Guerras iugoslavas

As tensións proviñeron da composición multiétnica do primeiro Reino de Iugoslavia e a relativa supremacía política e demográfica dos serbios. Estas tensións foron aproveitadas polo Eixo Roma-Berlín-Toquio na segunda guerra mundial, que estableceron un estado monicreque que abarcaba a maior parte das actuais Croacia e Bosnia e Hercegovina. Púxose a cargo deste Estado Independente de Croacia a unha organización fascista, a Ustashe, que levou a cabo unha política xenocida contra os civís serbios do territorio. A milicia serbia Chetnik contraatacou contra os croatas. Ambos se enfrontaron e foron finalmente derrotados polo movemento de tendencia comunista e antifascista partisanos, composto por membros de todos os grupos da zona, o que desembocou na formación de República Federal Socialista de Iugoslavia.

No caso das zonas poboadas por albanos, a causa principal foi o crecemento da poboación albana en áreas nas que anteriormente eran minoría. No caso de Kosovo, algúns serbios interpretaron este crecemento da influencia albanesa como a perda dos seus territorios ancestrais.

As guerras iugoslavas iniciáronse coa secesión das dúas rexións do norte da antiga Iugoslavia —Eslovenia e Croacia— por mor dun amplo abano de motivos. Algúns autores sinalan coma orixe do conflito algunhas políticas serbias levadas a cabo entre o 1987 e o 1991. Algunha destas medidas citadas foron o bloqueo das institucións federais do antigo estado Iugoslavo ou a supresión da condición autonómica das rexións de Voivodina e Kosovo^[1]. O primeiro destes conflitos, coñecido como a guerra dos Dez Días ou a guerra de Eslovenia, levou a cabo oficialmente para previr o desmembramento de Iugoslavia e acabou coa retirada do Exército Popular Iugoslavo en 1991.

O segundo conflito, a guerra croata de independencia, tamén levou a cabo coa mesma motivación, pero deveu abertamente nacionalista, como un choque entre os nacionalismos serbio e croata personificados en Serbia polo Presidente Slobodan Milošević e o Presidente Franjo Tuđman en Croacia. En xaneiro de 1992 o Plan de paz Vance determinou que a ONU tomaría o control dalgunhas zonas e acabou co conflitos militares, aínda que ata 1995 non se deterían definitivamente os ataques esporádicos de artillaría sobre cidades croatas e as incursións ocasionais de forzas croatas en zonas baixo o control da ONU.

En 1992 o conflito chegou a Bosnia e Hercegovina, onde loitarían tres faccións: os serbios, os croatas e os bosníacos, que diferían principalmente na súa relixión tradicional: ortodoxos, católicos e musulmáns, respectivamente. Foi con moito o conflito máis sanguento das guerras de Iugoslavia.

As guerras iugoslavas no oeste remataron co retiro militar na Eslovenia, a derrota dos rebeldes serbios na Croacia e a sinatura dos Acordos de Dayton en 1995 por Bosnia seguido da intervención militar contra o lado serbio pola OTAN.

Os combates en Croacia remataron en 1995, tras dúas operacións rápidas do Exército Croata, de nome en clave Operación Flash e Operación Tormenta, nas que conseguiron recuperar todo o seu territorio excepto a zona baixo control da ONU (UNPA) do Sector Leste. Todos os serbios destas zonas pasaron a ser refuxiados. O Sector Leste controlouse pola administración da ONU (UNTAES) e foi reintegrado pacificamente en Croacia en 1998.

En 1994 Estados Unidos xestionou a paz entre Croacia e o Exército da República de Bosnia e Hercegovina. A intervención da OTAN contra os bosníacos tralo Masacre de Srebrenica e a ofensiva das tropas croatas en zonas baixo control serbio tras a Operación Tormenta provocou que os bosníacos perdesen zonas baixo o seu control, e presionouse a tódolos bandos para deixar as armas e negociar un final á guerra de Bosnia. A guerra rematou trala sinatura do Acordo de Dayton o 14 de decembro de 1995.

 

 

• Guerra de Kosovo (1996-1999)
• Conflito en Macedonia (2001)
• Conflito do sur de Serbia (2001)

En Kosovo, Macedonia do Norte, e na propia Serbia, os conflitos caracterizáronse pola tensión política e racial entre os gobernos eslavos e as minorías albanesas que buscaban autonomía, ou independencia, como foi no caso de Kosovo.

O conflito en Kosovo estourou nunha guerra a grande escala en 1999, mentres que os conflitos entre macedonios e serbios meridionais caracterizáronse por choques armados entre as forzas estatais de seguridade e as guerriñas de etnia albanesa. A guerra en Kosovo rematou coa intervención da OTAN contra as forzas serbias, aínda que posteriores desordes xeneralizadas en Kosovo estouraron no 2004. Os conflitos no sur da Serbia e en Macedonia do Norte remataron con tratados de paz internacionalmente fiscalizados entre os insurxentes e o goberno, máis a situación námbalas dúas rexións segue a ser fráxil.

• Miguel-Anxo Murado: Ruído. Relatos de guerra ( 1995). Relatos de diversas ambientacións, baseados nos feitos vividos en Croacia entre 1991 e 1994.
• Delmi Álvarez: Reporteiro de guerra en Iugoslavia (1994). Narrado en primeira persoa e acompañado de instantáneas do autor, que traballaba para A Nosa Terra e La Voz de Galicia. Conta nunha primeira parte a súa estancia en Croacia no verán de 1991 e na segunda en Bosnia en outono de 1993.
• Juan Goytisolo: Cuaderno de Sarajevo (1993).
• Carlos Taibo: A desintegración de Iugoslavia (Xerais, 2001). Analiza as causas do conflito e o proceso político de independencia dos países.