Þorrablót
Þorrablót er íslensk veisla sem haldin er á þorra (oft bóndadag, fyrsta dag þorra) með þjóðlegum mat, drykk og siðum. Þorrablót á uppruna sinn að rekja til 19. aldar.
Saga
breytaÞorri er nefndur sem eins konar vetrarvættur í einum þætti sem kemur fyrir á tveimur stöðum í Flateyjarbók frá 14. öld („Frá Fornjóti og hans ættmennum“) og þar er nefnt að menn hafi blótað hann til góðs skíðafæris. Engar aðrar heimildir eru til um „þorrablót“ í heiðnum sið.
Elsta þorrablót sem heimildir eru um er þorrablót Kvöldfélagsins í Reykjavík 1867.[1] Í bókinni Íslenskar gátur, skemmtanir, víkivakar og þulur sem Hið íslenska bókmenntafélag gaf út á árunum 1889 til 1903 skrifar Ólafur Davíðsson:
Þorrablótin eiga upptök sín að rekja til íslenskra stúdenta í Kaupmannahöfn, eða að minnsta kosti héldu þeir þorrablót 1873. Ég hef heyrt sagt, að doktor Björn Ólsen hafi gengist mest fyrir því og eftir hann er veislukvæðið, Full Þórs. 1880 mun Fornleifafélagið í Reykjavík hafa haldið þorrablót, þótt ég hafi ekki rekið mig á skýrslur um það í blöðunum. Aftur hélt það stóreflis þorrablót 21. janúar 1881. Veislusalurinn var búinn fornum voðum, skjaldarmerkjum og öndvegissúlum. Langeldar brunnu á gólfinu. Samsætið byrjaði með griðasetningu að fornum sið og var ekki mælt meira undir samsætinu. Við samdrykkjuna á eftir var guðanna minnst, Óðins alföður, Þórs, Freys og Njarðar til ársældar, Braga og Freyju o.s.frv. Ekki hef ég rekið mig á skýrslur um önnur þorrablót í blöðunum, en það er vonandi að þau leggist ekki niður. Það má ekki minna vera en gömlu guðanna sé minnst einstöku sinnum í þakklætisskyni fyrir fornöldina.“
— Íslenskar gátur, skemmtanir, víkivakar og þulur.
Í upphafi voru þessar veislur gagnrýndar fyrir að vísa með áberandi hætti í norræna trú með því að drekka minni hinna norrænu guða, signa full og annað slíkt. Á Íslandi var ekki trúfrelsi fyrr en með stjórnarskránni 1874.
Um miðja 20. öld var farið að halda þorrablót á veitingastaðnum Naustinu í Reykjavík, þar sem fram var borinn „hefðbundinn“ íslenskur matur, súr, reyktur og/eða saltaður.[2] Síðan hefur tíðkast að halda þorrablót einhvern tímann á þorra, oftast á vegum félaga og ýmissa samtaka og er þorramatur mikilvægur hluti af hátíðinni.
Tilvísanir
breyta- ↑ Lýður Björnsson (1981). „Kvöldfélagið og þorrablótin“. Lesbók Morgunblaðsins. 56 (7): 3.
- ↑ Árni Björnsson, Saga daganna, Reykjavík, Mál og menning, 1993, s. 475-480.
Heimildir
breyta- J. Árnason og Ólafur Davíðsson (1887-1903). Íslenskar gátur, skemtanir, vikivakar og þulur.