Dili

 

Dili fondesis cirkum la yaro 1520 dal Portugalani, qui transformis ol en chef-urbo di Portugalana Timor en 1769, remplasante Lifau, an la nun enklavo Oekusi-Ambeno.

Dum la Duesma mondomilito, malgre ke Portugal restis neutra, l'urbo kurtatempe okupesis dal Australiani e Nederlandani, por preventar invado dal Japoniani. Tamen, ye la 19ma di februaro 1942, 20.000 Japoniani invadis ol, ante okupar komplete l'insulo Timor. Ye la 26ma di septembro 1945, Estal Timor retrodonesis a Portugal dal Japoniani, qui rikonstruktis la substrukturo domajita dum la milito.

Ye la 28ma di novembro 1975, Estal Timor nedependanteskis de Portugal, ma, ye la 7ma di decembro sam yaro, ol invadesis da Indonezia. La partiso FRETILIN, qua organizis la nedependo-movado de Portugal, komencis gerilera rezisto kontre Indoneziani. Ye la 12ma di novembro 1991, Indoneziana soldati pafis kontre asistantaro dum meso en la tombeyo Santa Cruz homaje di Sebastião Gomes, yuna membro de FRETILIN mortinta dal Indoneziani. Ca evento, nomizita masakro dil tombeyo Santa Cruz, cinematografesis dal jurnalisto Max Stahl, e l'imaji adportis plusa internaciona suporto a la nedependo Timorana.

Pos ke la diktatoro Indoneziana Suharto renuncis en 1998, lua sucedanto Jusuf Habibie aceptis facar plebicito pri la nedependo di Estal Timor. La plebicito eventis dum la sequanta yaro, e 78,5% ek la votinti manifestis esar favorebla a la nedependo. La rezulto stimulis l'iraco di milicii favorebla ad Indonezia, e balde komencis masakri di habitanti ed ataki kontre domi e publika edifici. La ditreso nur kontrolesis pos l'arivo di la paco-trupi dil Unionita Nacioni.

Pos la komenco dil administrado dal Unionita Nacioni, la habitantaro di Dili itere komencis kreskar, ambe pro migrado di individui veninta de ruro, e pro l'augmento di naski. Ye la 20ma di mayo 2002, Dili itere divenis chef-urbo di itere nedependanta Estal Timor. En 2004 la habitantaro atingis 173 541 personi^[1]. Lor, chomeso atingis 26,9% ek la laboro-povo e 43% ek la viri evante 15 til 29 yari.

En 2010, la habitantaro atingis 234 026 individui. En 2018 ol atingis 281 000 individui. En aprilo 2021, dum la restrikti pro la pandemio di KOVID-19, l'urbo subisis la maxim serioza inundado en 50-yara historio.

 

 

La reliefo di Dili esas parte montoza, parte plana.

La klimato dil urbo esas tropikala (Aw segun la klimatala klasifikuro da Köppen) kun du sezoni: sika de julio til oktobro (min kam 21 mm omna monati) e pluvoza (plua kam 100 mm omna monati) de decembro til aprilo. La diala temperaturi varias poke dum la yaro, mezavalore 25°C til 28°C, le maxima varias de 30°C til 31,5°C e le minima varias de 20°C til 25°C.

La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 908,8 mm, e la maxim pluvoza monato esas decembro, kun mezavalore 144,9 mm. Inter agosto e oktobro la pluvo-quanto monatala esas infre 13 mm.

 

 

Dili havas l'Internaciona Aeroportuo Presidente Nicolau Lobato. Ol esas l'unika internaciona aeroportuo funcionanta en Estal Timor. Pos 2015, lua portuo komencis recevar krozonavi kun turisti.^[2]

La transporto en la urbo facesas precipue per furgoni por pasajeri nomizita lokale mikrolets.^[3] Ank existas taxii, ed autobusi qui ligas Dili ad altra urbi^[4]. Paromi, qui transportas anke vehili e vari, ligas insulo Atauro a Dili.