Guillermo Brown

Guillermo Brown procedía dunha familia profundamente católica que emigrou a Filadelfia nos Estados Unidos arredor do ano 1786.^[2] Pouco despois de chegar, o amigo que os convidara e lles ofrecera comida e hospitalidade morreu de febre amarela e poucos días despois, o pai de Guillermo Brown tamén morreu polas mesmas causas.^[3] Cando quedou orfo, embarcou como grumete nun barco estadounidense.

Durante dez anos, Brown navegou polas augas do océano Atlántico e nesa dura adquiriu habilidade na navegación, excelente calidade da súa personalidade como mariñeiro. Alcanzou a licenza de capitán cando en 1796 foi incautado por un barco inglés e obrigado a servir nel.^[4] Ese barco inglés foi capturado posteriormente por un barco francés e levado como prisioneiro de guerra a Francia, de onde conseguiu escapar. Ao regresar a Inglaterra retomou a súa carreira naval.

O 29 de xullo de 1809 casou con Elizabeth Chitty, no condado de Middlesex. Remataba ese mesmo ano cando Brown chegou ao Río da Prata a bordo do Belmond e estableceuse en Montevideo para dedicarse ao comercio.^[5]

O 18 de abril de 1810 coa fragata Jane, da súa propiedade, chegou a Buenos Aires en xestión comercial e permaneceu dous meses na capital do vicerreinado do Río da Prata, sendo testemuña dos acontecementos que culminaron coa Revolución de Maio.

 

Anos despois, na Banda Oriental dominada polos mariñeiros realistas, Guillermo Brown loitou contra eles. Apoderouse da goleta Nuestra Señora del Carmen e do balandro San Juan de Ánimas. Tentou abordar o bergantín de guerra Cisne cunha barca e vinte mariñeiros e tamén transportou armas, subministracións e oficinas gobernamentais desde Buenos Aires aos patriotas da Banda Oriental. Foi así un revolucionario pola causa da revolución.

O 1 de marzo de 1814, o director supremo das Provincias Unidas do Río da Prata Gervasio Antonio de Posadas nomeou a Guillermo Brown como tenente coronel e xefe da escuadra de Buenos Aires.^[5]

A illa Martín García, que estaba en mans dos realistas, foi o bautismo de lume desta forza naval arxentina. O 11 de marzo de 1814, Brown iniciou un ataque que foi rexeitado e retomado o 15, culminando a acción coa toma da illa, que foi unha das vitorias máis transcendentes na loita pola independencia.

As forzas realistas dirixidas polo capitán Jacinto de Romarate retiráronse augas arriba do río Uruguai, derrotando na batalla de Arroyo de la China unha pequena forza naval que Brown mandara na súa persecución, acción que tivo lugar o 28 de marzo de 1814 e na que o tenente de mariña Miguel Samuel Spiro atopou a morte.

A estratexia de Brown prevía que unha acción naval para liberar Montevideo podería provocar a rendición dos realistas nesta praza ben fortificada que resistira o cerco das forzas patriotas terrestres durante case catro anos. Brown insistiu ante Posadas e o Consello de Estado na urxencia necesaria para iniciar accións navais contra os realistas en Montevideo e conseguiu impor os seus criterios.

O 15 de abril de 1814, a forza naval comandada por Brown partiu de Buenos Aires, izando a súa insignia na fragata Hércules, e os bonaerenses observaron a súa marcha con ledicia. As accións contra o escuadrón realista libráronse en augas de Montevideo, fronte ao porto de El Buceo, entre o 14 e o 17 de maio de 1814, no chamado combate naval de El Buceo, obtendo Brown unha vitoria completa. Os realistas prenderon lume a dous dos seus barcos e cinco navíos do seu escuadrón; algúns dos seus barcos entraron de novo en Montevideo, mentres que outros fuxiron a España.

O triunfo de Brown neste combate contribuíu ás operacións terrestres dirixidas principalmente por José Gervasio Artigas e José Rondeau e provocou a liberación de Montevideo, que pasou así ao poder das forzas patriotas o 23 de xuño de 1814. Segundo José de San Martín, a vitoria de Brown nas augas desa praza foi "o máis importante feito pola Revolución Americana ata o momento".^[6]

Ao final da campaña de 1814, Guillermo Brown coa fragata Hércules doada polo goberno, o bergantín Trinidad (Miguel Brown), o bergantín Halcón (Hipólito Bouchard) e a goleta Constitución (Oliver Rusell, armada polo chileno Julián Uribe), unha viaxe polas augas do Océano Glacial Antártico (considérase que puido ver as costas do norte da península Antártica ás que chamou Tierra de la Trinidad en homenaxe ao barco arxentino Trinidad) e despois dirixiuse cara ao oeste entrando no océano Pacífico, percorrendo desde finais de 1815 ata mediados de 1816, as costas de Chile, o Perú, Guayaquil e Nova Granada, levando inicialmente as ideas de liberdade da Revolución de Maio a esas rexións e foi un precursor da fazaña liberadora de San Martín.

Cando regresou a Buenos Aires, non quería participar en conflitos internos e retirouse á súa casa, dedicándose ao comercio de compra e venda de armas.

En 1825, o avance expansionista do Imperio do Brasil, que entón ocupou toda a Provincia Oriental (actualmente o Uruguai e as Misiones Orientales, que os brasileiros chamaron Provincia de Cisplatina), alegando que as Provincias Unidas do Río da Prata apoiaran a expedición dos Treinta y Tres Orientales e animando os orientais a liberarse da ocupación brasileira, fixo que o Brasil declarase, o 10 de decembro, a guerra ás Provincias Unidas, ás que a Provincia Oriental e se reintegrou durante a Congreso de Florida. Comezaba oficialmente a guerra do Brasil.

O 21 de decembro de 1825, un poderoso escuadrón imperial baixo o mando do vicealmirante Rodrigo José Ferreira de Lobo bloqueou Buenos Aires. Entón o goberno chamou a Guillermo Brown e o 12 de xaneiro de 1826 para conferirlle, co rango de coronel maior, o mando dunha escuadra composta por moi poucas forzas: os bergantíns General Balcarce e General Belgrano e un vello canón, Correntina. Brown demostrou entón outra faceta brillante da súa capacidade: a organización; inmediatamente incorporáronse doce canóns e pouco despois aumentou o número de barcos grazas á adquisición da fragata Veinticinco de Mayo; os bergantíns Congreso Nacional e a República Argentina e as goletas Sarandí e Pepa. Brown izou a súa insignia na fragata.

As primeiras accións contra a frota brasileira tiveron lugar o 9 de febreiro de 1826. Durante o combate a fragata Itaparica, o buque insignia do almirante brasileiro, sufriu graves danos e moitas perdas de tripulación.

O 10 de xuño de 1826 apareceu ante Buenos Aires unha poderosa forza brasileira composta por 31 barcos. Brown só tiña catro barcos e sete canóns, mais era o dono dunha coraxe contaxiosa que aumenta ante a dificultade. Dirixíndose á súa tripulación arengounos con estas palabras:

Marines e soldados da República: Ves esa gran montaña boiante? Son os 31 barcos inimigos! Mais non creas que o teu xeneral garda a máis mínima sospeita, porque non dubida da túa coraxe e espera que imites o Veinticinco de Mayo que será derrotado antes que entregado. Camaradas: confianza na vitoria, disciplina e tres vivas á Patria!^[7]

Momentos despois, o buque insignia de Brown deu a consigna:

Fogo rasante, que o pobo nos contempla!^[8]

Pouco antes das dúas da tarde comezaba a acción en toda a liña. A angustiosa expectativa da multitude reunida na costa aumentou coa presenza doutros barcos que chegaban ao lugar do combate a toda vela. Foi Leonardo Rosales o que acudiu en axuda de Brown coa goleta Río de la Plata, e o mesmo fixo Nicolás Jorge co bergantín General Balcarce. Para facilitar a manobra destes dous barcos, Brown atacou con fráxiles canóns un dos máis poderosos barcos brasileiros, a fragata Nictheroy e cando o fume do combate se despexou, víase que a forza inimiga se retiraba. Brown recibiu ese día do pobo de Buenos Aires a máis exaltada proba de admiración e gratitude pola vitoria na batalla de Los Pozos.

Brown demostrou coraxe e atrevemento na batalla de Quilmes o 30 de xullo de 1826. A bordo da fragata Veinticinco de Mayo, comandada polo coronel de mariña Tomás Espora, e apoiado por Rosales coa súa goleta Río de la Plata, loitou contra vinte barcos inimigos. O barco de Brown resistiu un intenso canonazo e o almirante, que comunicara esta consigna aos seus seguidores xusto antes da loita: "É preferible afundirse antes de entregar a bandeira", viuse obrigado a abandonar o Veinticinco de Mayo, que foi remolcado a Buenos Aires e continuou a batalla a bordo do bergantín República. Temendo quedaren varados, os barcos brasileiros retiráronse e a escuadra de Brown chegou ao porto de Buenos Aires.

En febreiro de 1827, Brown contratou ao inimigo cunha forza equivalente no batalla de Juncal. Esta acción naval rematou cunha derrota para as forzas brasileiras e o comandante do bergantín General Balcarce, Francisco José Seguí, e o comandante da goleta Maldonado, Francisco Drummond, tiveron actuacións destacadas. Durante ese combate, doce barcos brasileiros foron incautados, tres foron incendiados e só dous puideron escapar.

O 6 de abril de 1827, Brown, cunha forza composta polos bergantíns República, Independencia e Congreso e a goleta Sarandí, partiu do ancoradoiro de Los Pozos para facer un cruceiro pola costa brasileira. Navegaban cara a Ensenada cando, por erro do piloto, os barcos encallaron na punta do banco de Monte Santiago. Nesa situación sorprendéronos as forzas navais brasileiras moi superiores, debido ás cales, o 7 e o 8 de abril de 1827 tiveron que soportar un infernal lume do inimigo. Os barcos arxentinos causaron graves danos nos barcos inimigos mentres resistían, ata que nalgúns faltou completamente a munición. Drummond, comandante do Independencia e prometido de Elisa Brown, resultou ferido de morte mentres buscaba munición, morrendo nos brazos de Brown.

Antes de permitir que os barcos República e Independencia fosen capturados polo inimigo, Brown ordenou que se queimasen despois de pasar as súas tripulacións aos outros dous barcos e comezou a regresar a Buenos Aires.

En agosto de 1828 rematou a guerra no Brasil e o 19 de outubro do mesmo ano, o gobernador de Buenos Aires Manuel Dorrego, encargado das relacións exteriores, ascendeu a Guillermo Brown de coronel maior de armada a brigadier xeneral.^[9]

Brown participou na revolución unitaria do 1 de decembro de 1828, que provocou o derrocamento de Dorrego e o nomeamento de Juan Lavalle como novo gobernador da provincia de Buenos Aires. Foi nomeado subgobernador do mesmo. Despois da batalla de Navarro foi —xunto con José Miguel Díaz Vélez— un dos poucos unitarios que pregaron pola vida do derrotado Dorrego, sendo do parecer de envialo ao exilio:

Gobernador Don Juan Lavalle. Meu querido señor:
A carta orixinal de Dorrego que che inclúo informarache dos teus desexos de ir a un país estranxeiro, baixo garantías: a miña opinión a este respecto, como particular, está de acordo, mais asegurando o teu comportamento para non involucrarte no asuntos deste país. Esta é a miña opinión privada, pero disporás do que consideres mellor para garantir os grandes intereses da provincia; permanecendo o seu moi atento amigo e servidor W. Brown. 12 de decembro de 1828, de noite.^[10]

Pero Lavalle, influído pola maioría dos xefes de unidade despois de ordenar a execución de Dorrego en Navarro, escribiu ao vicegobernador Brown, o 13 de decembro de 1828, a seguinte carta:

Desde que comecei este traballo, tomei a resolución de cortar a cabeza da hidra e só a carta da Súa Excelencia puido facerme tremer durante moito tempo, polo respecto que a súa persoa me inspira.

Eu, o meu respectado xeneral, na posición en que estou colocado, non debo ter corazón. A súa excelencia sente por si mesmo que os homes valentes non poden entreter sentimentos innobles e, ao sacrificar o coronel Dorrego, faino na persuasión de que os intereses dun gran pobo o demanden.
Se a Súa Excelencia non queda satisfeita, estou seguro de que á súa vista, non quedará á Súa Excelencia nin sentimento que non foi capaz de cumprir os seus desexos, nin a máis mínima dúbida, de que a existencia do coronel Dorrego e a tranquilidade deste país son incompatibles.

Sírvase a Súa Excelencia recibir de novo as protestas de amizade e admiración.^[10]

Brown retirouse á vida privada, sen querer participar na guerra civil que os unitarios e os federais libraron durante máis de vinte anos. Esa era a súa intención, mais o bloqueo ao que foi sometida Buenos Aires polas forzas inglesa e francesa a partir de 1838 obrigou o antigo almirante a volver ao servizo activo.

Durante o goberno de Juan Manuel de Rosas, no Río da Prata volveu levar a cabo xornadas épicas: bloqueou Montevideo enganando a frota inglesa e durante a campaña naval de 1841 a Guerra Grande causou sucesivas derrotas aos barcos do Uruguai que presidía Fructuoso Rivera, que abrira hostilidades contra o gobernador porteño. O 15 de agosto de 1842, o almirante Brown, nas augas do río Paraná, na batalla de Costa Brava, derrotou unha forza naval fluvial, composta por chalanas, comandada polo italiano Giuseppe Garibaldi, que se atopaba exiliado en Montevideo. "Déixeo escapar, ese gringo é valente" foi a orde que deu Brown aos seus subordinados cando intentaron perseguilo para matalo.

 

Producida a caída do réxime dirixido por Rosas, moitos mariñeiros foron eliminados das filas activas da mariña, mais non o comandante do escuadrón da Confederación. Pola contra, o goberno do presidente Justo José de Urquiza envioulle ao almirante Brown unha comunicación en que afirmaba que

O Goberno con esta medida consultou a predilección decidida a que V.E. ten títulos polos seus antigos e fieis servizos á República Arxentina nos momentos máis solemnes da súa carreira.

Xubilado no seu quinto de Barracas, coñecido como a Casa Amarela, recibiu a visita do almirante Grenfell, que fora o seu adversario na guerra contra o Brasil. Cando lle dixo o desagradecidas que estaban as repúblicas cos seus bos servos, o vello almirante respondeu:

Señor Grenfell, non me arrepinto de ter sido útil para a patria dos meus fillos; considero superfluas as honras e as riquezas cando seis metros de terra son suficientes para descansar de tanta fatiga e dor.

 

O 3 de marzo de 1857 faleceu o almirante Brown.

O goberno da Arxentina, presidido polo xeneral Justo José de Urquiza, decretou honras para Brown.

[Brown] simboliza as glorias navais da República Arxentina e cuxa vida estivo constantemente dedicada ao servizo público nas guerras nacionais que a nosa Patria librou desde a época da Independencia.

Considerandos da resolución oficial^[11]

O xeneral Bartolomé Mitre, con motivo de despedir os restos mortais, dixo de Brown:

Brown na vida, de pé na popa da súa embarcación, valía para nós toda unha frota.^[12]

Os seus restos mortais descansan no cemiterio de la Recoleta, en Buenos Aires.^[2]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Guillermo Brown

• Acciones navales entre las flotas de Buenos Aires y brasileña en 1827 y 1828. Dedicado al Almirante Brown. Reimpresión facsimilar. Serie II, Iconografía, n.º 2. Buenos Aires: Comando en Jefe de la Armada. Departamento de estudios históricos navales. 1968. 
• Murray, Edmundo. "William Brown (1777-1857): A Bibliography". Irish Migration Studies in Latin America. 
• "Biografía del Almirante Guillermo Brow". Municipalidad de Almirante Brown. Arquivado dende o orixinal o 05 de maio de 2007. Consultado o 08 de marzo de 2021. 
• "Biografía del Almirante Guillermo Brown". Sitio Oficial de la Armada Argentina. Arquivado dende o orixinal o 09 de xuño de 2007. Consultado o 08 de marzo de 2021. 
• "People, Places, Ships, Organisations and Events associated with the Royal Navy since 1660". Naval Biographical Database. 
• Destéfani, Laurio H. (1977). Brown, nuestro máximo héroe marítimo. Buenos Aires. pp. 63–72. 
• Destéfani, Laurio H. (1979). Brown y Guayaquil. Buenos Aires. pp. 17–23. 
• Destéfani, Laurio H. (1978). Brown y la campaña corsaria del Pacífico (1815-1816). Buenos Aires. pp. 59–82. 
• Destéfani, Laurio H. (1982). Almirante Guillermo Brown, nuestro máximo héroe naval. Cronología. Buenos Aires: Instituto Browniano. 
• Destéfani, Laurio H.; De Marco, Miguel Ángel; Raffino, Rodolfo A. (2006). Consulta formulada relativa a la bóveda que guarda los restos del almirante Brown en el cementerio de la Recoleta. Buenos Aires: Academia Nacional de la Historia de la República Argentina. Arquivado dende o orixinal o 07 de marzo de 2016. Consultado o 19 de novembro de 2018. 
• Gianello, Leoncio (1957). Almirante Guillermo Brown. Colección Próceres argentinos. Buenos Aires: Á. Estrada. p. 1252. 
• Ratto, Héctor R. (1961). Almirante Guillermo Brown. Biografías Navales Argentinas. Serie C, n.1. Buenos Aires: Secretaría de Marina. 
• Téllez Alarcia, Diego R. (2010). Una estatua para el “Tritón del Plata”. El mito browniano y la construcción de la identidad nacional argentina. Cádiz: Ayuntamiento de Cádiz, VIII Premio Iberoamericano de Ciencias Sociales “Cortes de Cádiz”. 

• Dictionary of Irish Latin American Biography (en inglés)