Bebungah Nobel
Bebungah Nobel dianugrahaké saben taun marang wong kang wis ngayahi penelitèn kang luar biyasa, nemu tèknik utawa piranti aing anyar utawa wis mènèhi kontribusi luar biyasa marang masarakat. Bab iki wektu iki dianggap minangka bebungah paling dhuwur kanggo kang duwé jasa gedhé marang donya. Bebungah Nobel pisanan diwènèhaké miturut wasiat Alfred Nobel, siji industrialis Swèdhen, lan penemu dinamit. Panjenengané napak astani wasiat mau ing Swedish-Norwegian Club ing Paris tanggal 27 November 1895. Bab iki dilakoni amarga panjenegané kagèt mirsani asil panemuané malah dimanfaataké kanggo tujuan-tujuan kang ngrusak, lan panjenengané péngin supaya bebungah Nobel diwènèhaké marang wong kang duwé jasa gedhé tumrap kamanungsan.
Bab bebungah Nobel
besutSeremoni kanggo pamenang Nobel ing babagan literatur, fisika, kimia lan usada pisanan dianakaké ing Old Royal Academy of Music ing Stockholm taun 1901. Wiwit taun 1902, bebungah iki kanthi formal dianugrahaké déning Raja Swèdhen. Wiwitané, Raja Oscar II ora nyetujoni pawèwèh bebungah marang wong manca, nanging banjur panjenegané ngowahi sikapé, sawisé sadhar ajining publisitas bebungah mau marang nagara Swèdhen.
Bebungah Nobel dianugrahaké saben taun ing tanggal 10 Dhésèmber, ya iku tanggal Alfred Nobel séda. Lumrahé, jeneng calon panampa diumumaké ing sasi Oktober déning komité lan institusi kang duwé wewenang minangka badan selèksi panampa bebungah.
Kategori Bebungah
besutBebungah dianugrahaké saben taun wiwit 1901 kanggo gegayuhan ing babagan:
- Fisika (ditemtokaké déning Royal Swedish Academy of Sciences)
- Kimia (ditemtokaké déning the Royal Swedish Academy of Sciences)
- Fisiologi utawa Kedhokteran (ditemtokaké déning the Karolinska Institute)
- Sastra (ditemtokaké déning the Swedish Academy)
- Bedhamèn (ditemtokaké déning siji komité kang ditunjuk déning Norwegian Storting)
Sawisé Nobel séda panjenengané durung nyuwun badan panemton apa gelem ngayahi tugas; wekasané badan iki mutusaké gelem ngayahi sawisé akèh rasa mangu-mangu.
Sajeroning taun 1968, Sveriges Riksbank, Bank Swèdhen, nambah "Bebungah babagan Sains Ékonomi kanggo mèngeti Alfred Nobel".
- Ékonomi (ditemtokaké déning Royal Swedish Academy of Sciences)
Amarga bebungah iki ora miturut karepé Nobel, lan ora dibayar nganggo duwité, kanthi teknis iki dudu Bebungah Nobel (lan kulawarga Nobel saiki uga ora nampa). Nanging bebungah iki diwènèhaké bebarengan karo bebungah Nobel.
Ing taun 1968, dikukuhaké kaputusan ora bakal nambah bebungah liya "kanggo mèngeti Nobel". Ing sasi Fèbruari 1995, bebungah ékonomi dijenengaké bebungah ngèlmu sosial, mbuka kasempatan kanggo babagan ngèlmu pulitik, psikologi, lan sosiologi. Komite bebungah ékonomi iki uga bglebokaké 2 wong non-ékonom, kang sadurungé dumadi saka 5 wong ékonom.
Uga delengen
besut