Şerê Şeş Rojan
Şerê Şeş Rojan (bi îbranî: מִלְחֶמֶת שֵׁשֶׁת הַיָּמִים, lat. Miḥemet Šešet HaYamim, bi erebî: حرب الأيام الستة, lat. ḥarb al-ayyām as-sitta, herba 1967, an şerê Hezîranê) şerê ereb-îsraêlî yê 1967an e ku di navbera Îsraêl û koalîsyoneke dewletên ereban de (di serî de Misir, Sûriye, Iraq û Urdun)[11] ji 5 heta 10 hezîran 1967 de qewimî.[12]
| Şerê Şeş Rojan | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nexşeya tevgerên leşkerî yên di dema şer de; Îsraîl bi rengê şînê qralî tê nîşandan û deverên ku ji hêla Îsraîl ve hatine girtin bi rengên cûda yên kesk têne xuyang kirin | ||||||||||
| ||||||||||
| Aliyên şer | ||||||||||
 Îsraêl
|
 Misir Sûrî[3]  Urdun[4][5]  Iraq[6][7]
| |||||||||
| Fermandar | ||||||||||
| Levi Eshkol Moshe Dayan Yitzhak Rabin David Elazar Uzi Narkiss Yeshayahu Gavish Israel Tal Mordechai Hod Shlomo Erell Aharon Yariv Ezer Weizman Rehavam Ze'evi
|
Gamal Abdel Nasser Abdel Hakim Amer Mohamed Fawzi Abdul Munim Riad Nureddin al-Atassi Hafez al-Assad Ahmed Suidani Hûseyînê Urdunê Zaid ibn Shaker Asad Ghanma Abdul Rahman Arif Shakir Mahmud Shukri
| |||||||||
| Hêz | ||||||||||
| 50.000 leşker 214.000 rezervan 250[8]-300 balafirên şer[9] 800 tank[10] Bi tevahî leşker: 264.000 |
Misir: 240.000 Sûriye, Urdun û Iraq: 307,000 957 balafirên şer 2,504 tank (bi piranî ji hêla Sovyetê hatine çêkirin) Erebistana Siûdî: 20,000 (Yek lîwaya piyade, yek şirketek tank, du bataryayên topan, yek pargîdaniya hawanên giran, yek yekîneyek lênihêrîn û piştgirî)[3] Lubnan: 2 balafirên şer[navnîşana pêwîst] Bi tevahî leşker: 567.000 240,000 hatine bicihkirin | |||||||||
| Windayî | ||||||||||
| 776–983 hatine kuştin 4517 birîndar 15 hatin girtin 400 tank hatin rûxandin 46 balafir hatin rûxandin |
Misir: 9,800–15,000 kuştî an winda
4,338 hatin girtin Bi sedan tank hatin rûxandin 452+ balafir hatin rûxandin | |||||||||
| 15 aştîparêzên Neteweyên Yekbûyî hatin kuştin (14 Hindî, 1 Brezîlî) Orşelîm: 1000+ sîvîlên Îsraîlî birîndar bûn, 20 sîvîlên Îsraîlî hatin kuştin 34 personelên deryayî, deryayî û NSA yên Amerîkî hatin kuştin 17 Marînên Sovyetê hatin kuştin (bi îdîaya) | ||||||||||
Piştî Peymanên Agirbestê yên 1949, ku di dawiya Şerê Yekem Ereb-Îsraêlî de hatibûn îmzekirin, dijminatiyên di navbera têkiliyên xirab ên Îsraêl û cîranên wê yên ereb de zêde bûbûn.[13] Di sala 1956an de, aloziyên herêmî yên li ser tengava Tîranê ku bi navê Qeyrana Suezê tê zanîn, zêde bûn. Îsraêl ji ber girtina rêyên deryayî yên Misirê ji keştiyên Îsraêlê re bi awayê êrîsî Misirê kir, di encamê de Tengava Tîranê ji nû ve ji Îsraêlê re hat vekirin û her wiha Hêzên Lezgîn ên Neteweyên Yekbûyî (UNEF) li ser sînorê Misir-Îsraêlê hatin bicihkirin.[14] Di mehên beriya destpêkirina Şerê Şeş Rojan a hezîrana 1967an de, alozî dîsa bi awayekî xeternak zêde bûn: Îsraêl helwesta xwe ya piştî 1956an dubare kir ku girtina din a Misirê ya Tengava Tîranê ji keştiyên îsraêlî re dê bibe sedemek casus belli. Di gulana 1967an de serokê Misirê Cemal Ebdul Nasir ragihand ku tengava Tîranê dê dîsa ji keştiyên Îsraêlê re were girtin.[15] Dûv re wî leşkerê Misirê li ser sînorê bi Îsraêlê re seferber kir û her weha ferman da ku tavilê hemî personelên UNEF vekişin.[16][17]
Êrîşên esmanî yên Îsraêlê
biguhêreDi 5ê hezîrana 1967an de, dema ku UNEF di pêvajoya derketina ji herêmê de bû, Îsraêl rêzek êrîşên esmanî yên pêşîlêgirtinê li dijî balafirgehên Misirê û tesîsên din pêk anî û dest bi xebata xwe ya şer kir. Hêzên Misirî bi vê yekê surprîz bûn, û hema hema tevahiya asmanî yên leşkerî yên Misirê hatin rûxandin. Ev bû sedema avantaja Îsraêlê di serweriya hewayî de. Di heman demê de, artêşa Îsraêlê dest bi êrîşa bejayî bo ser nîvgirava Sîna ya Misirê, û her wiha Zîvala Gazayê ya di bin dagirkeriya Misrê de, kir.[18] Piştî hin berxwedanên destpêkê, Nasir fermana valakirina nîvgirava Sînayê da; di roja şeşemîn a pevçûnê de Îsraêl tevahiya Nîvgirava Sînayê dagir kiribû. Urdun, ku beriya destpêkirina şer bi tenê hefteyekê bi Misirê re ketibû peymana parastinê, li dijî Îsraêlê xebitî. Urduniyan êrîş li dijî hêzên Îsraêlî pêk anîn da ku pêşveçûna Îsraêl sist bikin. Di roja pêncan de Sûriye bi topbarankirina çeperên Îsraêlî li bakur tevlî şer bû.[19][20]
Misir û Urdun di 8ê hezîranê de, Sûriye jî di 9ê hezîranê de li ser agirbestê li hev kirin û di 11ê hezîranê de fermana agirbesta bi Îsraêlê re hate îmzekirin.[21]
Encam
biguhêreŞerê Şeş Rojan bû sedema zêdetir ji 20,000 qurbaniyên Ereb û ji 1,000 kêmtir windahiyên îsraêlî.[22] Di dema rawestandina şer de, Îsraêlê Girên Golanê yên Sûriyê, Şerîeya Rojava ya ji aliyê Urdunê ve hatiye girêdan (Qudsa Rojhilat jî tê de) û nîvgirava Sîna ya Misrê û herwiha Zîvala Gazayê ya ji aliyê Misrê ve hatiye dagirkirin, bi dest xistibû.[23]
Jicîhûwarkirina xelkê sivîl di encama Şerê Şeş Rojan de dê encamên demdirêj hebe, ji ber ku derdora 280,000 heta 325,000 filistînî û 100,000 sûrî ji Şerîeya Rojava û Girên Golanê reviyan an jî hatin derxistin.
Nasir piştî serketina Îsraêlê ji şermê îstifa kir, lê piştî çend xwepêşandanên li seranserê Misirê ji nû ve hat vegerandin. Piştî şer û pevçûnan, Misirê heta sala 1975an Kanala Suezê girt, ku ev yek bû sedem ji bo krîza enerjiyê ya 1970an û krîza neftê ya 1973an, ji ber ku bandorek li ser şandina nefta ku ji Rojhilata Navîn bi rêya Kanala Suezê diçû Ewropayê hebû.[24][25]
Mijarên têkildar
biguhêreÇavkanî
biguhêre- ^ Weill, Sharon (2007). "The judicial arm of the occupation: the Israeli military courts in the occupied territories". International Review of the Red Cross. 89 (866): 401. doi:10.1017/s1816383107001142. ISSN 1816-3831. S2CID 55988443. On 7 June 1967, the day the occupation started, Military Proclamation No. 2 was issued, endowing the area commander with full legislative, executive, and judicial authorities over the West Bank and declaring that the law in force prior to the occupation remained in force as long as it did not contradict new military orders.
- ^ Milestones: 1961–1968". Office of the Historian. Archived from the original on 23 October 2018. Retrieved 30 November 2018. Between June 5 and June 10, Israel defeated Egypt, Jordan, and Syria and occupied the Sinai Peninsula, the Gaza Strip, the West Bank, East Jerusalem, and the Golan Heights
- ^ a b Saudi Arabian Military Activity Against Israel". CMU. May 1978. Archived from the original on 20 November 2021. Retrieved 19 November 2021.
- ^ Neil Partrick (2016). Saudi Arabian Foreign Policy: Conflict and Cooperation. Bloomsbury Publishing. p. 183. ISBN 978-0-85772-793-0.
- ^ "بطولات السعوديين حاضرة.. في الحروب العربية". Okaz. 17 November 2019. Archived from the original on 16 February 2021. Retrieved 13 August 2021.
- ^ Krauthammer, Charles (18 May 2007). "Prelude to the Six Days". The Washington Post. p. A23. ISSN 0740-5421. Retrieved 20 June 2008.
- ^ 20,000 troops stationed in Jordanian territory for a period of ten years
- ^ Oren (2002), p. 171.
- ^ Tucker (2015), pp. 540–541.
- ^ Tucker (2004), p. 176.
- ^ "Six-Day War | HISTORY". www.history.com. Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ "1967 war: Six days that changed the Middle East". BBC News (bi îngilîziya brîtanî). 4 hezîran 2017. Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ "Six-Day War | Definition, Causes, History, Summary, Outcomes, & Facts | Britannica". www.britannica.com (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ Major General Indar Jit Rikhye (28 çiriya pêşîn 2013). The Sinai Blunder: Withdrawal of the United Nations Emergency Force Leading... Taylor & Francis. rr. 8–. ISBN 978-1-136-27985-0.
- ^ https://www.michaelraska.de/research/Six_Day_War_M%20Raska_RSIS.pdf
- ^ "Six Day War Comprehensive Timeline". Roja gihiştinê 22 kanûna paşîn 2021.
- ^ "Six-Day War: Israel History". Israel Forever Foundation (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ "Background & Overview - Six-Day War". www.jewishvirtuallibrary.org. Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ "The Six Day War | American Experience | PBS". www.pbs.org (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ Smith, Mike. "Looking Back: Remembering the Six-Day War — Detroit Jewish News". https://thejewishnews.com/ (bi îngilîziya amerîkî). Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
{{cite web}}: Di|malper= - ^ "Milestones: 1961–1968 - Office of the Historian". history.state.gov. Roja gihiştinê 12 kanûna pêşîn 2022.
- ^ Shemesh, Moshe (2004). "Prelude to the Six-Day War: The Arab-Israeli Struggle over Water Resources". Israel Studies. 9 (3): 1–45. ISSN 1084-9513.
- ^ https://voi.id/en/memori/56843/the-six-day-israeli-arab-war-that-underlyed-the-occupation-of-palestine-in-todays-history-june-5-1867[girêdan daimî miriye]
- ^ "Suez Canal".
- ^ "How the (Closure of the) Suez Canal changed the world". 31 tebax 2014.