Xinzo de Limia

Fonte: Instituto Nacional de Estadística (INE), 1857-2011

A rede hidrográfica, antes marcada pola lagoa de Antela despois da súa seca, pasou a organizarse arredor do río Limia, que cruza todo o municipio con escasa pendente e dificultades de drenaxe, polo que no inverno é frecuente ver zonas asolagadas. Pola súa beira esquerda únenselle varios afluentes que teñen o seu nacemento nas zonas mais meridionais do municipio: Faramontaos, Nocedo, Rego dos Arnos e Rego da Ribeira.

Xinzo de Limia ten as características dos pobos límicos, que se asentaron durante a dominación romana. Para uns autores como GÓNZALEZ DE ULLOA a capital deste pobo estaría en Sarreaus^[2][3], na ladeira occidental do Monte Viso, a localización da capitalidade deste pobo non é compartida por tódolos investigadores^[4], sobre todo despois dos importantes achados na vila de Xinzo de Limia que a convirten na outra "alternativa" para situar a capitalidade dos límicos durante o período galaico-romano (XUSTO RODRÍGUEZ, 1999. RIVAS FERNÁNDEZ, 2000)

No norte do municipio atópanse vestixios da vía XVIII do itinerario de Antonino, que unía Braga e Astorga.

A cidade foi conquistada e reconquistada por parte do rei portugués Afonso Henriques. Concretamente no 1130, o Rei de Portugal, tentando recuperar as terras que posuía a súa nai D. Teresa, comandou unha ofensiva contra o sur de Galicia, e despois de tomar Tui encamiñouse a Limia, onde coa axuda do Tenente da Limia o Conde Rodrigo Pérez, incorporouna a súa Coroa construíndo daquela o Castelo de Celme^[5].

O rei portugués tenta conquistar un punto clave cando ataca Badaxoz en 1169, o que redunda nun desastre militar. O seu obxectivo consistía en dominar a liña do Guadiana. Alfonso esnaquízase unha perna nesta campaña e queda en mans do seu xenro Fernando II. A cambio da súa liberdade, tivo que proceder á devolución das terras de Toroño e Limia que antes ocupara^[6], pasando a constituír un condado.

O concello de Moreiras foi creado por decreto de 15 de xullo de 1836 e o 9 de xaneiro de 1927 ^[7] incorporouse ao concello de Xinzo de Limia.

 

Xinzo de Limia ten un dos ciclos de entroido máis longos de Galicia, con cinco semanas de duración e que está declarado como Festa de Interese Turístico Internacional.

O ciclo iníciase o sábado anterior ao domingo fareleiro co petardazo, onde a xente se xunta na Praza Carlos Casares para dar a benvida ao entroido cunha conta atrás; no propio domingo ten lugar a primeira batalla co farelo.

A fin de semana seguinte ten lugar o "Colgamento do Meco": a procesión do Meco ten lugar o sábado antes do domingo oleiro desde o Barrio de Abaixo, que ao escurecer sae pola rúa dos Viños acompañado con fachucos de palla e unha gran comitiva formada polo carro cos bois, touro, choqueiros, máscaras, cura, gaiteiros, apeiros de labranza e gandeiros con vestimenta tradicional. O domingo oleiro celébrase na Praza Maior o xogo da ola, pásanse as olas de barro de Niñodaguia (Xunqueira de Espadanedo); despois o xogo repítese no Barrio de Abaixo.

A noite das mulleres (noite fémina ou sábado corredoiro), as mulleres da vila reúnense para cearen en restaurantes ou en locais particulares. O domingo corredoiro saen por vez primeira as pantallas ás rúas.

Desde o venres até o martes de entroido son os cinco días grandes, coa participación de charangas e bandas de gaitas locais. O venres de entroido ten lugar o desfile dos cativos de tódolos centros educativos da comarca. O martes de entroido pola tarde ten lugar o gran desfile de comparsas e carrozas. O mércores de cinza ten lugar o enterro da sardiña, logo do sermón e o pasarrúas.

O ciclo péchase o domingo de piñata con xogos infantís. No ano 2024 recuperouse o sábado de Piñata, onde se realiza o baile e a verbena de mascaritas e mailo xogo da cucaña na Praza Maior.

O 11 de outubro de 2010 o pleno municipal elixiu como novo alcalde ao popular Antonio Pérez, logo da dimisión do senador Isaac Vila Rodríguez, que foi alcalde durante 25 anos. O 21 de marzo de 2018 Pérez presentou a súa dimisión como concelleiro e rexedor do concello tras ser condenado por prevaricación,^[8] polo que foi substituído por Manuel López Casas.^[9]

Tralas eleccións do 2019, foi investida alcaldesa a socialista Elvira Lama Fernández grazas á coalición co BNG e partidos locais (AXIL e XA). No 2024, a alcaldía virou cara a dereita, sendo investido alcalde Amador Díaz Penín (ÁXIL) grazas ao apoio do PP.

• Home de Xinzo e boi de Vilar, non se afán en calquera lugar ^[10].

•  
  Torre da Pena da Portela.
•  
  Mosteiro do Bon Xesús de Trandeiras.
•  
  Igrexa de San Pedro de Boado.
•  
  Casa do concello.
•  
  Marcador coa conta atrás para o Entroido.
•  
  Río Limia ao seu paso pola vila

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Xinzo de Limia vexa: Lugares de Xinzo de Limia.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Xinzo de Limia

• Elixio Rivas Quintas: Frampas III, contribución al diccionario gallego, 2001, no Dicionario de Dicionarios.

• Museo Galego do Entroido

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.