Noc Kupały to starosłowiański i barwny obrządek, który ma fascynującą historię. Jego nazwa najprawdopodobniej wywodzi się od bogini lub boga płodności Kupały. Z drugiej strony, mogło być też starosławiańskim odniesieniem do kąpieli. W źródłach historycznych nie znajdziemy szczegółowych informacji na ten temat.
W ramach chrystianizacji Polski po przyjęciu chrztu w 966 roku, Kościół katolicki na początku chciał ten zwyczaj wyplenić, jednak próby kończyły się niepowodzeniem. W końcu stworzono alternatywę - Noc Świętojańską, czyli letnie przesilenie przypadające 23 czerwca, przed Zielonymi Świątkami. Noc ta nazywana jest także wigilią św. Jana, któremu zawdzięcza swoją nazwę. Obecnie obydwu terminów używa się wymiennie.
Noc Kupały. Jak wyglądała kiedyś?
Jak w zamierzchłych czasach wyglądała Noc Kupały? Było to bardzo radosne święto, z ekscytacją wyczekiwane przez lokalne społeczności. Cały obrządek rozpoczynał się po zachodzie słońca. Wówczas wszyscy mieszkańcy wiosek gasili swoje ogniska, aby rytualnie odpalić jedno wspólne. Ogniska palone w Noc Kupały nazywane były kupalnockami. Towarzyszyła im biesiada, wspólne spożywanie posiłków i napojów, rozmowy, wróżby, śpiewy oraz tańce.
Wszelkie obrzędy kultywowane w Noc Kupały miały zapewnić dobrobyt, urodzaj, pomyślność, szczęście, miłość oraz zdrowie. Oddawano m.in. hołd żywiołom wody i ognia. Kobiety wrzucały do ogniska pęczki i gałązki ziół (głównie szałwii i bylicy). Rytuał ten miał zabezpieczać przed wszelkim złem. Wokół ognisk odbywały się wróżby oraz tańce, które miały stanowić zabezpieczenie przez chorobami i "złymi mocami". Słowianie wierzyli też, że przed Nocą Kupały nie powinno się zażywać kąpieli. Dlaczego? Według starosłowiańskich wierzeń, w wodach czyhały utopce i wodnice, gotowe porwać nierozważnych śmiałków.
Noc Kupały była świętem kobiet. Puszczały wianki i tańczyły wokół ognisk
Noc Kupały była wyjątkowo ważna z perspektywy kobiet. Po zebraniu ziół i wrzuceniu części z nich do ogniska, dziewczęta zabierały resztę do domów, by udekorować nimi strzechy chat. Ognisko, wokół którego siedziały lub tańczyły kobiety, symbolizowało miłość. Dziewczęta w blasku płomieni snuły plany o przyszłości i opowiadały o swoich marzeniach.
Najbardziej znanym obrzędem związanym z Nocą Kupały jest puszczanie wianków, praktykowane od wieków. Wianek ze świeczką, puszczony z nurtem rzeki miał wywróżyć młodej dziewczynie zamążpójście. Wierzono, że jeśli np. wianek płynął - dziewczyna może liczyć na zamążpójście, ale nieprędko. Jeśli jej wianek złączył się z innym wiankiem - zyska nową przyjaciółkę.
Jeśli wianek zapłonął od świecy, utonął lub zaplątał się w szuwarach - oznaczało to staropanieństwo. Jeśli zaś wieniec wyłowił młody mężczyzna, oznaczało to, że dana kobieta szybko wyjdzie za mąż. Często było tak, że chłopcy ruszali po wianki z drugiego brzegu rzeki. Z łodzi usiłowali złapać ten puszczony przez dziewczynę, z którą wcześniej potajemnie się umówili.
Noc Kupały i szukanie kwiatu paproci
Noc Kupały kojarzy się również z poszukiwaniem mitycznego, legendarnego kwiatu paproci, mającego zakwitać tylko raz w roku w czasie przesilenia letniego. W starosłowiańskich wierzeniach symbolizował on siłę i mądrość, a znalazcy miał zapewnić bogactwo i dostatek. Wierzono też, że mogła go znaleźć tylko osoba sprawiedliwa, o nieskalanym sumieniu.
Warto dodać, że wszystkie powyższe wierzenia należy dziś traktować z przymrużeniem oka, jako zabobon z przeszłości. Dla niektórych jednak puszczanie wianków, szukanie kwiatu paproci, wróżby czy inne słowiańskie tradycje stanowią ciekawą formę rozrywki. Celebrowanie Nocy Kupały często jest też odniesieniem do naszej kultury, tradycji i stanowi źródło wiedzy o historii naszych regionów. Dlatego nie dziwi fakt, że do dziś, w związku z Nocą Kupały odbywają się różnego rodzaju imprezy plenerowe i lokalne festyny, związane np. z wiciem wianków i pielęgnowaniem regionalnych tradycji. Jeśli masz ochotę, weź udział w naszej sondzie, która znajduje się poniżej.
