Ջամնա
Ջամնա[1][2], նաև՝ Յամունա, Ջումնա, Ջամունա (հինդի՝ यमुना, yamunā IAST, Ямуна[3], նաև՝ հինդի՝ जमुना, Ջամունա[3]), գետ Հնդկաստանում, Գանգեսի ամենաերկար և ջրառատ վտակը։ Երկարությունը 1384 կմ է, ավազանը՝ 351 հազար կմ²։ Սկիզբ է առնում Զասկար լեռնաշղթայի (Կենտրոնական Հիմալայներ) հարավային լանջերից։ Ակունքը ծովի մակերևույթից 3255 մետր բարձրության վրա ընկած Յամունոտրի սառցադաշտն է: Վերին հոսանքում անցնում է առավելապես խոր կիրճերով, միջին և ստորին հոսանքներում՝ Գանգես-Ինդոսյան հարթավայրով, որտեղ բաժանվում է բազուկների և վտակների։ Այդ հարթավայր չհասած՝ թեքվում է դեպի հարավ և Ալլահաբադ քաղաքի մոտ խառնվում Գանգեսին՝ կազմավորելով հինդուիստների համար սրբազան հանդիսացող Սանգամը:
| Ջամնա | |
|---|---|
 | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 1376 կմ |
| Ավազանի մակերես | 351 000 կմ² |
| Ջրի ծախս | 3480 մ³/վ |
| Գետաբերանի տեղակայում | Գանգես |
| Կոորդինատներ | |
| Հոսող հոսքեր | Tons River?, Giri?, Chambal River?, Betwa River?, Ken River?, Hindon River? և Sindh River? |
| Երկրամաս | Հնդկաստան |
| Ջրահավաք | Գանգեսի ավազան |
Ջամնային բնորոշ են ամառային վարարումները։ Նավարկելի Է Գելիից ներքև։ Ջրերն օգտագործվում են ոռոգման համար։ Գլխավոր վտակներն են Տոնսը, Չամբալը, Բետվան, Սինդը, Կենը: Ջամնայի ափին են Դելի, Ագրա, Իլահաբադ, Մաթհուրա քաղաքները։ Ակունքից 5 կիլոմետր ցած ընկած են հինդուիստ ուխտագնացների կողմից առավել հաճախ այցելվող Կալսի և Յամունոտրի ավանները՝ բուդդիստական վանքով, դամբանով, 90° C տաքություն ունեցող ջերմուկով:
Ստուգաբանություն
խմբագրելԱնվանումն առաջացել է հինհնդկական yamá — «երկվորյակ» բառից. բանն այն է, որ Ջամնան հարյուրավոր կիլոմետրեր հոսում է Գանգեսին զուգահեռ և նրա ամենամեծ ու ջրառատ վտակն է (տարեկան 110 կմ3): Համանման կերպով բալթյան լեզուներում առաջացել են Jumara, *Jumina ջրանվանումները, որոնց ծագումը նույնպես հանգում է հնդեվրոպական նախալեզվի համապատասխան արմատին[4]:
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Հիմալայների այս լանջերից է սկիզբ առնում Ջամնան
-
Յամունա դիցուհուն նվիրված տաճարը Յամունոտրիում՝ Ջամնայի ափին
-
Թաջ Մահալը Ջամնայի ափին
-
Ջամնան գետաբերանի մերձակայքում
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Непал, Индия (долина верхнего Ганга) // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 1999 г. ; отв. ред. Т. Г. Новикова, Т. М. Воробьёва. — 3-е изд., стер., отпеч. в 2002 г. с диапоз. 1999 г. — М. : Роскартография, 2002. — С. 158. — ISBN 5-85120-055-3.
- ↑ Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան / խմբ․ Ա․ Մ․ Կոմիկով. — 3֊րդ հրատարակություն. — Մոսկվա: Նեդրա, 1986. — С. 109.
- ↑ 3,0 3,1 Инструкция по передаче на картах географических названий с хинди. — М.: ЦНИИГАиК, 1959. — С. 23.
- ↑ Blažek, Václav. «Hydronymia R̥gvedica». digilib.phil.muni.cz (չեխերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017-03-21-ին. Վերցված է 2017-03-21-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) // Linguistica Brunensia. 2016, vol. 64, iss. 2. P. 18.
Գրականություն
խմբագրել- Fraser, James Baillie (1820). Journal of a tour through part of the snowy range of the Himala Mountains, and to the sources of the rivers Jumna and Ganges. Rodwell and Martin, London.
- Haberman, David L. (2006). River of love in an age of pollution: the Yamuna River of northern India. University of California Press. ISBN 0-520-24790-6.
- Schumann, A. H. (2001). Sustainable regional water management of Yamuna river basin: A case study. International Association of Hydrological Sciences(IAHS). էջեր 25–32. ISBN 1-901502-51-1.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- The Geography of the Rigveda Արխիվացված 15 Հունվար 2018 Wayback Machine
- Yamuna Action Plan
- The Yamuna, India's most polluted river ՅուԹյուբում. The Guardian (7 July 2017)
- Yamuna Mission
- The painting A Ruin on the Banks of the Jumna, Above the City of Delhi by William Purser, engraved by William Joseph Taylor, as an illustration to
The Zenana:, a poem by Letitia Elizabeth Landon.
| Սա գետի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 474)։ |
| Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջամնա» հոդվածին։ |