[go: up one dir, main page]

K wobsahej skočić

Otfried Preußler

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije

Otfried Preußler (* 20. oktobra 1923 w dźensnišim Liberecu, něhdyšim Reichenbergu, Čěskosłowakska; † 18. februara 2013 w Prien am Chiemsee[1][2]) bě němski awtor dźěćacych knihow. Jeho najznaćiše dźěła su Der kleine Wassermann, Der Räuber Hotzenplotz, Krabat, Das kleine Gespenst a Die kleine Hexe. Swětodaloki cyłkowny nakład jeho 32 knihow, kotrež su so do dohromady 55 rěčow přełožili, leži pola 50 milionow eksemplarow.[3] We Łužicy je wosebje znaty za swoje wobdźěłanje Krabatoweje powěsće.

Młodosć a šulski čas

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Preußlerowi prjedownicy běchu zwjetša škleńčerjo a dadźa so hač do 15. lětstotka w Čechach dopokazać. Jeho staršej běštaj wučerjej, nan nimo toho tež domizniski slědźer a ludowědnik. Z čěskeje domizny čerpaše Preußler wjele powědarskich maćiznow. Wulki wliw na njeho měješe jeho wowka Dora, kotraž měješe wulku wědu wo ludowych bajach. Preußler mjenowaše stawiznisku knihu swojeje wowki jako jednu, kotraž ženje njeeksistowaše a najebać toho bě tuta kniha najwažniša jeho žiwjenja. Tež jeho nan, z kotrymž bě jako mały hólc husto po puću a kotryž baje čěskeho dźěla Izerskich hór hromadźe znosy, podpěra Preußlerowu nachilnosć.

Preußler chodźeše do Rudolfoweje šule w Liberecu. Jeho najlubše předmjety běchu němčina a wšě cuze rěče. Jeho powołanske přeće bě profesor za němske krajne stawizny na Karlowej uniwersiće w Praze.[4]

Wojerska słužba a jatba

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Hnydom po jeho abiturje w lěće 1942, kotruž z wuznamjenjenjom wobsta, [4] zwołachu Preußlera do wojerskeje słužby w Druhej swětowej wójnje. Přetra bój na wuchodnym fronće, dósta so wšak w lěće 1944 jako 21-lětny oficěr do sowjetskeje wójnskeje jatby. Přichodne pjeć lět přebywaše w rozdźělnych lěhwach jatych w Tatarskej republice, mjez druhimi w Jelabuze. Ćerpješe na tyfusu, malariji a blakatej zymicy a wottučni hač na 40 kilogramow.[3]

Po pušćenju z jastwa w juniju 1949 namaka w hornjobayerskim Rosenheimje swojich z domizny zahnatych přiwuznych a swoju slubjenu z Libereca Annelies Kind zaso. Hišće w samsnym lěće staj so wzałoj. Por ma tři dźowki.

Studij a dźěło jako pedagog

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Jeho situaciju jako pódzni nawrótnik před wočemi, rozsudźi so Preußler, z wučerjom stać. Za jeho studij zasłuži sej přidatnje pjenjezy jako lokalny reporter a jako pisar stawizničkow za dźěćacy rozhłós. Wot 1953 hač do 1970 dźěłaše Preußler najprjedy jako wučer ludoweje šule, potom jako rektor (pozdźišo po nim pomjenowaneje) Otfrieda-Preußleroweje šule w Stephanskirchenje. Sčasami dyrbješe 52 dźěćom dźěło dać.[3] Tu jeho powědarski a rysowarski talent dźěćom tyješe; nic zrědka powědaše swojim njeměrnym šulerjam stawiznički, kotrež pozdźišo napisa a wozjewi.

Karjera jako spisowaćel

[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Na spočatku dźěłaše Preußler jenož nimopowołansce jako spisowaćel; pisaše mjez druhim słuchohry za dźěćacy rozhłós. Pozdźišo so prěnje dźěćace knihi a tež někotre přełožki přidachu. W lěće 1956 wuńdźe jeho prěnja kniha Der kleine Wassermann (Mały wódny muž). Dohromady napisa 32 dźěćacych a młodostnych knihow. Jeho knihi maja němskorěčny cyłkowny nakład wot přez 15,2 milionow eksemplarow a předleža w 55 rěčach a w něhdźe 275 přełožkach.

Preußler bě na kóncu jako swobodny spisowaćel w Haidholzenje pola Rosenheima žiwy. Podawši so do dalokeje měry na wuměnk, zapisa swoje dožiwjenja w ruskich lěhwach jatych. Maja so po jeho smjerći wozjewić.[3]

Otfried Preußler je nimo toho prěnje tři zwjazki pentalogije Die Chroniken von Prydain wot Lloyda Alexandra zněmčił.

Wot Preußlerowych knihow je wjele sfilmowanjow, někotre z nich su so hižo wjacekróć sfilmowali. Najmłódšej filmaj stej Der Räuber Hotzenplotz (2006) a Krabat (2008).

  • Dino Larese: Otfried Preußler. Anmerkungen zu Herkunft, Biographie und Werk. Bücherei, Amriswil 1975.
  1. Kinderbuchautor Otfried Preußler ist tot , Focus Online, 20. februara 2013, wotwołany 20. februara 2013.
  2. "Räuber Hotzenplotz"-Schöpfer: Kinderbuch-Autor Preußler ist tot Spiegel Online, 20. februara 2013, wotwołany 20. februara 2013.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Caroline Mascher: „Ein bisschen Magier bin ich auch“ In: Focus, 29. September 2008 (Interview).
  4. 4,0 4,1 Fragebogen: Otfried Preußler; in: Schule & wir. Die Elternzeitschrift, hrsg. vom Bayerischen Staatsministerium für Unterricht und Kultus, Nr. 3 / 2010, S. 20.
  5. Bayerische Staatsbibliothek
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije