 april - Charles Allston Collins (45), Èngelsje sjilder en sjriever
- 11 april - Christoph Hansteen (88), Noorse astronoom en natuurkundige
- 1 mei - David Livingstone (60), Sjotse zendingsarts en óntdèkkingsreiziger in Afrika
- 8 mei - John Stuart Mill (66), Èngelsje filosoof en econoom
- 15 mei - Alexander Johan I (53), Roemeense vors
- 31 augustus - Charles Ferdinand Pahud (70), Nederlandse minister en Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië
- 29 oktober - Keuning Johan van Sakse
Meziek
bewirk- Johann Strauss jr. sjrief de operette Der Karnaval in Rom
- Georges Bizet componeert de ouverture Patrie!...
- Antonin Dvořák componeert zien Symfonie no. 3 in Es
Beeldende Kuns
bewirk-
Chemin de la Machine à Louveciennes (1873) Alfred Sisley
-
Vösjmert in Den Haag (1873) Johan Hendrik Weissenbruch