Castro de Castromao, Celanova

Está situado nun outeiro de 732 metros de altura, desde o que se domina o curso do río Arnoia e os castros de Novelle, Trelle, Merca e Berredo. Ten unhas dimensións de 150 metros no eixo norte-sur e 130 no leste-oeste. O interior da parte amurallada ocupa uns 20.000 m². O terreo presenta un forte desnivel, salvo na súa parte noroeste, onde é bastante menos pronunciado. Polas súas inmediacións discorría unha calzada secundaria da Vía XVIII do itinerario de Antonino, relacionada coa ponte do Freixo.

Foi habitado durante a época castrexa, remontando ó século VI a.C. e mantívose poboado ata o século III. Desta época data o nome de Castromao (castro malo) polo lugar de Vilanova (que máis tarde foi bautizada como Vilanova dos Infantes por ter sido lugar de residencia temporal dunha infanta), debido, segundo fontes medievais, á súa mala localización para o aproveitamento agrícola.

A primeira referencia moderna sobre o castro é de Ramón Barros Silvelo, no seu libro Antigüedades de Galicia (1875) e refírese a el como Castra Mamuaria. En 1928, Florentino López Cuevillas e Xaquín Lorenzo recólleno no seu Catálogo dos Castros Galegos. Desde 1963 iniciáronse varias campañas de escavacións que deixan ó descuberto os restos de construcións que se poden visitar.

Proseguen os traballos Xesús Ferro Couselo e Xaquín Lorenzo dende os anos 1969 ata 1974, e descobren novas estruturas e unha “Tessera Hospitalis” do ano 132 d. C., que constitúe un pacto de hospitalidade entre os habitantes de Castromao (Coelerni) e un alto militar romano,^[2] ademais dunha cerámica con moedas do século I d.C.^[3][4]

Apareceron cerámicas de todo tipo, desde fragmentos datables entre os séculos VII e V a.C. ata tégulas e sigillatas, que nos falan dunha forte romanización. Suponse que a tribo non se opuxo á ocupación romana e mesmo colaborou con eles. Atopáronse tamén restos dun forno para cocer cerámica, así como un tesouriño do século I atopado nunha vasilla de barro. A peza máis singular de Castromao é a figura zoomorfa dun simio encollido e sentado cos pés cara a adiante e as mans na cara; por debaixo dos pés, que parecen agarrar algo, hai un apéndice para encaixar a escultura nunha base. Outra peza destacable é un tríscele calado que puido servir como fiestra.

•  
  Tríscele, século I, Museo de Ourense. Posiblemente unha fiestra.
•  
  Tabula hospitalis no mesmo museo.
•  
  Monumento en Celanova.
•  
  Placa en galego.
•  
•  
•  
•  
  Vista aérea.

• Coelernos

• Ficha en Patrimonio Galego