Italia

Durante le Etate de Ferro se succedeva varie culturas que pote esser differentiate in tres grande nucleos geographic:

• illa del Latio antique
• illa de Magna Grecia
• illa de Etruria

Un de iste culturas, le ligures, esseva un populo enigmatic que habitava in le nord de Italia, Switza e le sud de Francia. Un altere populo, le etruscos, habeva su nucleo historic in le Toscana, e habeva un origine incerte. Illes se expandeva ab le Toscana al sud verso le Latio e le parte septentrional de Campania, ubi se trovava le colonias grec; verso le nord del peninsula Italic occupava le zona del valle del rio Po, in le actual region de Lombardia. Verso le seculo 5 ante Christo su poter comenciava deteriorar se a causa del facto de deber luctar contra le celtas, le grecos e le carthagineses. Verso 40 ante Christo, Etruria esseva conquistate per le romanos e le resto de populos esseva anque conquistate.

 

Articulo principal: Roma antique

Roma antique designa un communitate agricole fundate in le seculo VIII aEC que se expandeva desde le citate de Roma e cresceva durante seculos usque converter se in un imperio, que in su epocha de apogeo, extenderea se desde Grande Britannia al deserto del Sahara e desde le peninsula Iberic al Euphrate, provocante un importante florescer cultural in cata location in le que governava. In un principio, post su fundation (753 aEC secundo le tradition) Roma esseva un monarchia etrusc. Plus tarde (509 aEC) esseva un republica roman latin e in 27 aEC converteva se in imperio.

Le periodo de mayor splendor es cognoscite como Pax Romana, pro le relative stato de harmonia que prevaleva in le regiones que esseva sub le dominio roman. Cesar Augusto claudeva le portas de templo de Jano, que permaneva aperte in tempos de guerra, quando credeva haver vincite a cantabros e astures in le anno 24 aEC. Illo es acceptate le initio de iste periodo le 29 aEC quando Augusto declarava le fin del guerras civil e su duration usque le morte de Marco Aurelio (180).

Con le imperator Diocletiano le Imperio se reorganisa ma post Constantino I le Grande non tornava esser unificate proque Theodosio I le Grande divideva lo inter su duo filios, Arcadio e Flavio Honorio, donante a un le Imperio Byzantin e a altere le Imperio Roman de Occidente. Le invasiones barbare essera le fin del Imperio Occidental in 476 comenciante le Medievo.

Le ostrogothos esseva un gruppo de gothos que habeva essite subjugate per le hunnos, ma post su liberation, Theodorico le Grande, con le benediction del Imperator de Oriente, conduceva su populo a Italia in 488. In le peninsula governava Odoacre post le cadite del Imperio in 476, ma post un campania in le nord del peninsula, Theodorico tomava le capital, Ravenna, matante Odoacre in 493. In 526 le morte de Theodorico acabava con le pace, hereditante Italia su granfilio, Athalarico, que moriva sin filios lo que produceva un crise que faceva disparicer le regno.

Sub Justiniano I, le Imperio Byzantin initiava un serie de campanias con le scopo de reconstruer le unitate mediterranee. Le debilitate del regno ostrogotho e le desiros byzantin de recovrar le citate de Roma converteva Italia in un scopo. In 535 le general Belisario invadeva Sicilia e marchava a traverso del peninsula, prendente Neapole e arrivante in Roma in 536. Prosequeva usque le nord e prendeva Mediolanum (Milan) e Ravenna in 540, e in 561 habeva pacificate le zona.

Inter le differente populos germanic que habeva abandonate su antique morada pro viver in terras melior, contava se le lombardos, a los que Justiniano I habeva lassate installar se in Panonia, a condition de defender le frontiera. Le pression del lombardos sur le Papa faceva que le rege del francos, Pipino le Breve, realisa inter 756 e 758 repretite campanias in le nord de Italia. Le situation impejorava con le morte de Pipino, ma le reunification del francos sub Carolo Magne portava a un nove intervention in Italia in 774. Post un breve battalia, Carolo Magne conquistava le Regno de Lombardia que, mantenente su autonomia, integrava se in le Imperio Carolingio.

Inter le seculos X e XIII, certe republicas maritime haveva un gran prosperitate economic, gratias a su activitate comercial, in un marco de amplia autonomia politic. Generalmente, le definition refere se in special a quatro citate: Amalfi, Pisa, Genua e Venetia. Anque altere citates del area teneva independentia, habeva participate in le Cruciadas, contava con un flota naval, etc. Inter illas on pote destaccar Gaeta, Ancona e Noli.

Le pandemia dle peste nigra matava in le pais un tertie parte del population in 1348. Inter le seculos XIV e XVI, Italia non esseva un unitate politic jam que esseva fragmentate in multiple statos. In le nord existia citates-stato como le Republica de Venetia, le Republica de Florentia, le Ducato de Milan o le Republica de Genova. In torno a le citate de Roma esseva le Statos Pontificio e in le sud esseva le Regno de Neapole, posteriormente integrante del Corona de Aragon, e por tanto, del Monarchia Espaniol. Durante iste epoca surgiva le Renascentia italian, periodo de gran logros e cambios cultural in Italia que se expandiva desde final del seculo XIV usque 1600, constituente le transition inter le Medievo e le Europa moderne. Inter su logros cultural destacca operas literari de scriptores como Petrarca o Machiavelli, operas de arte de Michelangelo e Leonardo da Vinci, e operas architectonic como le ecclesia de Sancta Maria dei Fiore in Florentia e le Basilica de San Petro in Roma.

Pro su fragmentation, ilo esseva scenario del intereses de potentias europee durante de seculos XVI, XVII e XVIII, que portava a conflictos como le Guerras italian, le Guerra de Succession Espaniol, le conflicto inter Espania e Austria pro le possessiones napolitan assi como le guerras revolutionari francese e napoleonic, essente le imperator Napoleon I coronate prime rege de Italia le 23 de maio 1805 in le cathedral de Milan. Ancora habeva conlfictos durante le prime mitate del seculo XIX, quando apariva le sentimento nacionaliste italian que desembocava in le unification de Italia, materilizate le 17 de martio 1861, quando le statos del peninsula italian e le duo Sicilias univa se formante le Regno de Italia, le qual esserea organizate pro le monarcha Vittorio Emmanuele II, de la casa de Savoya, usque tunc governante in Pedemonte e rege de Sardenia. Le artifice del unification esseva Camillo Benso, conte de Cavour, ministro del rege.

Roma, pro su parte, manteneva se separate del resto de Italia sub le guida del Papa e non esseva parte del regno usque le 20 de septembre 1870, data final del unification. Post realisava se un plebiscito in le qual eligeva se Roma como de capital del Regno. Fora del limites solo esseva le Republica de San Marino. Originava se un conflicto con le Sancta Sede, pro le independentia del Papa del politica italian que solo resolveva se in 1929 con le Pactos de Letran. Pro iste accordos, Italia cedeva un parve parte de su territorio que lassava al soveranitate del Papa. Le dictatura fascista de Mussolini faceva alliar se al pis con le Germania Nazi e le Imperio de Japon, lo que conduceva al derouta post le Secunde Guerra Mundial. Durante le disrolamento de iste guerra e in le annos posterior, milles de italianos emigrava fora del pais, principalmente a Argentina, Chile, Belgica, Statos Unite, Francia e Germania.

Le 2 de junio 1946, un referendum re le monarchia establiva le republica como systema de governamento italian, adoptante le pais un nove constitution le 1 de januario 1948. Le membros del familia regal fora portate al exilio, pro su relation con le regime fascista usque le 10 de novembre 2003, quando poteva regressar, gratias al modification del constitution pro le parlamento italian. Le Tractatos de Roma in 1957 signate per sex paises europee ha facte de Italia un del membros fundator del Union Europee. Desde finales del annos sexanta usque principios del octanta produceva se un periodo de insatisfaction pro un situation politic e institutional chaotic que traduceva se in violentia in le stratas e lucta armate, actualmente nominate Anni di piombo.

Le relievo presenta quatro unitates regional: al nord, un sector continental dominate per le Alpes; al sud, un sector peninsular articulate per le Apeninos; inter ambes, le planessa del Po o Padana; e finalmente le insulas volcanic. Le systema alpin se extende pro territorio italian le quasi totalitate de su vertente meridional. In iste grande conjuncto montaniose destacca le formationes calcari del Dolomitas e in le sector crystallin, alicunes del principal cumbres de tote le systema alpin como Monte Rosa o Cervino.

Le resto de planicies italian, ben que numerose, es de pauc extension, e se localisa principalmente in le litoral thyrren, e alicunes formate per importante rivieras como Arno o Tiber. Le catena del Apenninos constitue le spina dorsal del peninsula italian e in illo se distingue tres sectores: le Apenninos septentrional, de minor altura; le Apenninos central, anque denominate Abruzzos, que constitue le tecto del catena e presenta modelatos de typo karstic; e finalmente, le Apenninos meridional, que ha lor puncto culminante in le monte Pollino.

In le extreme sud del peninsula italic, le insula de Sicilia es considerate un prolongation del Apenninos, destacante le monte Etna, que con su 3.345 m es le vulcano plus alte de Europa. Le insula de Sardenia es anque montaniose, ben que on pote destaccar le planessa de origine fluvial de Campidano, inter Oristan e Cagliari.

Le climatologia italian, benque de character mediterranee, presenta notabile variationes regional. In prime posto, pro effecto de su extension in latitude: medias annual in Milan de 23 °C in julio e -0,6 °C in januario, durante que in Palermo, iste medias es de 24 e 13 °C, respectivemente. Le posto con plus precipitationes del pais es le provincia de Udine, in le nord-est, con 1.530 mm, e le loco con minus precipitationes is in le sud del region de Apulia, in le provincia de Foggia e in le parte sud de Sicilia, con approximadamente 460 mm. On pote differentiar le pais in tres regiones climatic: le clima meiterranee in le sud de Italia, con estates calide superante le 30º C, le planessas del rio Po, ubi le hiberno es multe frigide como in le paises del nord de Europa e le Apeninos, con clima frigide e precipitationes forte.

Le politica bassa se in un systema republica parlamentari con democratia representative desde le 2 de junio 1946, quando le monarchia esseva abolite per referendum popular. Le poter executive es a cargo el Consilio de ministros que es lierate per le chef de governamento (Presidente del Consiglio dei Ministri), informalmente nominate prime ministro, un del cinque cargos plus importante del pais juncte con los de presidente del Republica, presidente del Senato del Republica, presidente del Camara de deputatos e presidente del Corte Constitutional. Le poter legislative es a cargo del Parlamento e del Consilio de ministros. Le poter judicial es independente del executive e legislative. De plus, es un sytema m,ultipartidiste. In le sud del peninsula e in le insula de Sicilia, le mafia ha tanto o plus poter que le Stato, arrivante a controlar, jurnales, judices e policia. In 1992, le assassinato de Giovanni Falcone, un magistrati que investigava le crimen organisate e le campania de manos munde que desatava commocionava al instutiones italian, ma pos annos de investigationes intense, ha habite pauc resultatos. Silvio Berlusconi, ex prime ministro, semper ha essite suspecte de corruption e, nonobstante, esseva seligite in tres occasiones pro su cargo. Dimitiva le 12 de novembre 2011 pro le seriose situation economic.

Le activitate industrial ha essite le motor de developpamento italian, e le actual axe de su economia. Le activitates agricole ha experimentate un considerabile retrocession, in le occupation del population active (7,3%) e in su participation in le PIB (3,7%). Le production agricole non abastece le demanda alimentari del population e es specialmente pauc abundante in le branchia bovera.

Ferrovie dello Stato nasceva in 1905, e es le plus importante compania ferroviari public e Italia. A partir del anno 2000, sequente le normativa europee que obliga al separation del sector transporto de passageros, del sector infrastructura, le societate esseva reorganisate. Actualmente, le trenos de alta velocitate italian es le ETR 500 e le lineas que existe in iste momento es: Roma-Florencia, Roma-Napole, Turin-Novara, Padua-Venecia, Milan-Treviglio e Milan-Bolonia.

In total, in 2003, illo habeva 16.287 kilometros de vias de treno, 668.721 kilometros de stratas, del quales 6.487 kilometros esseva de utopista, e 4.379 kilometros de transporto pro tubos. Le airportos con plus traffico aeree in 2003 esseva Roma-Fiumicino, Milan-Malpensa, Milan-Linate, Venetia e Catania-Fontanarossa. Pro su parte, le portos con plus carga esseva Genova, Trieste, Tarento, Augusta e Gioia Tauro. In 2005, 590 de cata 1.000 italianos possedeva un automobile e in le majoritate del citates le 60% del citatanos no esseva contente del transporto public, rationes pro le quales le numero de passageros ha disminuite.

El tourismo es uno de los sectores con plus crescimento in le economia national con 43,7 milliones de touristas por anno y un total de 42.700 milliones de dollars generate, essente assi le quarte pais con plus tourismo del mundo. Roma, le capital, es un del destinos plus visitate del mundo, con un media de 7 a 10 milliones de touristas al anno. Le Colosseo de Roma con quatro milliones de touristas, es le 37º posto plus visitate del mundo. Anque beneficia se del tourismo religiose e cultural que genera e vicinitate al Citate del Vaticano con postos tanto visitate como le Museos Vatican o le Basilica de San Petro. Altere locos de grande interesse include le pantheon de Aggripa, le Fontana di Trevi, le Placia Navona, le foro Roman, le castello Sant'Angelo o le archibasilica de San Juan de Letran, iste ultime soveranitate del Citate del Vatican. Le interesse cultural del pais anque reflite se tote le Patrimonios del Humanitate del Unesco que ha, jam que esse le pais que continen major numero de locos in le mundo con 44.

A finales de 2008 le population del pais superava le 60 milliones, essente le quarto pais plus populate de Europa e con un quinta major densitate de population con un promedio de 198 personas per kilometro quadrato. A partir del annos sexanta del seculo 19, le population italian experimentava un cambio in su rhythmo rhythmo de crescimento, que decreceva usque le 0,0% de media annual inter 1985 e 1990. Le descenso del tassa de mortalitate esseva accompaniate de un descenso considerabile del tassa de natalitate, essente in 2008 un de cata cinque italianos major de 65 annos. Le cambio in le tendentias demographic affectava assi mesme al traditional movimentos migratori que usque alora habeva facte de Italia un del plus grande reserva de mano de opera de Europa e America. Italia passava a converter se in puncto de arrivata de immigrantes del tertie mundo, ma, super toto, establiva se importante currentes migratori interne. Con un movimento massivo de population del sud a Roma e le nord industrialisate ma no verso le nord-est, ancora multe paupere, lo qual no ha facto sine radicalisar le differentias inter le nord e le sud, ma que a su vice adjutava al crescimento del natalitate. Le tassa de fertilitate cresceva in pauc annos desde 1,32 infantes per mulier in 2005 usque 1,41 in le anno 2008. Le concentration del population italian in le nucleos urbane (69% del population urban) ha generate un rete homogene de grande citates, que joca un rolo le centros regional (Neapole, 973.132 habitantes; Torino, 963.128; Palermo, 663.173; Genova, 610.887; Bolonia, 372.256, e Florentia, 364.710), con duo distaccate nucleos a nivello national; Roma (2.718.768 hab.), le capital politic, e Milan (1.299.633), le capital economic.

In Italia es vigente le principio del laicitate del Stato e por tanto non existe un religion official.

Le citatanos italian son majoritarimente catholic: in 2006 le 87,8% se declarava catholic e le 30,6% practicante. Le 18,5% del population es agnostic o non credente.

Le Ecclesia Catholic in Italia es organisate in 225 dioceses plus un ordinariato militar; le episcopo de Roma es le primate e assume le titulo de Papa. Le Ecclesia ha un rolo influente in le societate italian, prendente position re themas religiose, social e politic, como le divorcio e le aborto in le annos septanta o, in annos plus recente, le testamento biologic e la fecundation assistite, le remotion del crucifixo del aulas scholastic italian (remotion al qual se declara contrari le 60% del italianos, con un 17% a favor) o le politicas re le immigration.

Le relation Stato-Ecclesia esta scripte in le Constitution, que le demanda al Pactos Lateranense, reaffirmate in 1984 con un nove concordato, in le qual le sustenimento statal al Ecclesia es establite a traves de un quota proportional del octo per mille del IRPEF, que se adjuncta a altere financiamentos al Ecclesia Catholic in Italia.

Inter le religiones minoritari es presente diverse altere confessiones christian (particularmente orthodoxos e protestantes, iste ultime in maxima parte protestantes), judeos, mormones e testimonios de Jehovah. Le immigration contribue a alimentar alicun del minoritate religiose del pais, le plus numerose son le orthodoxos, musulmanes buddhistas e hinduistas.

Le italiano es le lingua official e le plus parlate; illo es anque un del lingual official del Union Europee. Illo pertenece al linguas romanic oriental del familia de linguas indoeuropee, e deriva del florentino del Trecento, idioma del classes culte de tota Italia gratias al scriptores toscan como Dante, Boccaccio e Petrarca.

• Dante Alighieri

• Giovanni Cabote
• Christophoro Columbo
• Marco Polo
• Giovanni da Verrazano

• Rita Comisi
• Tiziano Ferro
• Laura Pausini

• Giacomo Puccini
• Giuseppi Verdi
• Antonio Vivaldi

1. ↑ Derivation: Entitates: 1. (it) Italia || 2. (es) Italia || (pt) Itália || 3. (fr) Italie || 4. (en) Italy || Controlo: (de) Italien || (ru) Италия || - (Extra): (la) Italia

Le 27 statos membros del Union Europee

  Austria ·   Belgica  ·   Bulgaria  ·   Croatia  ·   Cypro  ·   Danmark  ·   Espania  ·   Estonia  ·   Finlandia  ·   Francia  ·   Germania  ·   Grecia  ·   Hungaria  ·   Irlanda  ·   Italia  ·   Lettonia  ·   Lituania  ·   Luxemburg  ·   Malta  ·   Pais Basse  ·   Polonia  ·   Portugal  ·   Republica Chec  ·   Romania  ·   Slovachia  ·   Slovenia  ·   Svedia