Acentuación (música)

A acentuación constitúe un dos elementos da expresión musical. Así como ocorre na linguaxe que certas frases, palabras ou sílabas deben dicirse ou escribirse dunha determinada maneira para expresar diferentes sentidos; na música determinadas notas na frase musical deben salientarse para lograr certos efectos, segundo se dispoña na peza musical.^[1]

Un acento en música é unha énfase ou relevo que se aplica nun determinado son, xa sexa baixo a forma de nota ou de acorde, xa sexa como resultado do seu contexto ou especificamente indicado por un signo de acento.^[2]^[3]^[4]

Descrición

A acentuación musical adóitase percibir auditivamente como unha sensación de apoio ou de descarga de enerxía. Contribúe á articulación e a prosodia da interpretación dunha frase musical. Esta acentuación ou acento indícase por medio de diversos signos e termos. En notación musical un acento é un signo que indica que unha nota debe ser interpretada con maior intensidade que as que hai ó seu redor. É dicir, que audiblemente debe destacarse de notas non acentuadas. Tamén pode denominarse acento á nota acentuada en si.^[3]^[4]

Tipos

Os acentos poden ser de diversos tipos en función do factor que determine a percepción do acento. Estes factores poden ser relativos ao ritmo, á altura, á intensidade ou á duración da música.^[3]^[4]

Acento métrico

O acento métrico é aquel inherente á organización rítmica da música e consiste no aumento da intensidade rítmica dun compás musical determinado. Xeralmente, aínda que non sempre, este acento posicional prodúcese a intervalos regulares na notación musical e na interpretación, dando lugar a unha métrica concreta. O acento recae sobre o primeiro tempo de cada compás.^[3] Á súa vez, dentro do compás hai subacentos que se sitúan no comezo de cada tempo. No caso do compás cuaternario un acento semiforte recae sobre o terceiro tempo, que debe executarse moderadamente acentuado.

Os acentos que non se corresponden co tempo forte do ritmo predominante, dise que están sincopados.

Acento tónico

Un acento tónico é unha énfase nunha nota que consiste en que o son sexa de maior altura en comparación co resto de notas.^[3] Este tipo de acento aplicouse na poesía e na prosa de linguas como o grego antigo, facendo énfase na sílaba acentuada elevando o ton de voz ao pronunciala.^[5] Por esta razón, en literatura este acento recibe denominacións como acento tónico, musical, de altura, cromático ou melódico.

Acento agóxico

Un acento agóxico é unha énfase nunha nota que se basea en que o son sexa de maior duración en comparación co resto de notas.^[3] Este tipo de acento ponse de relevo en pezas escritas en ritmos non uniformes ou ritmo libre. Hai catro clases de acento agóxicos:

Unha maior duración dunha nota. Por exemplo unha branca entre as notas negras.
Unha maior duración dunha nota co seu valor de tempo completo, sen alterar o tempo. Por exemplo, os intérpretes de órgano e clave, que non permiten o uso de acentos dinámicos, pode salientar unha dunha secuencia de notas negras en staccato converténdoa en menos staccato.
Unha maior duración dunha nota co efecto da retardación do ritmo.
O ataque retardado dunha nota.

Acento dinámico

Un acento dinámico é unha énfase nunha nota que se basea en que o son sexa de maior intensidade en comparación co resto de notas, polo xeral máis pronunciada no ataque do son. Son sons máis fortes que non coinciden necesariamente co acento métrico e que o compositor sitúa a conveniencia. Estes acentos represéntanse mediante diversos signos que se colocan na partitura por encima ou por baixo da nota (ver Figura 1).

**Figura 1**. *Staccato*, *staccatissimo*, *marcato*, acento e *tenuto*.

O acento de intensidade substituíu o acento prosódico a partir do século III na música bizantina e a partir do século IV na música da Antiga Roma.^[5]

En notación musical un acento indica que hai que aplicar unha dinámica forte a unha soa nota ou un signo de articulación. O acento horizontal é o máis común, o cuarto símbolo na ilustración anterior, que é o símbolo que a maioría dos músicos queren dicir cando din signo de acento. O acento vertical, en terceiro lugar no esquema, pode interpretarse máis forte ou máis débil que o acento horizontal. Os compositores nunca levaron a cabo un uso consistente deses signos. Na maioría das obras musicais este tipo de acento está destinado a ser executado con máis forza e polo xeral máis curto. O resto de signos adoitan acurtar a nota.

Staccato, indica que a última parte dunha nota debe ser silenciada para crear separación entre esa nota e a seguinte.^[6] A duración dunha nota en staccato pode ser aproximadamente a metade, a condición de que a figura musical o indique, aínda que o tempo así como o criterio dos intérpretes fan que varíe un pouco.^[7]^[8]
Staccatissimo, interprétase xeralmente como máis curto que o staccato. Aínda que os compositores até a época de Mozart utilizaban ambos os símbolos indistintamente. Unha negra en staccatissimo interpretábase en música tradicional como unha semicorchea lixeiramente articulada seguida polos silencios que enchen o resto dos pulsos..^[7]^[8]
Marcato, con forma de cuña aberta vertical (ver Figura 2), é aínda máis forte ou máis marcado que un signo de acento normal.^[9]
Acento, con forma de cuña aberta horizontal (ver Figura 3), indica que a nota á que afecta debe ter unha énfase inicial e logo diminuír con bastante rapidez. Este signo é coñecido polos músicos de formación clásica como marcato, aínda que polo xeral refírese simplemente como un acento.^[2]^[3]
Tenuto, que pode ter tres significados. Pode indicar que unha nota ou acorde vaise a tocar en toda a súa duración ou máis, que unha nota ou acorde vaise a interpretar un pouco máis forte, ou ben que unha nota debe separarse cunha breve pausa das notas circundantes.^[4] Este último significado adóitase inferir cando aparecen varias notas seguidas con signos de tenuto, especialmente baixo unha ligadura de expresión.^[10]

Aínda cando estes símbolos están ausentes, os músicos experimentados introducirán o xesto axeitado de acordo co estilo da música.

Anti-acentos

A música para percusión en especial fai uso de signos como os anti-acentos que son anotados da seguinte forma:

˘: cun signo de breve sobre a cabeza da nota, indica que debe tocarse lixeiramente máis suave que as notas próximas.
( ): coa cabeza da nota entre paréntese, quere dicir que se toca significativamente máis suave que as notas próximas.
[ ]: coa cabeza da nota entre corchetes, significa que se interpretará moito máis suave que as notas próximas.

Notas

↑ Thiemel, Matthias: «Accentuation». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].
↑ ^2,0 ^2,1 Thiemel, Matthias: «Accent». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 Randel, Don Michael: The Harvard Dictionary of Music. Harvard University Press, 2003, p. 3.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Michels, Ulrich: Atlas de música. Alianza, 2009 [1985], vol. 1 pp. 75-79.
↑ ^5,0 ^5,1 Souriau, Étienne: Diccionario Akal de Estética. Akal, 1998, pp. 28-29.
↑ Chew, Geoffrey: «Staccato». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].
↑ ^7,0 ^7,1 Apel, Willi: The Harvard Dictionary of Music. Harvard University Press, 1969, p. 708.
↑ ^8,0 ^8,1 Kennedy, Michael & Bourne, Joyce: «Staccato». The Concise Oxford Dictionary of Music. Oxford University Press, 1980, p. 617.
↑ Maitland, J.A. Fuller & Fallows, David: «Marcato». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].
↑ Fallows, David: «Tenuto». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].

Véxase tamén

Outros artigos

Bibliografía

Brown, Clive: «Articulation marks». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].
Prado, Germán: «El acento tónico en el canto gregoriano y en la canción popular española». Ritmo, 11 (136):11-12, 1940.
Thiemel, Matthias: «Accent»; «Accentuation». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].
De Candé, Roland: Nuevo diccionario de la música vol. I e II. Grasindo, 2002.
De Pedro, Dionisio: Teoría completa de la música. Real musical, 1990.
Grabner, Hermann: Teoría general de la música. Akal, 2001.
Michels, Ulrich: Atlas de música. Alianza, 2009 [1985].
Pérez Gutiérrez, Mariano: Diccionario de la música y los músicos vol. 1 2 e 3. Akal, 1985.
Randel, Don Michael: The Harvard Dictionary of Music. Harvard University Press, 2003.
Zamacois, Joaquín: Teoría de la música. Idea, 2002 [1949].

[GroveAccentuation-1] Thiemel, Matthias: «Accentuation». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].

[GroveAccent-2] 2,0 ^2,1 Thiemel, Matthias: «Accent». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].

[Randel-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 Randel, Don Michael: The Harvard Dictionary of Music. Harvard University Press, 2003, p. 3.

[Michels-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Michels, Ulrich: Atlas de música. Alianza, 2009 [1985], vol. 1 pp. 75-79.

[Souriau-5] 5,0 ^5,1 Souriau, Étienne: Diccionario Akal de Estética. Akal, 1998, pp. 28-29.

[GroveStaccato-6] Chew, Geoffrey: «Staccato». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].

[Apel-7] 7,0 ^7,1 Apel, Willi: The Harvard Dictionary of Music. Harvard University Press, 1969, p. 708.

[Kennedy-8] 8,0 ^8,1 Kennedy, Michael & Bourne, Joyce: «Staccato». The Concise Oxford Dictionary of Music. Oxford University Press, 1980, p. 617.

[GroveMarcato-9] Maitland, J.A. Fuller & Fallows, David: «Marcato». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].

[GroveTenuto-10] Fallows, David: «Tenuto». New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. Macmillan, 2001 [1980].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]