Rol a vyghternedh an Biktyon

Selys yw rol vyghternedh an Biktyon war rolyow myghternedh an Kronikyl Piktek. Dornskrifow diwedhes yw an re ma, ha ny wrons rekordya dedhyasow reynys an myghternedh. Nyns eus akord leun ynter an rolyow ow tochya henwyn an myghternedh ha hirder aga reynys. Rann a’n rolyow yw mythoniethel, hag ytho nyns yw komprehendys omma.

Myghtern Causantín III po Constantine II

Men Aberlemno, ow tiskwedhes Batel Lynn Nechtan 685 KK, gwaynys gans Brude III

Myghternedh piktek

Myghternedh piktek a rewlyas yn Alban north hag est. Yn 843 KK asleys veu an myghterneth piktek gans myghterneth Alban, kyn feu usys Piktyon ha Fortriu gans an bledhenlyvrow iwerdhonek rag hanter kansvledhen moy. Skrifys veu an rolyow myghternedh a-varr y’n 8ves kansvledhen, dre lycklod erbynn 724 KK.

Myghternedh mythoniethel yw restrys y’n Lebor Bretnach avel hwedhel a dhalleth an bobel Cruithne. An rol a dhalleth gans Cruithne map Cing, "tas an Biktyon". Hwedhel 'Kronikyl an Biktyon' ena a rester peswar rol a henwyn:

An kynsa yw rol a vebyon Cruithne.
An nessa yw rol a vyghternedh a-varr heb kedhlow erel marnas dedhyasow.
An tressa yw rol aral a vyghternedh a-varr heb hwedhlow po dedhyasow, pubonan gans dew hanow a dhalleth gans "Brude". Possybyl yw dell veu usys "Brude" vel titel rag "myghtern" dhyworth pennfenten aral, kammdybys avel hanow awosa gans an skrifer.
An peswora yw rol a vyghternedh diwettha. An kynsa veu kampollys yn pennfenten anserghek yw Galam Cennalath.

Henwyn

Kales yw kavos orgraf kesson. Cinioch, Ciniod ha Cináed oll yw furvow a’n hanow sowsnekkhes arnowydh Kenneth. Piktek "uu", treweythyow skrifys avel "w", yw kesson ha Albanek "f", mayth yw Uuredach an Albanek Feredach ha Uurguist an Albanek Fergus, po martesen Forgus.

Myghternedh an Biktyon

Liwyow a dhiskwedh bagasow a vyghternedh prederys dhe vos y’n keth teylu.

Myghternedh a-varr

Reyn	Rewlyas	Henwyn erel<ref>Henwyn erel yw res pan vo dyffrans meur.	Teylu	Kampollow
311-341	Vipoig			Reynys 30 bledhen
341–345	Canutulachama			Reynys 4 bledhen
345–347	Uradech			Reynys 2 vledhen
347–387	Gartnait II			Reynys 40 bledhen
387–412	Talorc mac Achiuir			Reynys 25 bledhen
412–452	Drest I	Drest mab Erp		Yn y reyn, Sen Patrick a dheuth dhe Iwerdhon; "ev a relyas kans bledhen hag omladh kans batel"
452–456	Talorc I	Talorc mab Aniel		Reynys 2 po 4 bledhen
456–480	Nechtan I	Nechtan mab Uuirp (po Erip), Nechtan Veur, Nechtan Celcamoth	Martesen broder Drest map Erp	Fals, dell hevel, yw an hwedhel ev dhe selya an managhti yn Abernethy, Perth ha Kinross. Hanow hevelep yw kevys war an ven Lunnasting, h.y. nehhtton(s), martesen "gwas Nehtonn"
480–510	Drest II	Drest Gurthinmoch (po Gocinecht)		Reynys 30 bledhen
510–522	Galan	Galan Erilich po Galany
522–530	Drest III	Drest mab Uudrost (po Hudrossig)
522–531	Drest IV	Drest mab Girom (po Gurum)
531–537	Gartnait I	Garthnac mab Girom, Ganat mab Gigurum
537–538	Cailtram	Cailtram mab Girom, Kelturan mab Gigurum	Broder Gartnait
538–549	Talorc II	Talorc mab Murtolic, Tolorg mab Mordeleg
549–550	Drest V	Drest map Manath, Drest mab Munait

Myghtern istorek a-varr

An kynsa myghtern a dhiskwedhas yn moy hag unn pennfenten a-varr yw Bridei mab Maelchon, ha myghternedh dhyworth an 6ves kansvledhen diwedhes a vo prederysistorek drefen aga mernansow dhe vos dyllys yn pennfentenyow iwerdhonek.

Reyn	Rewlyas	Henwyn erel	Teylu	Kampollow
550–555	Galam	Galam Cennalath		Mernans "Cennalaph, myghtern an Biktyon" yw rekordys. Martesen ev a rewylyas warbarth ha Bridei mab Maelchon
554–584	Bridei I	Bridei mab Maelchon Brude mab Melcho		Dyllys yw y vernans ha gwriansow erel. Henwys yw yn “Bewnans Sen Columba” gans Adomnán a Iona. Ev yw an kynsa myghtern piktek dhe vos moy hag hanow yn rol.
584–595	Gartnait II	Gartnait mab Domelch, Gernard mab Dompneth
595–616	Nechtan II	Nechtan mab wynn Uerb Nechtan mab Cano		Y reyn yw desedhys yn termyn Pab Boniface IV
616–631	Cinioch	Cinioch mab Lutrin Kinet mab Luthren
631–635	Gartnait III	Gartnait mab Uuid	mab Gwid mab Peithon?
635–641	Bridei II	Bridei mab Uuid mab Fochle	mab Gwid mab Peithon?
641–653	Talorc III	Talorc mab Uuid po mab Foth	mab Gwid mab Peithon?
653–657	Talorgan I	Talorgan mabf Eanfrith	mab Eanfrith a Bernicia
657–663	Gartnait IV	Gartnait mab Donnel mab Dúngal
663–672	Drest VI	Drest mab Donnel mab Dúngal

Myghternedh istorek diwedhes

Reyn	Rewlyas	Henwyn erel	Teylu	Kampollow
672–693	Bridei III	Bridei mab Bili	mab Beli I a Alt Clut, mab Nechtan II a’n Piktyon	Breseli orth an Albanyon 683. Ev a vethas Ecgfrith a Northumbria yn Batel Dun Nechtain yn 685.
693–697	Taran	Taran mab Ainftech	Yn possybyl broder Bridei ha Nechtan mac Der-Ilei
697–706	Bridei IV	Bridei mab Der-Ilei	Broder Nechtan, Cenél Comgaill	Mab Der-Ilei, pennseviges piktek, ha Dargart mac Finnguine, esel Cenél Comgaill a Dál Riata; restrys avel mewghyer an Cáin Adomnáin
706–724	Nechtan III	Nechtan mab Der-Ilei	Broder Bridei, Cenél Comgaill	Ev a adoptyas dedhya romanek an Pask c. 712, fondyer a vri a eglosyow ha managhtiow
724–726	Drest VII	Drust	Martesen hanter broder Nechtan ha Bridei a Cenél nGabrain a Atholl	Ev a sewyas Nechtan, ha’y garghara yn 726, asleys an vledhen na gans Alpín
726–728	Alpín I	Alpin mac Echach	Martesen dhyworth Cenél nGabráin	Dre lycklod kes-rewlyas gans Drest. Ynwedh myghtern Dal Riata, AT726.4 "Dungal veu removys dhyworth rewl,ha removys veu Drust dhyworth rewl an Biktyon, hag Elphin a rewl ragtans."
728–729	Nechtan III	Nechtan mab Der-Ilei, nessa rewl	Cenél Comgaill	Kampollys yw Óengus dhe vetha eskar Nechtan yn 729,ha Nechtan a besyas yn y rewl bys dhe 732.
729–761	Óengus I	Onuist mab Vurguist	Enorys avel neskar gans an Eóganachta
736–750	Talorcan II	Talorcan mab Fergus	Broder Óengus	Ladhys yn batel erbynn Brythonyon Alt Clut
761–763	Bridei V	Bridei mab Fergus	Broder Onuist	Myghtern Fortriu
763–775	Ciniod I	Ciniod mab Uuredach, Cinadhon	Treweythyow prederys dhe vos mab wynn Selbach mac Ferchair, hag ytho dhyworth Cenél Loairn	Ev a ros harbereth dhe (kyns) myghtern Alhred a Northumbria
775–778	Alpín II a’n Biktyon / Alpín II	Alpin mab Uuroid		Mernans derivys avel Eilpín, myghtern an Saksonyon, mes kemerys henna avel kammgemeryans
778–782	Talorc II	Talorc mab Drest		Mernans derivys yn bledhenlyvrow Ulstes
782–783	Drest VII]	Drest mab Talorgan	Mab Talorgan po Talorgan, broder Óengus
783–785	Talorc III	Talorgan mabf Onuist, ynwedh Dub Tholarg	Mab Óengus
785–789	Conall mac Taidg	Conall mab Tarla (po Tadg)		Martesen myghtern yn Dál Riata
789–820	Caustantín mac Fergusa	Caustantín mab Fergus	Mab wynn Onuist po martesen Fergus mac Echdach	Y vab Domnall mac Caustantín o myghtern Dál Riata
820–834	Óengus II	Óengus mab Fergus	Broder Caustantín
834–837	Drest IX	Drest mab Caustantín	Mab Caustantín
834–837	Talorc IV	Talorcan mab Wthoil
837–839	Uen a’n Biktyon po Eógan	Eógan mab Óengus	Mab Óengus, y vroder o Nechtan ha Finguine.	Ladhys veu yn 839 warbarth ha'y vroder Bran yn batel erbynn an Vikings; deg bledhyn a vresel a sewyas

Myghternedh an Biktyon 839–848

Wosa mernansow Eógan ha Bran, y feu niver veur a gesstrivoryon rag myghterneth Pow an Piktyon.

Reyn	Rewlyas	Henwyn erel	Teylu	Kampollow
839–842	Uurad	Uurad mab Bargoit	Anwodhevys	Reynys rag teyr bledhen, henwys war ven Drosten
842–843	Bridei VI	Bridei mab Uurad	Martesen mab an myghtern kyns	Leverys dhe vos rewlys rag bledhen
843	Ciniod II	Kenneth mab Ferath	Martesen broder an myghtern kyns	Leverys dhe vos rewlys rag bledhen yn nebes rolyow
843–845	Bridei VII	Brudei son of Uuthoi	Anwodhevys	Leverys dhe vos rewlys rag diw vledhen yn nebes rolyow
845–848	Drest X	Drest mab Uurad	Avel mebyon Uurad kyns	Leverys dhe vos rewlys teyr bledhen yn nebes rolyow
848– 13 February 858	Kenneth MacAlpin (Cináed)	Ciniod mab Elphin	Anwodhevys, mes y dhiyskynysi a’y wrug esel a’n Cenél nGabráin a Dál Riata

Myghternedh an Biktyon reknys avel Myghternedh Alban yn hengovek

Kenneth I a Alban po Cináed mac Ailpín (Kenneth MacAlpin yn Sowsnek) a vethas an myghternedh erel, gans gwaynya a-dro dhe 845–848. Yn hengovek ev yw prederyd dhe vos an kynsa “Myghtern Alban” po “a Biktyon hag Albanyon".

Reyn	Rewlyas	Henwyn erel	Teylu	Kampollow
A verwis 13ves a vis Hwevrer 858	Kenneth I a Alban (Cináed)	Ciniod mab Elphin	Anwodhevys mes y dhiyskynnysi a’y wrug esel a’n Cenél nGabráin a Dál Riata
Merwis 862	Donald I a Alban (Domnall)	Domnall mac Ailpín	Broder Cináed
Merwis 877	Constantine I a Alban (Causantín)	Causantín mac Cináeda	Mab Cináed
Merwis 878	Áed	Áed mac Cináeda	Mab Cináed
Asleys 889 ?	Eochaid		Mab Rhun ap Arthgal ha mab wynn (der y vamm) a Cináed	Junys ha Giric. (Ow kevranna myghteneth gans Giric) po rewlya avel myghtern Strathclyde
Asleys 889 ?	Giric	Giric mac Dúngail	mab dhe vyrgh Cináed ?	Junys gans Eochaid
Merwis 900	Donald II a Alban	Domnall mac Causantín	Mab Causantín mac Cináeda	An diwettha dhe vos gelwys "myghtern an Piktyon"

Myghtern Alban

Reyn	Rewlyas	Henwyn erel	Teylu	Kampollow
Omdennys 943, ha marow 952	Constantine II a Alban po Causantín	Causantín mac Áeda	Mab Áed mac Cináeda	An kynsa myghtern a vyghterneth Alban.