Selefîtî li Kurdistanê

Selefîtî li Rojhilata Kurdistanê tiştekî nû ye. Berê îdeolojiyek pir biçûk û ne asayî bû, lê ji destpêka salên 2000î ve di nav kurdên Rojhilatê Kurdistanê de vejîneke mezin dîtibû. Dema ku Serokomarê Îranê Hesen Rûhanî ferman da Wezareta Navxwe ku lêkolîneke kûr li ser mezinbûna selefiyan li Rojhilat û Başûrê Kurdistanê bike, navdar bû.  Hate piştrastkirin ku selefîtiya li Rojhilatê Kurdistanê encama cîhadiyên Ensarulîslam e ku piştî êrîşên DYAyê yên li ser herêmê li Başûrê Kurdistanê reviyane Rojhilatê Kurdistanê û bi awayekî eşkere bîrdoziya xwe di nava Kurdên Rojhilat de belav kirine. Gelek ji partiyên kurdî yên rojhilat çep, laîk û heta komunîst in, lê di van 2 deh salên borî de bi sedan melayên kurd selefîzma ku bi awayekî berbiçav bilind bûye, bi pêş dixin. Wezareta Navxweyî di daxuyaniyeke fermî de got: “Mixabin em dibin şahidê nifşekî nû ji melayên Kurd ku tiştekî hevbeş bi melayên Kurd ên ku bi toleransa xwe têne naskirin, nînin.^[1] Di daxuyaniyê de hat gotin, "Piştî rûxandina Sedam Huseyn û hatina selefiyan li başûrê Kurdistanê, ev tevger gav bi gav li rojhilatê Kurdistanê jî belav bû."  Radîkalîzekirina kurdên rojhilat jî çêbûye û gelek kes çûne Iraq, Sûrî û Efxanistan da ku tevlî komên cîhadî yên selefî bibin.^[2] Kurdê selefî yê bi navê Sarias Sadiqî xwe li derveyî mezargeha Ayetula Xumênî teqand û di encamê de xwe kuşt û zerar da mezarê. Dîsa hat destnîşankirin ku “piraniya cîhadiyên selefî yên Rojhilatê Kurdistanê ji aliyê bîrdozî û olî ve di bin bandora kurdên başûr de ne.^[3] Kurdên Rojhilat yek ji sedemên sereke yên mayîna Mîrnişîna Îslamî ya Biyare yê bûn, hevkarên kurdên rojhilatî yên Ensar El-Îslamê ji sînorên Îran û Iraqê ber bi Biarayê ve bi qaçaxî bar dikirin.^[4]

Pêşveçûna selefîtiyê li Başûrê Kurdistanê vedigere nîveka salên 1980yî.  Di navbera tevgera nû ya selefî û şêwaza kevneşopî ya Îslamê de di nav Kurdan de ku zêdetir ber bi sûfîzmê ve diçû de hevrikiyek hebû.  Piştî serhildanên kurdan ên li dijî Seddam Huseyn, îslamiyên kurd di bin navê şiyarbûna îslamî an jî Micahîdên Kurdistanê de zêde bûn.  Hikûmeta laîk a Herêma Kurdistanê di destpêkê de alîgirê mezinbûna selefîtiyê bû, hişt ku selefî bi serbestî bicivin û mizgîniyê bidin.  Paşê, şiyarbûna îslamî ya kurdî di bin zextên giran ên Amerîka û partiyên kurdî yên laîk de kêm bû.  Erebistana Siûdî fînanse kir û piştgirî da Bizûtinewey Îslamî le Kurdistan.^[5] Başûrê Kurdistanê beşeke Kurdistanê ye ku herî zêde selefî lê hene.  Iraq Piştî êrîşa sala 2003'an a li ser Iraqê û rûxandina Sedam Husên, çirûskeke din a selefîtiyê li başûrê Kurdistanê zindî bû.  Ensar El-Îslam koma Selefî ya herî naskirî ye li Kurdistana Iraqê.  Ew qas girîng bû ku bû sedema avakirina saziya dij-terorê ji bo li dijî Ensar El-Îslam.^[6] Bandora wan heta radeyekê zêde bû ku li Bexdayê di sala 2003 de, endamên Ereb ên Iraqî yên Elqaîde li Iraqê, ji tirsa ku Kurd bibin cîhadîstên herî bibandor li Iraqê, hin ciwanên Kurd ên Ensar El-Islam kuştin.^[7] Her wiha li Almanyayê ji aliyê endamê Ensar El-Îslam Refîq Yûsif ve li dijî Serokwezîrê Iraqê Ayad Elawî jî hewleke sûîqestê pêk hat.  Li seranserê Herêma Kurdistanê li Silêmanî, Hewlêr, Helebce û Dihokê çend dibistanên selefî bi zimanê kurdî hene.^[8] Paşê Hikûmeta Herêma Kurdistanê gelek pirtûkên selefî qedexe kir û îmtiyazên îmamên selefî jî sînordar kir.  Gelek îmamên selefî ji ber axaftinên ku ji aliyê Hikûmeta Herêma Kurdistanê ve nehatin pejirandin ji kar hatin dûrxistin.  Tepeserkirina Selefîtiyê ji aliyê Hikûmeta Herêma Kurdistanê ve li Başûrê Kurdistanê mezinbûna wê nesekinî.^[9] Berevajî vê, bandor û populerbûna Mele Krêkar û melayên Selefî yên Selefî zêde bûye, bi piranî ji ber dîtinên wî yên populîst, daxuyaniyên dilgiranî û piştgirîya wî ji kurdan re, û rexnekirina li dijî kurdan, ku gelek kurd dibêjin ku Hikûmeta Herêma Kurdistanê dike. ne.  Ne tenê îmaja Mela Krekarî pêş xistiye, lê belê li dijî hikûmeta Herêma Kurdistanê jî xwepêşandanan kiriye.^[10]

Li rojava, ku hukûmeta wê bi navê Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê tê nasîn, desthilata PYDê piştî derketina Dewleta Islamî, çewisandinek tund li ser selefîzmê kir. Ji Kurdistana Sûriyê du tevgerên Selefî yên Kurd hebûn, wek Tevgera Selahedîn el-Kurdî û Eniya Kurdî ya Îslamî. Van her du koman jî xwe tevgerên kurd dihesibînin û her duyan jî bi berdewamî ragihandine ku parastina kurdan, mafên kurdan û zimanê kurdî karê wan e. Lê her du jî bi sînoran re rû bi rû man û Eniya Îslamî ya Kurdî piştre belav bû.^[11][12] Siyasetên tund ên sekuler-lîberal ên PYDê bû sedema hêrseke di nav Kurdan de, û gelek Kurdên Rojava ye mihafezekar bi hevkariya DAIŞê di dema Berxwedana Kobaniyê de navdar bûn, ji ber ku wan îdyolojiya PYD şermezar kirin heta wê astê ku wan DAIŞ wekî alternatîfek çêtir dît.^[13][14][15]

Tê zanîn ku herêmên kurdan yên Bakurê Kurdistanê ji Tirkiyê zêdetir olî û kevneperest in û gelek caran bûne sedema radîkalbûnê. Îbn Teymiyeyê ku îlhama selefîtiyê daye, ji Bakurê Kurdistanê ye.^[16] Di van demên dawî de pêleke Kurdên Çewlîg û Semsûr dibin selefîtî. Çewlîg berê keleha Hizbullahê Kurdistan bû, Hizbullahê kurdistan rêxistinêk neteweperest-îslamîst bû,^[17] Semsûr ku bajarekî kurdan e, berê bi çandina titûnê dihat naskirin.  Lêbelê bajar paşê navûdengek nû û binavûdeng bi dest xist û bû xwediyê hucreya herî kujer a terorê li Tirkiyê.^[18] Di navbera 2014 û 2015 de, 45 malbatên Çolig rayedarên tirkî agahdar kirin ku endamekî malbatê çûye Sûriyê yan Iraqê ji bo ku tevlî Dewleta Islamî bibe.  Xwendekarek ji Amedê ku ji bo xwendinê çûbû Çoligê got: "Divê tu kes şaş nebe. Radîkalîzma Kurdan li Çoligê û li deverên din gelek berî derketina Dewleta Îslamî dest pê kir."^[19]Tevî ku hemû ne tevlî Dewleta Islamî bûn jî, hinek kurd ji Tirkiyê çûn Sûriyê ji bo ku tevlî tevgera Selahedîn a kurdî bibin, ku ne tenê rêxistineke selefî bû, lê belê tevgereke kurdî jî bû.^[20] Kurdên selefî, jî li gel selefiyên din, Erdogan û AKP jî wek kafiran û bêbaweran dihesibînin.^[21]