Gendèr
Gendèr iku salah siji piranti gamelan Jawa.[1] Gendèr ing gamelan sléndro duwé 11-12 wilah kang tipis lan digawé saka logam, manawa ana ing gamelan pélog duwé 12-13 wilah, nanging ana uga gendèr kang mung duwé 7 wilah.[1] Wilah-wilah iku ditata ana ing tali kang dipasang ing kayu kang ana ing kiwa tengené.[1] Ana ing sangisoré wilah-wilah mau dipasang bumbung, kang gunané kanggo kothak swara.[1] Bumbung-bumbung iku dikethok kanthi ukuran manéka rupa.[1] Kanggo nadha kang paling ngisor, bumbungé utawa pringé dikethok kang paling ngisor rosé.[1] Kanggo nadha kang luwih dhuwur dikethokaké pring utawa bumbung kang luwih dhuwur.[1]
Piranti kang kanggo nabuh utawa tabuh gendèr racaké luwih cendhèk ketimbang gambang kang digawé saka kayu.[1] Instrumèn gendèr ditabuh nganggo tabuh kang wujudé bundher (dilapisi nganggo kain) kanthi cekelan kang cendhak.[2]
Carané nyekel gendèr yaiku antarané driji tuding karo driji tengah.[1] Driji-driji saka tangan tengen utawa tangan kiwa dienggo mithet utawa ngemèk wilah iku, supaya swarané mandheg.[1]
Ana ing pakeliran wayang, gendèr minangka ngiringi carita, dialog utawa gunem antarané tokoh utawa paraga wayang.[1] Gendèr yaiku salah siji ricikan gamelan kang fungsiné kanggo instrumén mélodi.[3] Anané gendèr ing péntas gamelan kalebu wigati.[3] Ing pagelaran wayang kulit ricikan gamelan gendèr duwé fungsi kanggo nguripaké swasana, nuntun dhalang.[3] Ing pagelaran wayang, panabuh gendèr duwé peran kang utama, kudu nabuh instrumèn kang ora tau mandheg sawengi muput.[2]
Jinisé gendèr
besutRumus nabuh gendèr
besutRumusé nabuh gendèr utawa kunciné ana 12 jinis tabuhan, yaiku:[5]
- Tabuhan gendèr gembyang mbukak
- Tabuhan gendèr gembyang nutup
- Tabuhan gendèr gembyang minggah
- Tabuhan gendèr gembyang mandha
- Tabuhan gendèr kempyung mbukak
- Tabuhan gendèr kempyung nutup
- Tabuhan gendèr kempyung minggah
- Tabuhan gendèr kempyung mandhap
- Tabuhan gendèr gantungan gembyang
- Tabuhan gendèr gantungan kempyung
- Tabuhan gendèr mipil
- Tabuhan gendèr imbal (kanggo lancaran, srepeg, palaran)
Saliyané iku ana rumus liya kang mirunggan minangka ngiringi suluk (pedhalangan) wayang, yaiku:[5]
- Tabuhan gendèr pathetan
- Tabuhan gendèr ada-ada
- Tabuhan gendèr grambyangan
Cathetan sikil
besut- ↑ a b c d e f g h i j k l [Mertosedono, Amir.1986.Sajarah Wayang. Semarang:Dahara Prize] (halaman 45)
- ↑ a b Gender[pranala mati permanèn](diundhuh tanggal 29 Maret 2011)
- ↑ a b c Gender Barung Archived 2011-09-21 at the Wayback Machine.(diundhuh tanggal29 Maret 2011)
- ↑ a b Perangkat Gamelan Jawa(diundhuh tanggal 29 Maret 2011)
- ↑ a b Rahasia Nabuh Gender Barung Archived 2011-03-15 at the Wayback Machine.(diundhuh tanggal 29 Maret 2011)