XIII dinastía exipcia

XIII dinastía exipcia

Localización
Xeografía
Parte de	Segundo Período Intermedio
Datos históricos
Precedido por	XII dinastía exipcia
Creación	século XVIII a. C.
Disolución	século XVII a. C.
Sucedido por	XIV dinastía exipcia

A décimo terceira dinastía do antigo Exipto (XIII Dinastía) combínase a miúdo coa XI, XII e XIV dinastías baixo o título xeral de Reino Medio. Algúns escritores sepárano destas dinastías e únenna ás dinastía XIV a XVII como parte do Segundo período intermedio . A XIII dinastía durou aproximadamente entre o 1803 a.C. e aproximadamente o 1649 a.C., é dicir durante 154 anos.^[1]

A XIII dinastía foi unha continuación directa da XII dinastía anterior, e crese que o seu primeiro gobernante era fillo de Amenemhat IV.^[1] Kim Ryholt propón que a separación entre as dúas dinastías reflicte o ascenso da independente XIV dinastía no Delta do leste, un evento que, segundo el, sucedeu, durante o reinado de Sobekneferu. ^[1] Como herdeiros directos dos faraóns da XII dinastía, os faraóns da XIII dinastía reinaron desde Menfis sobre o Exipto Medio e Alto, ata a segunda catarata cara ao sur. O poder da XIII dinastía diminuíu progresivamente ao longo dos seus 150 anos de existencia e finalmente chegou á súa fin coa conquista de Menfis polos gobernantes Hicsos da XV dinastía, c. 1650 a.C. ^[1]

En textos posteriores, esta dinastía adoita describirse como unha época de caos e desorde. Non obstante, o período puido ser máis pacífico do que se pensaba, xa que o goberno central de Iti-Taui preto do Faiyum mantívose durante a maior parte da dinastía e o país permaneceu relativamente estable. O período caracterizouse, sen dúbida, polo declive, cun gran número de faraóns con reinados curtos e só uns poucos testemuñados. Está claro que non pertenecían a unha única liña familiar e que algúns naceron plebeos. Por desgraza, a verdadeira cronoloxía desta dinastía é difícil de determinar xa que hai poucos monumentos que daten da época. Moitos dos nomes dos faraóns só se coñecen a partir de raras inscricións fragmentarias ou de escaravellos. ^{[Cómpre referencia]} Os nomes e orde na táboa baséanse en Dodson, Hilton e Ryholt.^[1][2]

Despois destes faraóns, os restantes gobernantes da XIII Dinastía só están testemuñados por achados no Alto Exipto. Isto pode indicar o abandono da antiga capital Itjtawy en favor de Tebas. ^[9] Daphna Ben Tor cre que este suceso foi desencadeado pola invasión do leste do Delta e da rexión menfita por gobernantes cananeos. Para algúns autores, isto marca o final do Reino Medio e o comezo do segundo período intermedio.^[9] Esta análise é rexeitada por Ryholt e Baker, que observan que a estela de Seheqenre Sankhptahi, que reinou cara ao final da dinastía, suxire firmemente que reinou sobre Menfis. Por desgraza, a estela é de procedencia descoñecida. ^{[3] [4]}

A posición cronolóxica de varios gobernantes testemuñados non se puido determinar de xeito concreto por falta de probas:

Ryholt sitúa a un rei chamado "Sobkhotep I Sekhemre Khutawy" como o primeiro faraón desta dinastía. Esta é agora a hipótese dominante na egiptoloxía ^[4] e Sobekhotep Sekhemre Khutawy chámase Sobekhotep I neste artigo. Ryholt acredita así a Sekhemre Khutawy Sobkhotep I un reinado de 3 a 4 anos c. 1800 a.C. e propón que Khaankhre Sobekhotep II reinou c. 20 anos despois, no 1780 a.C.^[3] Dodson e Hilton cren de xeito similar que Sekhemre Khutawy Sobekhotep precedeu a Khaankhre Sobekhotep.^[10]

Despois de permitir que a disciplina nos fortes do sur se deteriorase, o goberno finalmente retirou as guarnicións e, non moito tempo despois, os fortes foron reocupados polo crecente estado nubio de Kush. No norte, o Baixo Exipto foi invadido polos Hicsos, un pobo semita de todo o Sinaí. Unha liña de faraóns independente creou a XIV dinastía que xurdiu no delta occidental durante o final da XIII dinastía. Segundo Manetón, nesta mestura inestable entraron invasores do leste chamados Hicsos que apoderaronse de Exipto "sen resistencia, e logo de vencer aos gobernantes da terra, queimaron as nosas cidades despiadadamente, arrasaron os templos dos deuses ... " O seu réxime, chamado XV Dinastía, dicíase que substituíra as dinastías XIII e XIV na maior parte do país.

Non obstante, achados arqueolóxicos recentes en Edfu poderían indicar que a XV dinastía de Hicsos xa existía,, polo menos a mediados do reinado da XIII dinastía do rei Sobekhotep IV. Nun artigo publicado recentemente en Exipto e o Levante,^[11] Nadine Moeller, Gregory Marouard e N. Ayers debaten sobre o descubrimento dun importante edificio administrativo do inicio da XII dinastía do Reino medio na zona oriental do Alto Exipto, que estivo en uso continuo no comezo do segundo período intermedio ata a XVII dinastía, cando os seus restos foron enterrados baixo un gran patio. As labores de campo realizados por exiptólogos en 2010 e 2011 nos restos do antigo edificio da XII dinastía que tamén se empregou na XIII dinastía provocaron o descubrimento dun gran salón contiguo que contiña 41 selos mostrando o cartucho do gobernante dos Hicsos Khyan xunto con 9 selos que nomean ao faraón da XIII dinastía Sobekhotep IV.^[12] Os contextos conservados destes selos demostran que Sobekhotep IV e Khyan eran, moi probablemente, contemporáneos un do outro. Isto podería significar que a XIII dinastía non controlaba todo Exipto cando Sobekhotep IV accedeu ao poder e que houbo un solapamento significativo entre as dinastías XIII e XV xa que Sobekhotep IV era só un gobernante de mediados da XIII dinastía, aínda que un dos seus faraóns máis poderosos. Polo tanto, a afirmación de Manetón de que a XV dinastía de Hicsos substituíu violentamente á XIII dinastía podería ser unha peza de propaganda exipcia posterior. Pola contra, a autoridade da XIII dinastía debeu colapsarse en Exipto nas últimas décadas e o estado dos Hicsos na rexión do Delta simplemente tomou o control de Menfis e puxo fin ao reinado da XIII dinastía. Non obstante, esta análise e as conclusións que se extraen dela son rexeitadas polo exiptólogo Robert Porter, quen sostén que Khyan gobernou moito máis tarde que Sobekhotep IV (existe unha brecha de 100 anos entre ambos nas cronoloxías convencionais) e que os selos dun faraón usáronse moito despois da súa morte. Así, os selos de Sobekhotep IV poden non indicar que fose contemporáneo de Khyan.^[13]

Merneferre Ay foi o último gobernante exipcio da XIII Dinastía que é testemuñado por obxectos tanto no baixo como no alto Exipto.^[14] De aquí en diante, os seus sucesores, desde Merhotepre Ini en diante, só están atestados no Alto Exipto.^[15]

Cronoloxía estimada polos seguintes exiptólogos:

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  XIII dinastía exipcia

• Lista de faraóns