Ombú

Ombú
Clasificación científica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta Clase: Magnoliopsida Orde: Caryophyllales Familia: Phytolaccaceae Xénero: Phytolacca Especie: P. dioica
Nome binomial
Phytolacca dioica L.
Sinonimia
Phytolacca arborea Moq. Phytolacca populifolia Salisb. Pircunia dioica (L.) Moq. Sarcoca dioica (L.) Raf.[1]

O ombú^[2], Phytolacca dioica, é unha especie de planta arborescente pertencente á familia Phytolaccaceae. Foi introducido pola vez primeira en Europa por Hernando Colón, fillo de Cristovo Colón, que plantou varios exemplares en Sevilla, un deles no Mosteiro da Cartuxa de Sevilla.^[3][4]

É unha planta arborescente nativa da Pampa arxentina e o Uruguai. Malia o seu toro groso e o seu gran porte (acada unha altura de 10 a 15 metros, cunha ampla copa e grandes raíces visíbeis) é discutido se é unha árbore, un arbusto ou unha herba xigante; quen cientificamente aducen que é unha herba xigante resaltan principalmente as curiosas características do seu talo, bastante húmido e verde sen notorios aneis de casca: de madeira esponxosa e branda (a madeira de ombú a non ser que estea moi desecada non serve para facer leña nin para tallas de carpintaría), contén grandes cantidades de auga, o que lle permite sobrevivir na contorna de escasas choivas da pampa seca. Medra axiña, e é inmune a boa parte dos insectos que depredan as follas da flora da chaira da Pampa grazas ao seu zume tóxico. O seu nome é unha voz guaraní que significa sombra ou vulto escuro.

Malia teren unha madeira de características "herbáceas" o ombú tivo e mantén grandes utilidades para o ser humano na rexión da chaira pampeá: serve de acubillo (especialmente de día como "sombra" para o descanso) ante xornadas moi calorosas ou en temporais e "avenidas" (grandes enchentes de augas); a súa sombra mantén a humidade superficial do chan adxacente e serve de fito ou sinal para situar distancias e territorios na planísima chaira da Pampa húmida.

As follas do ombú son de forma elíptica e bo tamaño, até 20 cm de longo, de cor verde escura brillante (máis claras no revés). Aparecen alternas, ao cabo dun pecíolo de escasa lonxitude. As flores son dioicas, e aparecen en acios terminais de cor abrancazada. O seu froito é unha baga de cor amarelenta, pardo clara na madureza, que contén sementes ovoides duns 3 mm de longo e cor negra brillante.

Xeralmente desenvólvense como espécimes illados, aínda que algunhas veces se teñen atopado agrupacións importantes desta especie, como na chamada "Illa dos ombús" no Cerro Arequita, Lavalleja e o "Bosque de ombús", situado en Rocha, Uruguai, que é o único no mundo polo seu tamaño (estendéndose por unha faixa de 20 km). Hoxe en día hai poucos exemplares silvestres. É doado encontrar referencias ao ombú dentro do folclore riopratense e na tradición gauchesca.

Tres exemplares desta especie figuran na lista de árbores senlleiras de Galicia, elaborada pola Xunta de Galicia:

• Ombú da Torre de Santa Cruz, en Oleiros (A Coruña).
• Ombú do Pazo de Ortigueira, en Vedra (A Coruña).
• Ombú do Castro, en Vigo (Pontevedra).^[5]

As súas características fano apto para os principiantes da técnica de bonsai.

A miúdo, o ombú non é ben tratado por xardineiros e agricultores xa que tenden a sometelo a unha rega excesiva, sendo que a propia planta contén gran cantidade de auga, que se vai acumulando dentro de si. Perante un exceso de rega córrese o risco de que podrezan as raíces e o toro. Os signos de exceso de rega son: follas brandas e caídas, á súa vez apréciase o toro engurrado e mol.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Ombú

• AFPD. 2008. African Flowering Plants Database - Base de Donnees des Plantes a Fleurs D'Afrique.
• CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Ca. nat. México. CONABIO, Cidade de México.
• Eliasson, U. H. 1993. 35A. Phytolaccaceae. 46: 1–43. In G. W. Harling & B. B. Sparre (eds.) Fl. Ecuador. University of Göteborg and Swedish Museum of Natural history, Göteborg and Stockholm.
• Forzza, R. C. & et al. 2010. 2010 Lista de espécies Flora do Brasil. https://web.archive.org/web/20100526002559/http://floradobrasil.jbrj.gov.br/2010/.
• Gibbs Russell, G. E., W. G. Welman, E. Reitief, K. L. Immelman, G. Germishuizen, B. J. Pienaar, M. v. Wyk & A. Nicholas. 1987. List of species of southern African plants. Mem. Bot. Surv. S. Africa 2(1–2): 1--152(pt. 1), 1--270(pt. 2).
• Hokche, O., P. E. Berry & O. Huber. 2008. Nuev. Cat. Fl. Vas. Venezuela 1–860. Fundación Instituto Botánico de Venezuela, Caracas, Venezuela.
• Jørgensen, P. M. & S. León-Yánez. (eds.) 1999. Catalogue of the vascular plants of Ecuador. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 75: i–viii, 1–1181.
• Killeen, T. J., E. García Estigarribia & S. G. Beck. (eds.) 1993. Guía Arb. Bolivia 1–958. Herbario Nacional de Bolivia & Missouri Botanical Garden, La Paz.
• López, J. A. & J. E. L. Little. 1987. Arboles Comunes del Paraguay 425 pp.
• Macbride, J. F. 1937. Phytolaccaceae, Flora of Peru. Publ. Field Mus. Nat. Hist., Bot. Ser. 13(2/2): 546–558.
• Marchioretto, M. S. & J. C. Siqueira. 1993. O gęnero Phytolacca L. (Phytolaccaceae) no Brasil. Pesquisas, Bot. 44: 5-40.
• Standley, P. C. & J. A. Steyermark. 1946. Phytolaccaceae. In Standley, P.C. & Steyermark, J.A. (Eds), Flora of Guatemal a - Part IV. Fieldiana, Bot. 24(4): 192–202.
• Zuloaga, F. O. 1997. Catálogo de las plantas vasculares de la Argentina. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 74(1-2): 1–1331.
• Zuloaga, F. O., O. Morrone, M. J. Belgrano, C. Marticorena & E. Marchesi. (eds.) 2008. Catálogo de las Plantas Vasculares del Cono Sur (Argentina, Sur de Brasil, Chile, Paraguay y Uruguay). Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 107(1): i–xcvi, 1--983; 107(2): i--xx, 985–2286; 107(3): i--xxi, 2287–3348.