Xosé María Díaz Castro

Xosé María Díaz Castro

por Raúl Río Díaz, nos Vilares.
Biografía
Nacemento	19 de febreiro de 1914 Guitiriz, España
Morte	2 de outubro de 1990 (76 anos) Lugo, España
Formación profesional	Universidade de Salamanca
Educación	Universidade de Salamanca
Actividade
Ocupación	tradutor, escritor, poeta
Membro de	Real Academia Galega (membro correspondente) (1973–1990)
Xénero artístico	Poesía
Familia
Cónxuxe	María Teresa Zubizarreta Bengoechea
Premios
(2014)  Día das Letras Galegas
Sinatura

Xosé María Díaz Castro, nado no lugar do Vilariño (Os Vilares,^[1] Guitiriz) o 19 de febreiro de 1914 e finado en Lugo o 2 de outubro de 1990, foi un poeta e tradutor galego. O 4 de novembro de 1973 foi nomeado correspondente da RAG e o instituto de Guitiriz IES Poeta Díaz Castro leva o seu nome.

A Real Academia Galega decidiu adicarlle, coincidindo co centenario do autor, o Día das Letras Galegas do ano 2014. Os outros escritores propostos foron Ricardo Carballo Calero, Xosé Filgueira Valverde, Fiz Vergara Vilariño e Ramón de Valenzuela.^[2]

Fillo de Isidro Díaz Calvo, escribente do concello de Trasparga,^[1] e María Manuela Castro López, terceiro de catro irmáns (Antonio, María e Serafín), Xosé María naceu no seo dunha familia labrega. En 1929 ingresou no Seminario de Mondoñedo, onde coñeceu a Aquilino Iglesia Alvariño.

Foi chamado a filas pola súa quinta, destinado ao corpo de sanidade militar na Coruña como padioleiro e practicante. Na guerra civil, tras unha semana na fronte de Asturias, pasou destinado á clínica militar do Hospital de Pontevedra.

No ano 1939 volveu ó seminario, porén o abandona de contado. Iglesia Alvaríño contou coa súa colaboración como profesor no Colexio León XIII, de Vilagarcía de Arousa, do que o de Abadín era o director.

Abandonados os estudos eclesiásticos fixo o bacharelato, acadando o título en 1945, e logo licenciouse en Filosofía e Letras pola Universidade de Salamanca,^[3] especializándose en linguas modernas.^[4] En 1948 trasladouse a Madrid, onde traballou como tradutor para organismos oficiais e privados, entre eles primeiramente o Ministerio de Gobernación, en asuntos de seguridade e intelixencia. Despois exerceu a docencia como profesor de linguas clásicas e modernas. Traballou no Consello Superior de Investigacións Científicas,^[5] onde acadou o posto de xefe do Servizo de Información e Documentación do Instituto do Frío. No Instituto de Cultura Hispánica estivo ata 1966, encargado de servizos de tradución de francés, inglés, alemán, italiano, portugués, holandés e linguas escandinavas.

Pepe do Vilariño chegou a establecer contacto con Ramón Piñeiro e Carballo Calero e en Madrid con Dionisio Ridruejo, pero non era o seu lado forte, precisamente, as relacións cos demais.

Manuel María^[6]

O 10 de agosto de 1954 casou con María Teresa Zubizarreta Bengoechea, natural de Urretxu (Guipúscoa), con quen tivo tres fillos, José Mari, Maite e Íñigo, todos eles nados, tamén, en Urretxu.

Díaz Castro publicou os seus primeiros versos ós dezasete anos na revista Lluvia de rosas de Tarragona, pero foi a súa entrada no seminario, e o contacto con Aquilino Iglesia Alvariño, o que exerceu un estímulo decisivo na súa promoción como escritor e para comezar a escribir en galego ^[7], publicando en El Progreso Villalbés o 6 de agosto de 1931 os seus primeiros versos en galego ^[8], Lembranzas e sospiros. Logo saíron Baix'o o calor (14/10/31), Lá vou, amor (22/01/32), As formigas (28/06/32), Era un contiño de fadas (8/8/32), e posteriormente escribiu dous cadernos de poesía, tamén en galego, Follas verdes en 1934 e Follas ô aire, que inclúe versos de 1932 a 1935, que finalmente quedaron inéditos. Tamén publicou poemas en Vallibria, Mundo de Ahora e Perla del Calvario.^[9]

Logo da guerra civil continuou compoñendo. O 16 de agosto de 1946 foi premiado nos Xogos Florais de Betanzos polo poema El Cántico de la Ciudad en castelán, e por Nascida d'un soño (tres sonetos) en galego.^[10] Volveron saír poemas seus en galego en publicacións como La Noche, Cartel, Sonata Gallega, Alba ou Ínsula.

En calisquera caso, a poesía de Díaz Castro é unha das máis representativas do noso tempo, que sendo fondamente galega polo esprito que a informa, resulta universal pola altura e a verdade que encerra.

F. del Riego^[4]

Francisco Fernández del Riego inclúeo na súa Escolma da poesía Galega, IV, Os Contemporáneos, publicada por Galaxia en Vigo en 1955, representado por sete poemas. En revistas e xornais diversos viron a luz outros poemas e artigos del en castelán e en galego, coñecéndose arredor de 200 ^[11] poemas escritos en galego polo autor.

Con todo, Díaz Castro está considerado autor dunha soa obra,^[13] o poemario Nimbos,^[14] editado en Vigo por Galaxia o 9 de xullo de 1961,^[15] que tivo moita influencia nos poetas posteriores pola súa perfección, pola preocupación por Galicia e polos problemas básicos do ser humano, a vida, a morte e o tempo. Díaz Castro adoita ser encadrado dentro da Xeración do 36 a carón de poetas coma Carvalho Calero, Celso Emilio Ferreiro e Aquilino Iglesia Alvariño. Na obra, que inclúe revisados os poemas que escolmara Fernández del Riego, móstrase unha reflexión sobre o destino humano a través da preocupación existencial e relixiosa e da comuñón coa natureza. Nun dos seus poemas máis coñecidos, "Penélope", reflexiona sobre unha Galicia que permanece durmida, mais sen refugar á esperanza para a súa terra.

A voz poética de Díaz Castro apóiase nunha linguaxe rica e exacta, da que xorde a xusteza da imaxe e o fondo poder evocador que se desprende dos seus versos. Os temas, que aparecen sempre envoltos na roupaxe elegante dun clasicismo exemplar, son os da grande poesía universal: a dor do home, o amor, a paisaxe, os sentimentos relixiosos, a liberdade... Carvalho Calero dixo que Nimbos veu restaurar na literatura galega a poesía total.^[16]

• Nimbes, Denes: Paiporta-València, 1997, 86 p., tradución de Vicent Berenguer, ISBN 84-88578-38-5, inclúe texto orixinal e versión en castelán do autor.^[17]
• Cartafol de traducións e outros poemas, 2014, ed. de Armando Requeixo. CCG, ISBN 978-84-92923-56-4.^[18]
• Poesía galega completa, 2014, ed. de Armando Requeixo. Deputación de Lugo, Galaxia, ISBN 978-84-9865-524-7.^[19]
• Sombras radiantes y otros poemas, 2014, Poesía para el tercer milenio, Eneida, ISBN 978-84-15-45830-2.^[20]
• Epistolario, 2014, ed. de Armando Requeixo. Galaxia, ISBN 978-84-9865-575-6.

Dominaba máis dunha ducia de linguas, e aínda que traduciu ao galego do alemán os Poemas de María de Rainer Maria Rilke^[4] fundamentalmente Díaz Castro traduciu ao castelán, lingua na que publicou obras de, entre outros, o sueco Verner von Heidenstam (Premio Nobel de Literatura en 1916), os dinamarqueses Henrik Pontoppidan e Johannes Vilhelm Jensen (premios Nobel de Literatura en 1917 e 1944 respectivamente), o austrohúngaro Rilke, o irlandés William Butler Yeats (Nobel de Literatura en 1923), os estadounidenses T. S. Eliot e Walt Whitman, os ingleses G. K. Chesterton e Frederick Forsyth, o alemán Friedrich Schiller ou os franceses Arthur Rimbaud, Paul Valéry, Alphonse de Lamartine e Paul Claudel.^[21] Traduciu, tamén, ao inglés a Federico García Lorca e a Rafael Alberti.^[3]

O 4 de novembro de 1973 foi nomeado correspondente da RAG^[22] e o instituto de Guitiriz IES Poeta Díaz Castro leva o seu nome.

A Real Academia Galega decidiu adicarlle, coincidindo co centenario do autor,^[23] o Día das Letras Galegas do ano 2014. Os outros escritores propostos foron Ricardo Carballo Calero, Xosé Filgueira Valverde, Fiz Vergara Vilariño e Ramón de Valenzuela.^[24]

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Xosé María Díaz Castro

A Galicitas posúe citas sobre:  Xosé María Díaz Castro

• Antonio Noriega Varela
• Xosé Crecente Vega
• Premio de poesía Xosé María Díaz Castro

• Villares, Ramón; Biografía de Xosé María Díaz Castro na web da RAG
• Documental A lus do mundo (14'43'') dos alumnos do IES Poeta Díaz Castro, en YouTube.
• Documental O instante eterno (30'00'') de Xosé Antón Cascudo, na CRTVG.
• Documental Telexornal Díaz Castro (30'36'') producido polo CPI dos Dices, en YouTube.
• Documental 7 poemas de Díaz Castro (5'11'') realizado por Luís Aldegunde, en YouTube.
• Documental A aldea do poeta (25´05") realizado por Marcos Nine, Uned Senior de Xestoso
• Documental A beleza fireume para sempre. A obra de Xosé María Díaz Castro (20'00'') realizado por Luís Aldegunde, en YouTube.
• Monográfico do Zigzag diario do 17/02/2014. Interveñen Pilar G. Rego, Blanco Torrado, González Tosar, Armando Requeixo e o propio Díaz Castro.