Manuel Murguía

 

Manuel Murguía era fillo de Concepción Murguía Egaña e Juan Martínez de Castro. Naceu en Froxel cando a súa nai ía ao santuario da Virxe de Pastoriza. O seu pai era farmacéutico na rúa Garás da Coruña e estableceuse despois, seguramente en 1837, en Santiago de Compostela. Será neste lugar precisamente onde o neno Manuel Murguía presencie os sucesos do 23 de abril de 1846, que el narrará máis tarde nun artigo titulado "La Voz de Galicia" cun enorme sentimento; é de supoñer que este episodio da historia de Galicia influíu na ideoloxía romántico-liberal do rapaz.

 

A partir de 1845 comezou a estudar bacharelato na universidade, concluíndo o bacharel en filosofía en 1850, e ó mesmo tempo o preparatorio de farmacia, que iniciou por desexo do pai. Mais Murguía tivo moi claros os seus gustos, e así, o interese pola literatura e a historia fixérono abandonar a carreira para dedicarse plenamente ao seu labor de escritor e investigador. Nestes anos a vida cultural de Santiago xiraba no contorno do Liceo de la Juventud, onde se daban cita estudantes e intelectuais como Eduardo Pondal, Aurelio Aguirre e Rosalía de Castro.

Murguía relacionouse en Madrid, onde se trasladara en 1850 para estudar Farmacia, con intelectuais como os irmáns Valeriano e Gustavo Adolfo Bécquer, Alejandro Chao. En 1854 Murguía publicou o seu primeiro texto en galego, o 1 de xuño, no álbum de Elena Avendaño, unhas seguidillas tituladas a "Nena das Soidades". En 1855 publica, por entregas, a súa primeira novela Desde el cielo. Murguía seguiu colaborando en xornais e revistas madrileñas da época como La Iberia e Las Novedades, nos que acadou moito éxito -o que lle permitiu publicar folletíns con obras como "Mientras Duerme", "Mi madre Antonia", "El Ángel de la Muerte" e "Los Lirios Blancos".

Tamén coñeceu en Madrid a Rosalía de Castro e tamén colaborou en xornais galegos como La Oliva. Escribiu unha crítica de La Flor, o primeiro poemario de Rosalía e a relación entre ambos os dous foise estreitando ata o punto de ennoivaren, e o 10 de outubro de 1858 casaron na madrileña igrexa de Santo Ildefonso. É indubidábel que Murguía foi unha peza de apoio intelectual e social para Rosalía. Dende o principio, animouna na súa carreira literaria e na publicación de obras como Cantares gallegos, considerada o inicio do Rexurdimento literario galego, e mesmo chegou a publicar algunha obra súa sen o seu consentimento.

Algo que se pode considerar como o primeiro puntal do Rexurdimento foi o cambio operado en Murguía cando deixou o labor creativo, tras acadar un grande éxito, para se dedicar por completo á investigación histórica e á divulgación desta, así como a difundir o ideario político xurdido, principalmente, das súas investigacións.

En 1859 o matrimonio trasladouse a Santiago de Compostela, e con motivo do nacemento da súa primeira filla, en maio, publicou La Primera Luz, un libro de lecturas escolares estruturado en vinte temas de historia e xeografía, que o Ministerio de Fomento recomendou para o ensino nas escolas de Galicia. Esta obra foi reeditada en Lugo en 1868.

 

En 1862 Murguía rematou o seu Diccionario de escritores Gallegos^[2] e en 1865 editou o primeiro tomo da súa Historia de Galicia. Na revolución de setembro de 1868 foi secretario da Xunta Revolucionaria de Santiago e despois nomeado director do Arquivo de Simancas. Desde que empeza nese arquivo, suscítanse tres conflitos graves e no último Murguía “llegaría a las manos, y originó un expediente sonado, de cuya consecuencia se originó el traslado fulminante de Murguía al Archivo General de Galicia”^[3] en 1870. Será desde ese ano xefe do Arquivo Xeral de Galicia ata 1875,^[4] e máis tarde, no 1879, foi director de La Ilustración Gallega y Asturiana. A súa amizade co ministro Saturnino Álvarez Bugallal é posíbel que levase a este a incluír Galicia canda os demais territorios forais tradicionais no Real Decreto de 2 de febreiro de 1880, aínda cando o dereito galego non era de carácter foral en sentido estrito, senón consuetudinario. Este feito acabou conducindo á promulgación da Lei de Compilación do Dereito Civil Especial de Galicia en 1963, antecedente do actual Dereito civil galego.^[5][6] Murguía publicou en 1882 El foro. Sus orígenes, su historia, sus condiciones, un estudo sobre a propiedade territorial de Galicia que resultou premiado no certame literario celebrado en Pontevedra e que foi dedicado a Álvarez Bugallal.

No ano 1885 foi nomeado Cronista Xeral do Reino á instancia da Real Sociedade Económica de Amigos do País de Santiago.^[7] No 86 (ao ano de morrer Rosalía) publicou Los Precursores, obra na que fai unha descrición de varios personaxes da vida cultural galega,^[8] e dirixiu en Santiago de Compostela o xornal La Región Gallega. No ano 1890, Murguía dirixiu xunto con Alfredo Brañas La Patria Gallega, boletín onde se deron as primeiras claves do que ía ser co tempo o pensamento rexionalista galego. Tamén neste mesmo ano Murguía publicou durante uns Xogos Florais en Barcelona un discurso que foi moi aplaudido e que fixo que o nomeasen "Mestre en Gay Saber". Neste discurso fala do sentimento histórico e cultural diferenciador de Galicia. Foi nomeado presidente da Asociación Rexionalista Galega (ARG), a primeira organización política de signo decididamente galeguista. Nos Xogos Florais de Tui de 1891, organizados pola ARG, faríase reivindicación do uso público do galego, lingua en que Murguía pronunciaría o discurso inaugural.

¡O noso idioma!, o que falaron nosos pais e vamos esquecendo, o que falan os aldeáns e nós achamos a punto de non entendelo.^[9]

En 1892 foi destinado á Biblioteca da Universidade de Santiago de Compostela, posto que exercería ata a súa xubilación en 1905.^{[Cómpre referencia]}

Con 72 anos xorde en Murguía a idea de crear unha Academia Galega da Lingua, idea que comunicou a outros escritores que se daban cita nunha libraría da Coruña coñecida co nome de A Cova Céltica. Tamén en Murguía xurdiu a teima de crear un dicionario da lingua galega, porque se sentía falto de vocabulario; se cadra, a inexistencia deste dicionario foi determinante para que a súa obra en galego fose tan escasa. O día 25 de agosto de 1906 aprobouse a creación da Real Academia Galega, que presidiría ata á súa morte.

Manuel Murguía finou na madrugada do 2 de febreiro de 1923, na súa casa de rúa de Santo Agostiño da Coruña^[10], sendo soterrado no camposanto de Santo Amaro. A revista da Asociación Galega de Historiadores chámase Murguía. Revista Galega de Historia, na súa honra.

 

• La Primera Luz (1859). Vigo: Juan Compañel.
• De las guerras de Galicia en el siglo XV y de su verdadero carácter (1861).
• Diccionario de escritores gallegos (1862).^[2] Vigo: Juan Compañel.
• Historia de Galicia:

• T. I (1865). Lugo: Soto Freire.
• T. II (1866). Lugo, Soto Freire.
• T. III (1888). A Coruña: Libr. de A. Martínez Salazar.
• T. IV (1891). A Coruña: Libr. de E. Carré Aldao.
• T. V (1913). A Coruña: Imprenta e fotograbado de Ferrer.

 

• Memoria relativa al Archivo Regional de Galicia (1871). A Coruña.
• Biografía del P. M. Fr. Benito Gerónimo Feijóo (1876). Santiago: Est. Tip. de El Diario.
• El foro (1882). Madrid, Libr. de Bailly Bailliere.
• El arte en Santiago durante el siglo XVIII y noticia de los artistas que florecieron en dicha ciudad y centuria (1884). Madrid, Est. Tip. de Fernando Fé.
• Los Precursores (1886).^[8] A Coruña, Latorre y Martínez Editores, Biblioteca Gallega.

 

• Galicia (1888).^[11] Barcelona: Daniel Cortezo.
• El regionalismo gallego (1889). A Habana: Imp. La Universal.
• En prosa (1895). A Coruña. Contén a novela El puñalito.
• Don Diego Gelmírez (1898). A Coruña, Imprenta y Librería de Carré.
• Los trovadores gallegos (1905). A Coruña, Imp. de Ferrer.
• Apuntes históricos de la provincia de Pontevedra, folletín de La Temporada en Mondariz (1913). Imp. del Establecimiento.
• Politica y sociedad en Galicia, ed. de Xesús Alonso Montero e prólogo de Castelao (1974). Madrid: Akal, Colección Arealonga, 8.

• Un can-can de Musard (1853).
• Un artista (1853). Madrid. Editado co título de Ignotus en Los Precursores (1886).^[8]

• Desde el cielo, (1855). Madrid: La Iberia, 1855; Vigo: Imp. de La Oliva, 1856; Madrid: Biblioteca de Escritores Gallegos, 1910
  • Dende o ceo (2000). Vigo: A Nosa Terra. ISBN 9788489976764. Tradución ao galego.
• Luisa (1855). Madrid e A Coruña en 1862.
• La Virgen de la Servilleta (1855). Madrid.
• El regalo de boda 1855). Madrid: La Iberia.
• Mi madre Antonia (1856). Vigo: La Oliva.
• Don Diego Gelmírez (1856). Madrid: La Oliva.
• El ángel de la muerte (1857). Madrid: La Crónica.
• La mujer de fuego (1859). Madrid.

 

 

• "Nena d’as soledades" (27-2-1856). La Oliva.
• "Madrigal" (8-3-1856). La Oliva.
• "La flor y el aire" (19-3-1856). La Oliva.
• "A una paloma" (3-5-1856). La Oliva.
• "A las ruínas del Castillo de Altamira" (31-5-1856). La Oliva.
• "En un Álbum" (31-5-1856). La Oliva.
• "Al partir" (1862), Galicia (A Coruña), páx. 39.
• "Madrigal", "Nena d’as soledades" e "Gloria", en El Álbum de la Caridad (1862). A Coruña.
• "Sueños dorados", en García Acuña (177) e antes en El Álbum de El Miño.
• "Ildara de Courel", en García Acuña (177-178).
• "Soneto de Pardo de Cela", en García Acuña (179).
• "Los versos fueron mi ilusión primera" (1903). En Naya (1950: 104).
• "Romance da flor da auga"^[13].

• Alonso Montero, X. (1974). Política y sociedad en Galicia. Arealonga. Madrid: Akal. 
• Durán, J. A. (1998). Prosas recuperadas. O periodismo de Manuel Murguía. Antoloxía básica, 1853-1923. Madrid: Real Academia Galega - Fund. Caixa Galicia.  (Contén 58 artigos de Murguía).
• Rabuñal, H. (1999). Manuel Murguia (2ª ed.). Santiago: Laiovento.  Contén "Nena d’as soledades", "A Curros", "Discurso nos Xogos Florais de Tui" e "Eduardo Pondal e a sua obra".
• Risco, V. (1976). Manuel Murguía. Vigo: Galaxia.  Contén o Discurso nos Xogos Florais de Tui, "Eduardo Pondal e a sua obra", "A Curros", "Nena d’as soledades", pasaxes de Los Precursores ("Galicia" e "Rosalía"), "Discurso del Presidente" (na inauguración da Academia), "Orígenes y desarrollo del regionalismo en Galicia", "El regionalismo gallego" e "A Don Juan Valera".
• Monteagudo, Teresa (introdución e notas); Alonso Girgado, Luís (2000). Manuel Murguía. Escolma. CIRP. ISBN 84-453-2776-3. 

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Manuel Murguía

• Ovidio Murguía (fillo)
• Precursores
• Asociación Iniciadora y Protectora de la Academia Gallega

• Martínez González, Xurxo. "Manuel Murguía". Álbum de Galicia do Consello da Cultura Galega. 

Predecesor: Fundación da Academia

Presidente da Real Academia Galega   1906 - 1923

Sucesor: Andrés Martínez Salazar