Lañas, A Baña

Os vestixios arqueolóxicos^[2] que se conservan son moitos. Por exemplo o petróglifo da Pena Furada é unha gravura localizada no interior dun abrigo natural. Presenta un motivo de carácter esquemático, posiblemente medieval. Ademais conservanse varias mámoas coma a da Turrisqueira, cerca de Valiña, ou un grupo de dúas en Cantalarrana, denominadas Mámoas da Revolta vella. A cultura castrexa tamén tivo a súa pegada nesta zona, están os castros de Meimendre, Vilar da Torre e O Castro^[3]. A dedicación das terras a labores agrícolas deixáronos nun pésimo estado, podendo dicir que é un asentamento aniquilado e completamente desaparecido. No recinto do castro de Castro atopáronse dúas placas e unha estela funerarias romanas. As escavacións en O Castro foron obra de D. Manuel Fernández, catedrático de Xeografía, e retirou de O Castro lápidas con inscricións e colares, expostos no Museo do Pobo Galego.

Sobre o castro de Vilar da Torre^[4] pódese dicir que está integrado no seu núcleo construído. Aproveita unha pequena elevación no terreo, pero que é case inapreciable pola banda oeste. Ten algunha edificación na súa coroa e soamente se fan evidentes os grandes muros da cara nordeste.

A tradición oral tamén recolle que por esta aldea do Castro había unha vía ou calzada de orixe romana, aínda que non está confirmado.

No documento Tructino do ano 868, faise mención da súa pertenza á diocese de Iria Flavia. Como parroquia eclesiástica pertence ao arciprestado de Dubra, e foi xurisdición do Señorío de Santiago. O cura era presentación do cabido compostelá que recibía boa parte das súas rendas e cooperaba nos arranxos da igrexa.

A igrexa de Santa Baia de Lañas esta construída en varios estilos arquitectónicos, dende o románico ata o neoclásico da fachada^[5]. Nas esquinas hai adornos de pináculos. Na parte románica do templo hai canzorros nos beirados do tellado por todas as caras do templo con figuras de zoomorfos e vexetais.

No lugar de Vilar da Torre está a capela de Santo Antón datada do século XVI. Hai unha boa carballeira diante dela.

No río do Castro, tamén chamado Portalaxe, hai varios muíños, todos de canle e que moían dous meses no ano^[6]: o muíño dos Batáns, o do Agro, o da Laxe, o de Loois, o Sueiros e o do Campo.

• Luns de Pascua: San Xosé
• 13 de xuño: Santo Antón
• 5 de agosto: Lourdes
• 3 de outubro: As Dores
• 4 de outubro: San Francisco
• 24 de agosto: San Bartolomeu
• 10 de decembro: Santa Baia
• 11 de decembro: San Roque

•  
  Igrexa de Santa Baia de Lañas.
•  
  Detalle do Cristo crucificado no crucerio de Lañas.

• Lugares da Baña