José Asunción Flores

1925-pe, heta omyatyrõ rire peteĩ Paraguái pumbasy tuja hérava Maerãpa reikuaase, oñepyrũ omba'apo peteĩ purahéi pyahúre, ombohérava Guarania. Hembiapo ypyva'ekue Jejui. Ko género pyahu rupi ohekava'ekue ha'e ombojoajúvo paraguaiguakuérape purahéi rupi. Upe riréma Flores oñe’ẽvo hembiapo pyahu rehe he'iva'ekue:

Guarania niko che tavaygua mba’e, ojejapova'ekue chupekuéra guarã, ha ha'ekueraite voi ojapova'ekue. José Asunción Flores^[1]

1928-pe ojojuhu ñe’ẽpapára gua’i Manuel Ortiz Guerrero ndive, ha oipyaha rire hikuái mokõi tembiapo, ojapo mohapy guarani nepoãva: India, Cerro Corá ha Panambí Verá.

1932-pe oike Paraguái ejército ha oho Chaco-pe oñorãirõ haguã hetã rehe. Oñorãirõ upépe peteĩ kuruguasu tuicháva ñembokapúpe Boquerón-pe, Capitán Luis Vallejos poguýpe oĩva.^[2] Cháco-pe opa rire ñorairõ, Flores oho Buenos Aires-pe, oikóre heta apañuái política rehegua Paraguáipe. Oiko aja upépe ipuraheikuéra oñemyasãi Paraguái tuichakue javeve, ha opavavénte omomorãiterei pe Guarania, ohechaukáva Flores iñapytu'ũ porãha.

1944-pe purahéi India, iñe’ẽpoy peteĩha ohaiva'ekue Rigoberto Fontao Meza ha upe rire pe ojepurahéiva ko’ága Ortíz Guerrero rembiapokuéra ojapyhy Paraguái Rekuái “tetã purahéi” ramo. Buenos Aires-pe avei Flores omba’apo música clásica rehe ha oipyaha pakõi sinfonías.^[3]

Heta hembiapokue omoĩ disco-pe Moscu-pe, umi tapicha iñarandúva pumbasýpe Rusia-gua ndive. Aty ojepersegui ha ojejopyvaiva'ekue ryepy guive, Partido Comunista de Paraguay, Flores akóinte oku’e ombopepo hagua ikera yvoty.^[4]

NE RENDÁPE AJU niko añetehápe hína maymáva Paraguái-gua purahéi tuichavéva. Manuel Ortiz Guerrero ha José Asunción Flores rembiapokue hína péva, Ortiz Guerrero ha ojapova'ekue hikái Iluminada Arias, kuña gua'i neporãvape guarã. Ko purahéi oñehendu ypy'akue peteĩ serenata opa vaiva'ekue hápe. Pe kuña oñemomorãva túva ipochyeterei, ha osẽ ojapi pe opurahéivape, hérava Barboza. Upéva ho'a ha upepete omano. Upéicha rupi ningo Flore, pe purahéi pahápe, ombojoapy hese peteĩ purahéi ñemano rehegua, ha ave peteĩ jerure "Santa María" oñehendúva ahy'ojoyvýpe sinfonía-pe ojepurahéivo. Ko'ãva mokõi ñe'ẽ –ojejapoháicha Paraguáipe oñembohovake hagua mba'embyasy ha pochy- he'iva'ekue Flores ojehu rire upe mba'e vaiete.

(De Manuel Ortíz Guerrero y José Asunción Flores)

NE RENDÁPE AJU

Mombyry asyetégui aju ne rendápe romomorãségui
ymaite guivéma reiko che py'ápe che esperanzami,
mborayhu ha yuhéigui amano mbotáma ko'ape aguahevo
tañesuna ndéve ha nde póguiveya chemboy'umi.
He'íva nde rehe lo karia'ykuéra pe imandu'aha rupi,
kuña nde rorýva música porãicha naimbojojahái,
che katu ha'eva cada ka'aru nde rehe apensáro
ikatuva'erã nipo cheichugui añembuesarai.
Azucena blanca, ryakuãvurei
eju che azucena torohetumi.
Ku clavel potýicha ne porãitéva re pukavymíro
ne porãutevpeva el alba potýgui che esperanzami,
natañemondéna jazmin metetégui che rayhu haguáicha,
ha pe che keguýpe che azucena blanca, che añuami.
Yvoty nga'uhína ko che rekove,
aipo'o hagua rojapipype.
Ne rendápe aju.

Iporãiterei rupi ipuraheikuéra ha tuicha oipytyvõ rupi paraguái purahéipe ha arandukuaápe, oñeme’ẽ Flores-pe Orden Nacional al Mérito 1949-pe. Ága katu Flores ndojapyhýi pe jehechakuaa oñeme’ẽva chupe ohendukahávo iñangekói mitãrusu Mariano Roque alonso jekukakuére, ha péicha opu’ã tetã tekuái rehe. Pévare oguereko chupe "Tetã pogyrõramo" tekuái oĩramo Alfredo Stroessner ha’eva’ekue Paraguái Sãmbyhyhára 1954 guive (1989 peve), upévare Flores-pe ndojehejavéi oiko Paraguáipe. Ha péicha oñemosẽ hetãgui, ha ndojehejavéi chupe oike hasy rire jepe (hasy mal de Chagas), ohecha hagua heta ha hogayguakuérape omano mboyve. Ipuraheikue Guaranias añoite ojeheja oñembopu pukoekuéra rupi. Flores amono 1972-me Buenos Aires-pe (Elvio Romero ñe’ẽsyry Flores manohápe Panteón SADAIC-pe.^[5]

Ojeporavova’ekue chupe Consejo Mundial de la Paz apyteguáramo.

1991, ndaiporivéi rire Stroessner-ma, Flores ojevyjey Paraguáipe, ha hetekue oputu’u okarusu oraba héra ha iñangiru Manuel Ortiz Guerrero réra, táva Paraguaýpe.

Oñepyrũvol s. XXI Flores-pe ojereko purahéi apoha ikatupyryvéva ha tapicha hatã hyapuva’ekue Paraguái purahépe ramo.

• India
• Ne Rendape aju (Traducido)
• Panambi Vera
• Paraguaýpe
• Buenos Aires, Salud
• Kerasy
• Nde Ratypykua
• Obrerito
• Gallito Cantor
• Purahéi Paha
• Mburicao
• Ñasaindype
• Ñande Aramboha
• Choli
• Musiqueada Che Amape
• Ka´aty
• Arribeño Resay

• Pyhare pyte
• Ñande Ru Vusu
• María de la Paz

• Música - Temas Musicales
  • Música: "India", 1960
  • Temas Musicales: "Patrulla Norte", 1951 de Enio Echenique (intérpretes: "Cuarteto Guaraní") [4]

• Almada Roche, Armando. 1984. José Asunción Flores. Pájaro musical y lírico. Editor: Ediciones El pez del pez. 222 páginas.[5]. Contenido:

• Gratitud; p.11
• Advertencia; p.13
• Soy de la Chacarita; p.17
• La Banda de la Policía; p.25
• El nacimiento de la Guarania; p.33
• Las raíces enfermas de la raza; p.41
• La muerte en el alma; p.59
• La condecoración rechazada; p.85
• La guerra del Chaco; p.111
• La revolución del 17 de febrero; p.131
• La noche antes; p.143
• La lucha nos da la victoria; p.153
• La Plaza Roja; p.163
• El Partido Comunista Paraguayo; p.171
• La música de América latina; p.177
• El ídolo que vino del barro; p.185
• Melancolía; p.193
• Discurso final; p.199
• Adiós al maestro; p.205
• Datos biográficos; p.211
• Facsímiles del original de Flores; p.217

• Pecci, Antonio. 20043. "Tributo a Flores: homenaje al creador de la guarania, José Asunción Flores". Editorial: Servilibro y de la Universidad del Norte, de Asunción, Paraguay. [6]

• Rasgos biográficos
• MÚSICAPARAGUAYA.ORG.PY