Xosé Cuíña

Fillo de Luis Cuíña Fondevila, muiñeiro,^[1] e Isolina Crespo Taboada.^[2] Fixo o bacharelato no Instituto Laboral de Lalín. Trasladouse a Medina del Campo para facer estudos na área agrícola e despois fixo algúns anos da carreira de Bioloxía na Universidade de Santiago de Compostela. En 1971 foi nomeado concelleiro de Lalín continuando no posto ata 1979, e accedeu como independente á alcaldía de Lalín nas primeiras eleccións democráticas.

Posteriormente ingresou no Partido Popular de Galicia co que continuou á fronte da alcaldía dezá gañando as eleccións municipais de 1983 e 1987 con maioría absoluta, posto que simultaneou co de presidente da Deputación de Pontevedra entre 1987 e 1990, e co de deputado no Parlamento de Galicia dende 1989.

Logo das eleccións que lle outorgaron a maioría absoluta ao Partido Popular de Manuel Fraga, en 1990, Xosé Cuíña converteuse no home forte do executivo ao ocupar a carteira de conselleiro de Obras Públicas. Desde este cargo, impulsou unha rede de vías de alta capacidade entre as que se atopan: a autoestrada A-55 A Coruña-Carballo, a autoestrada A-57 Vigo-Baiona, a autovía Ferrol-As Pontes, o corredor central Lalín-Chantada-Monforte CRG2.1, a vía rápida do Salnés VRG-4.1 e a vía rápida da Barbanza VRG-1.1. Tratábase con elas de poñer fin ao tradicional déficit galego en comunicacións terrestres. Así mesmo, dispuxo a redacción da Lei 10/1995 de Ordenación do Territorio de Galicia, aprobada por unanimidade no Parlamento de Galicia aínda que de escaso desenvolvemento e execución. Co fin de poñer fin ao caos urbanístico de Galicia e frear a desaparición da arquitectura rural asinou coas sete cidades de Galicia, así como como outros concellos diversos e a FEGAMP o Acordo Marco para a reforma do urbanismo de Galicia de data 27 de xullo de 2001.^[3] Froito dese acordo foi a Lei 9/2002 de 30 de decembro de ordenación urbanística e de protección do medio rural de Galicia. Esta lei supuxo unha maior protección do litoral coa ampliación da servidume de costas de 100 aos 200 metros desde o dominio público marítimo terrestre. A través do Instituto Galego da Vivenda e Solo e as empresas públicas Xestur creou máis de 6 millóns de metros cadrados de superficie neta industrial e comercial nos 39 parques construídos.^[4] Puxo en marcha uns programa de rehabilitación de vivenda rural e a erradicación do chabolismo e da infravivenda con máis de 30.000 actuacións.^[5] Espallou pola xeografía do país diversas actuacións en materia de equipamentos urbanos (Conservatorio de Lalín, edificio multiúsos de Vilalba, recinto feiral de Pontevedra, Sala de Congresos e exposicións de Baiona, auditorios de Cerceda, Cangas, Vilagarcía de Arousa, Ourense,...). Creou o ente Portos de Galicia a través do que dispuxo a mellora ou construción de peiraos, fondeadoiros, lonxas e instalacións náutico-deportivas.

Simultaneou o cargo de conselleiro de Obras Públicas co de secretario xeral do partido incidindo na liña galeguista aberta por Manuel Fraga consonte o concepto de autoidentificación e a proposta de administración única. Así, na asemblea do PPdG de 24 de abril de 1991, defendeu un nacionalismo ben entendido "ata a fronteira da autodeterminación".^[6] A súa popularidade tiña como expresión os baños de masas da romaría do Monte Faro, concibida como unha xornada festiva e de reafirmación galeguista do PPdG que concentraba na súa Comarca de Deza aos máximos dirixentes do Partido.

A partir de 1999 o seu poder comezou a esluírse. Primeiro foi substituído no cargo de secretario xeral do PPdeG en 1999 por Xesús Palmou, e logo, en 2003, do posto de conselleiro por Alberto Núñez Feijóo.^[7] A súa destitución, producida o 13 de xaneiro de 2003, foi derivada da crise do Prestige, e estivo supostamente motivada pola venda, por parte dunha empresa da súa familia de 8.500 traxes de auga e 3.000 pas aos equipos de limpeza do fuel a empresa Tragsa. Porén, estas acusacións nunca chegaron a probarse xudicialmente. O certo é que na Xunta "houbo serias discrepancias entre un bando encabezado por Cuíña, que avogaba por actuar máis e con autonomía respecto do goberno central e outro que prefería ir a remolque do que decidise Madrid".^[8]

Cuíña, que abandeirara posturas galeguistas dentro do Partido Popular, tentou reunir apoios para recuperar a presidencia do Partido Popular á marcha de Fraga. Porén, e malia diversos contactos con Xosé Luís Baltar, non conseguiu xuntar as sinaturas necesarias para competir polo posto. Mantivo a súa acta de deputado no Parlamento pola provincia de Pontevedra ata o seu falecemento.

Foi nomeado fillo predilecto de Lalín en 2008.^[9]

Casou con María Carmen Aparicio Rodríguez e foi pai de Rafael e María Cuíña Aparicio. Faleceu aos 57 anos vítima dun choque séptico como consecuencia dunha pneumonía.^[10] O seu cadaleito foi sepultado coa bandeira de Galicia e logo de que se interpretase o himno galego.

• Dicionario biográfico de Galicia. Ir Indo Edicións. 2010-2011. 
• Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada (DVD). El Progreso. 2005. ISBN 84-87804-88-8. 
• Barrera, F., ed. (2002). Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI (en castelán). El Correo Gallego. ISBN 84-8064-113-4. 

• Eleccións municipais en Lalín

Predecesor: Luis González Taboada	Alcalde de Lalín  1979 - 1990	Sucesor: Xosé Crespo
Predecesor: Fernando García del Valle	Presidente da Deputación de Pontevedra  1987 - 1990	Sucesor: César Mera
Predecesor: Antolín Sánchez Presedo	Conselleiro de Ordenación do Territorio e Obras Públicas  1990 - 2003	Sucesor: Alberto Núñez Feijóo