Yr Wyddfa

Yr Wyddfa
Gunung Snowdone didelok saka wétan left to right Y Lliwedd, Crib Goch, Yr Wyddfa, Garnedd Ugain
Titik dhuwur dhéwé
Èlevasi	1,085 m (3,560 ft)  [1]
Prominèn	1,039 metres (3,409 ft)
Isolasi	368.7 kilometres (229.1 mi)
Koordhinat	53°4′6.59″N 4°4′34.43″W / 53.0684972°N 4.0762306°W / 53.0684972; -4.0762306Koordhinat: 53°4′6.59″N 4°4′34.43″W / 53.0684972°N 4.0762306°W / 53.0684972; -4.0762306
Géografi
Location	Gwynedd, Wales
Parent range	Snowdonia

Yr Wyddfa (kang diucapaké [ər ˈwɪðva]) minangka gunung paling dhuwur ing Wales, kanthi dhuwur 1.085 meter (3,560 kaki) lan titik paling dhuwur ing kapuloan Inggris lan sakliyané Skotlandia. Dunungé ana ing Taman Nasiyonal Eryri (Parc Cenedlaethol Eryri) ing Gwynedd. Gunung iki minangka gunung paling ramé ing Inggris lan nomer telu kang paling kerep dibukak ing Wales, kanthi 582,000 wong kang tekan kéné saben taun. Iki ditetepaké minangka cagar alam nasiyonal kanggo manéka warna wit lan kéwan kang langka. Watu-watu kang mbentuk Yr Wyddfa diprodhuksi saka gunung geni ing jaman Ordovician, lan anané glasiasi, kang dadi pucuking piramidha ing Yr Wyddfa, the arêtes Crib Goch lan Y Lliwedd. Uga akéh jalur pendakian. Aran Yr Wyddfa asal saka basa Inggris Kuna kanggo "gunung salju", nalika arané Welsh-Yr Wyddfa - tegese "tumulus" utawa "cagak dawa", bisa uga ngrujuk watu kerang kang dibuwang déning raksasa lègendharis Rhitta Gawr sawisé kalah saka Raja Arthur. Uga tokoh liyané saka lègenda Arthurian, gunung kasebut uga digayutaké déning wong kang tirakat kaya ta tapa lan peri-peri.^[3]

Ing carita rakyat Wales, puncak salju Yr Wyddfa minangka makam Rhitta Gawr, salah sijiné buta. Iki dituntut minangka alesan saka aran Welsh Yr Wyddfa,^[4] kanthi barès tegese "tumulus". Rhitta Gawr nganggo jubah kang digawé saka janggut pria, lan dipaténi karo Raja Arthur sawisé ngaku-ngaku yén iku jenggoté Arthur. Situs liya ana kang nerangaké gayutané karo Arthurian kalebu Bwlch y Saethau, manawa ing geger gunung antarané Yr Wyddfa lan Y Lliwedd.

Arthur dhèwé uga wis tiwas. Sawijiné Pramidha mbanyu, Carnedd Arthur, mula dibangun ing situs kasebut lan isih ngadeg pungkasan taun 1850, nanging ora ana manéh. Miturut cariyos rakyat, Arthur nuli mbuwang pedhangé kang arané Excalibur menyang Glaslyn, nalika awak Arthur dilebokaké ing prau kang arep digawa menyang Afallon. Para tentarané Arthur banjur mundur menyang guwa ing léréng Y Lliwedd, ing kana banjur ujar bakal turu nganti wektu kang dibutuhaké.^[3]

Situs Yr Wyddfa iki bisa digunakaké kanggo munggah tebing lan dadi papan pisanan ing Inggris taun 1798. Babagan kasebut ditindakaké déning Peter Bailey Williams lan William Bingley, nalika nggoléki tanduran langka. Saiki dianggep minangka salah sawijiné tebing paling apik ing Inggris kanggo pendakian.^[5] Yr Wyddfa Massif duwé tebing, lan ngemu panggonan wigati ing sajarah munggah tebing ing Inggris. Clogwyn Du'r Arddu asring diarani kanthi jeneng 'Cloggy' ing antarané wong kang munggah gunung.

Jalur Yr Wyddfa Ranger (ing basa Welsh: Llwybr Cwellyn) diwiwiti ing asrama pemudha ing sandhinge Llyn Cwellyn, ing sisih kulon gunung, diawali numpak sepur A4085 ing stasiyun Yr Wyddfa Ranger. Biyén iki dadi Kepala Pusat Saracen, nanging diganti jenengé ing pamréntah John Morton.^[6] Iki dianggep minangka dalan paling tuwa kanggo mara puncak kasebut.^[7] Dalan kasebut diwiwiti kanthi ménggok-ménggok liwat suket.^[4] Sadurungé tekan tlatah munggah ing ngarepe Llyn Ffynnon-y-gwas. Dalan kasebut banjur munggah menyang Bwlch Cwm Brwynog, lan banjur liwat dalan munggah dawa ing geger gunung ing Clogwyn Du'r Arddu nuju puncak kasebut. Jalur iki dadi patemon sepur saka jalur munggah liyané kay ata Llanberis, Crib Goch, rute Pyg gabungan lan Trek Miners kang jaraké cedhak-cedhak.

Jalur Llanberis kang dawané 7 kilometer (4.3 mil) nduwéni 'kemiringan' paling cethék lan minangka dalan paling dawa kanggo mara puncak kasebut. Iki ngetutaké jalur sepur lan dadi paling gampang lan narik kawigatén,^[7] ya iku dalan kang dienggo déning Balapan taunan Yr Wyddfa kang nduwé wektu rekaman kurang saka 40 menit direkam kanthi awal tekan dhuwur puncak. Bagéan ing jalur Llanberis, ing jejere dalan kang cedhak puncak kasebut ana kang diarani "Killer Convex"; Ing kahanan iki bisa mbayani yén lumakuné ora waspada amarga bisa langsung tiba ing jurang Clogwyn Du'r Arddu. Papat wong mati ana ing wulan Februari 2009.^[7]

Jalur Watkin minangka "rute paling nuntut langsung menyang puncak salju", Jalur iki diwiwiti kanthi paling endhek ing jalur utama. Bab kasebut pisanan diandhaaraké déning Edward Watkin, kang nduwé sepur lagi nyoba mbangun terowongan sepur ing ngisor selat Inggris, lan duwé omah musim panas ing Nant Gwynant kang cedhak wiwitan jalur kasebut. Asliné dirancang dadi balapan wedhus utawa keledai ing wiwit taun 1892.^[4] Jalur Watkin wis diterangaké minangka "awal jalur paling apik" kanggo dalan munggah menyang Yr Wyddfa. Diwiwiti ing Bethania ing A498 lan liwat alas ijo kang amba. Sawisé metu saka alas, jalur liwat grojogan saka Afon Llan menyang cirque glwial Cwm Llan, banjur liwat dalan munggah ing dalan bekas tambang kang wis ditinggalaké.^[8] Cedhak Plas Cwmllan ana watu gedhé kang dikenal minangka watu Gladstone, kang ménéhi plang mèngeti ucapan kang diwénéhaké ing taun 1892 déning William Ewart Gladstone, Nayakotama kang yuswané 83 taun kasebut, babagan ukum kanggo Wales.^[4] Gerbang watu ing Cwm Llan dibukak ing taun 1840, nanging ditutup ing taun 1882 amarga beaya ngeteraké watu iku menyang sagara ing Porthmadog. Nanging, Manéka gedhung, kalebu barak lan klambi, tetep ana.^[8]

Dalan Rhyd Ddu, uga diarani jalur Beddgelert, tumuju saka desa Rhyd Ddu, sisih kulon Yr Wyddfa, alon-alon mara ing Llechog, geger saka gunung sisih kulon saka puncak kasebut. Iki dianggep minangka salah sawijining rute kang paling gampang tekan puncak, kanthi kauntungan manawa puncak kasebut katon saka pisanan muncak, nanging minangka salah sawijininé rute kang paling sithik.^[8]

Rute liwat Y Lliwedd luwih kerep digunakaké kanggo medhun tinimbang nalika munggah, lan kaping pindhoné jalur Yr Wyddfa Horseshoe walk, kang munggah ing Crib Goch. Iki ngrambah kanthi ngetutaké jalur Watkin mudhun menyang Bwlch y Saethau, lan banjur ing geger gunung menyang pucuk kembar Y Lliwedd. Jalur kasebut banjur mudhun menyang Cwm Dyli kanggo mèlu Trek Miner menyang Pen-y-Pass.^[8]

Jalur Miners (Ing basa Welsh: Llwybr y Mwynwyr) diwiwiti ing parkir montor ing Pen-y-Pass, kanthi dhuwu udakara 350 meter (1,150 ft), lan minangka rute paling moncér kanggo munggah gunung Yr Wyddfa. Diwiwiti ing Llyn Teyrn sadurungé munggah rada kanggo nyabrang dalan liwat Llyn Llydaw. Iki manut karo garis tlaga sadurungé munggah ing Glaslyn, saka ing ngendi bae munggah ing Bwlch Glas. Ing kéné iki dalané digabung karo dalan kang ménggok-ménggok kaya déné Pyg Track. Nalika tekan puncak, digabung karo jalur Llanberis lan Yr Wyddfa Ranger.^[5]

"Rute Pyg" (ing basa Welsh: Llwybr Pyg), utawa "Rute Babi", uga diwiwiti saka Pen-y-Pass. Ndhuwur Glaslyn, ditambah karo jalur Miners kanggo pendakian zigzag utawa ménggok-ménggoké menyang Bwlch Glas ing antarané Yr Wyddfa lan Garnedd Ugain.^[5] Dalan munggah ing Bwlch y Moch ing sisih wétan Crib Goch, sadurungé ngliwati léréng gunung ngisor.

Lintasan Crib Goch minangka "salah sawijining dalan paling apik ing Britain", lan dadi bagéan saka Yr Wyddfa Horseshoe, sirkuit puncak ing sakitar Cwm Dyli. Dalan iki ngetutaké rute Pyg sadurungé misahaké saka ing Bwlch y Moch lan ndadékaké geger gunung Crib Goch ing wétan.^[8]

1. ↑ Roberts, Liz (21 September 2010). "Survey puts Welsh mountain into 1,000m 'super league'". Grough. Dibukak ing 28 April 2011.
2. ↑ Edwardes, Simon. "Snowdon – Yr Wyddfa". The Mountains of England and Wales. Dibukak ing 28 April 2011.
3. ↑ ^{a b} Roberts, Geraint. (1995). The lakes of Eryri. Llanrwst: Gwasg Carreg Gwalch. ISBN 0-86381-338-0. OCLC 34035345.
4. ↑ ^{a b c d} Hermon, Peter,. Hillwalking in Wales - Vol 2 (édhisi ka-2nd). Milnthorpe. ISBN 1-84965-119-1. OCLC 893658108.{{cite book}}: CS1 maint: extra punctuation (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)
5. ↑ ^{a b c} Marsh, Terry, 1943- (1984). The summits of Snowdonia : a guide to the 600-metre mountains of Snowdonia. London: R. Hale. ISBN 0-7090-1456-2. OCLC 12907699.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
6. ↑ Jones, G. Lindsay (2009). "The Capel Curig Footpaths up Snowdon: a Brief History" (PDF). Snowdonia Society. Diarsip saka sing asli (PDF) ing 2011-07-21. Dibukak ing 2020-01-12.
7. ↑ ^{a b c} Barnes, David, 1949- (2005). The companion guide to Wales. Woodbridge, Suffolk, UK: Companion Guides. ISBN 1-900639-43-2. OCLC 60961807.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
8. ↑ ^{a b c d e} Marsh, Terry, 1943- (2010). Great mountain days in Snowdonia : 40 classic routes exploring Snowdonia. Milnthorpe: Cicerone. ISBN 978-1-85284-581-0. OCLC 473475212.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)