kî

•  IPA^(kilîd): /kʰiː/
• Deng (Êlih)^ⓘ
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: kî

 

kî, k-ya req

1. çi kes, kîj kes, kîjan kes

   Tu kî yî? (Navê te çi ye? Navê xwe bibêje.)

   Ew kî ye? (Navê wî çi ye? / Navê wê/wî bibêje.)

   Kî wisa dibêje?

   Te kî dît?

• kurdî-erebî: كی‎
• kurdî-krîlî: ки

• kê

• Kê forma çemandî ya kî ye. Eger bersiva kî "ez" be (- Ew kî ye? - Ez im.), hingê ya kê jî "min" e (- Kê got? - Min got).
• Berovajî ku hin kes carinan bi şaşî bi kar tînin, kê ne forma mê ya kî ye. Di kî û kê de zayend nîne.

• çi
• kîjan, kîj, kîşk
• kû

• em
• ew
• ez
• hûn

• Belgek heye sih lê nebî
  Kî j'ni'metê dê dit xeber
  Ya Reb derê feyzê vebî — (Feqiyê Teyran, )

Forma çemandî/tewandî kê, hevreha soranî کێ‎ (kê), zazakî kam, talîşî کی‎‎ (kî), farisî کی‎‎ (kî), tacikî кӣ (kî), avestayî 𐬐𐬇‎ (kə̄), 𐬐𐬀‎ (ke) û 𐬐𐬋 (ko), ‎sanskrîtî क (ká) û कः (káḥ), hindî कौन (kaun), latviyayî kas, lîtwanî kàs, albanî kush, rusî кто (kto), polonî/slovakî kto, çekî kdo, latînî quis, fransî qui, îtalî chi (bixwîne: kî), portugalî quem, spanî quién, danmarkî/norwecî hvem, swêdî vem, îzlendî hver, almanî wer, holendî wie, îngilîzî who... hemû ji proto-hindûewropî *kʷis (kî; çi).

Peyvê di makezimanê proto-hindûewropî hem wateya "kî" û hem jî ya "çi" dida. Heta niha jî bo nimûne latviyayî kas û lîtwanî kàs hem wateya "kî" û hem jî manaya "çi" didin.

Di zimanên germenî (bo nimûne almanî, îngilîzî û swêdî) de *k- ya proto-hindûewropî adeten dibe H (loma bo nimûne danmarkî/norwecî hvem). Dûv re H ji swêdî, holendî û almanî ketiye. Di îngilîzî de HW bi metatezê bûye WH.

Ji heman rehî herwiha peyvên kurdî: çi, kîjan/kîşk, ku, kusa, kû...

Peyva hindûewropî herwiha pir dişibe hevwateyên xwe hem di zimanên altayî de û hem jî di zimanên ûralî de. Bo nimûne: tirkî (altayî) kim û macarî/hungarî (ûralî) ki.

Lê ev peyvên van zimanan ne ji zimanên hindûewropî hatine wergirtin, ew peyvên xwemalî yên van zimanan in. Bi tesadifî wek peyva hindûewropî ne yan jî carinan wisa tê texmînkirin ku hindûewropî, altayî, ûralî û hinek malbatên din jî yên zimanan yên Ewrasyayê binemaleke zimanan ya kevn ya hevpar bi navê nostratîkî pêk tînin. Ji bilî vê peyvê, hinek cînavên din jî wek delîl tên pêşkêşkirin (bo nimûne kurdî "min", azerî "men" û fînlandî "minä"). Lê ev teorî ji aliyê piraniya zimannasan ve tê redkirin û wekheviyên wiha tenê wek tiştên tesadifî tên qebûlkirin.

kî

1. Binêre ku (1)

kî

1. Guhartoyeke bikî. (forma bilanî):
   Tu ê çi kî? (Tu dê çi bikî?)

• (standard) bikî
• (devokî, devkî) kê, key

• kim
• ke
• kin

-k- (rehê dema niha yê lêkera kirin) + -î (paşgira kesê duyem yê yekhejmar anku "tu")

kî

1. Guhartoyeke zî.

kî

1. kî