Antoine Risso

Antoine Risso

Biografía
Nacemento	8 de abril de 1777 Niza, Francia
Morte	25 de agosto de 1845 (68 anos) Niza, Francia
Actividade
Campo de traballo	Historia natural
Ocupación	botánico, carcinólogo, ictiólogo, zoólogo, naturalista, entomólogo
Membro de	Accademia delle Scienze di Torino (1805–)
Obra
Abreviación dun autor en botánica	Risso
Abreviatura do autor en zooloxía	Risso
Descrito pola fonte	Nordisk familjebok Biblioteca dixital BEIC Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Giuseppe Antonio Risso, coñecido como Antoine Risso, nado en Niza (condado de Niza, nos estados da Savoia) o 8 de abril de 1777, e finado na mesma cidade o 25 de agosto de 1845 (quince anos antes da anexión a Francia do condado de Niza —e do ducado de Savoia—, que o reino de Sardeña tivo que ceder en virtude do tratado de Turín) foi un naturalista nizardo.

Membro dunha antiga familia do condado de Niza (Nissa Countea), pertencente á casa de Savoia (o nome Risso está documentado desde o século XIV, e Antonio era da sexta xeración Risso vivente en Niza). Falaba o nizardo ^[1] e a lingua oficial, que foi o italiano desde 1562 até 1847. Durante toda a súa vida, Risso foi francés tan só desde 1792 a 1814, cando o condado foi invadido por Francia.^[2]

Do seu pai, Jean-Baptiste (1736-1789), que era un mestre carpinteiro e un bo burgués, herdou como único patrimonio o amor ao traballo ben feito e o exemplo dunha probidade severa. A súa nai, Thérèse Fidelle ou Fideu (1746-1791), pertencía a unha antiga familia nizarda de armadores de barcos de pesca, reconvertidos en empresarios da construción. Orfo de pai e nai, foi tío materno, André Fidel, quen o recolleu e lle dá unha sólida formación básica.^[3]

Sumamente apaixonado pola Historia natural, segue os cursos de Giovanni Battista Balbis (1765-1831) e entra aos 12 anos como aprendiz nunha farmacia.

O 1 de outubro de 1792, coa toma de Niza polas tropas francesas, Antoine, de 15 anos, entra en calidade de aprendiz no Laboratorio dos farmacéuticos e botánicos Balmossière-Chartroux pai e fillo. Os regulamentos da Universidade de Turín, de 1777, daquela vixentes no porto de Niza, como parte do Reino de Piemonte-Sardeña, obrigaban aos farmacéuticos e drogueiros "a ter un mozo de laboratorio que dose aprobado despois de sufrir un exame". Risso desempeña con grande habilidade todas as manipulacións do laboratorio, sen descoidar a asistencia a algúns cursos gratuítos e a lectura dalgúns libros cos que axudar aos seus estudos prácticos. Permanece no laboratorio 7 anos no curso dos cales foi, priomeirpo, un alumno destacado e, despois, aprobado. Augustin Balmossière-Chartroux (1729-1813), botánico distinguido (foi quen realizou o primeiro herbario da rexión nizarda contra 1780), e home político, alcalde de Niza (1800-1801) e masón, non fixo máis que estimular ao seu alumno un gusto xa afirmado pola botánica. El foi quen asinou o certificado de sufiiencia como auxiliar de farmacia, constatando a súa habilidade, asiduidade e probidade, o que lle servirá para superear o exame de farmacia o 4 de novembro de 1802.^[2]

A partir de 1799, eximido do servizo militar, Antoine Risso prosueguiu a súa formación no Hospital Militar de Niza como alumno e axudante do médico militar François-Emmanuel Fodéré (1764-1835), que ensinaba física e química experimental na Escola Central, e que foi un dos pais da Medicina Legal. Risso alcanzou no hospital a categoría de farmacéutico de 3ª clase. Ademais de traballar no Hospital Militar, despois sería xardineiro xefe da Escola Central dos Alpes Marítimos, no nivoso do ano X da República (decembro de 1801, profesor de física e ciencias natuais no Liceo Imperial (hoxe "Liceo Masséna"), e na Escola Preparatoria de Medicina. Ocupouse igualmente do xardín botánico da cidade.^[2]

O 15 do vendémiaire do ano XI (7 de outubro de 1802), coa opinión favorábel da Facultade de Farmacia, Risso foi autorizado pola Comisión Provisional de Saúde, que o goberno francés establecera en Niza, para comparecer perante ela para o seu exame como farmacéutico, o que tería lugar en novembro de 1802. O seu éxito foi eloxiado por F.-E. Fodéré, quen di que ve "o amencer dun día fermoso para a farmacia no seu país". Como farmacéutico, instalou a súa oficina na rúa de Igualdade (hoxe, Praza do Xulgado) conxugando o exercicio da profesión coa ensinanza da física e ciencias naturais no Liceo Imperial. Exerceu de farmacéutico até 1826, ano en que vendeu a súa farmacia para poder dedicarse aos seus estudos favoritos.ref name=P/>

Cando a morte o sorprende o 25 de agosto de 1845, Risso traballaba nunha Histoire naturelle des figuiers. Por outra parte, o seu estudo sobre os cefalópodos e outros moluscos observadoss nas costas do condado de Niza sería obxecto dunha publicación póstuma, en 1854.

Está inhumado no cemiterio du Château, no outeiro no que dirixiu a súa reforestación para convertelo nun xardín e darlle o seu aspecto actual. Joan Baptista Risso, o seu sobriño e herdeiro universal, fixo gravar na lápida esta inscrición:

• 1810 – Ichthyologie de Nice
• 1816 – Histoire naturelle des crustacés de la mer de Nice.
• 1818 – Histoire naturelle des orangers (en colaboraciónn con Pierrentoine Poiteau (1766-* 1826 – Histoire naturelle des principales productions du midi de l’Europe et principalement celles de Nice (en cinco volumes con dous mapas xeolóxicos).
• 1841 – Flore de Nice et des principales plantes exotiques naturalisées dans ses environs.

Ademais, Risso publicou varias memorias e opúsculos sobre a caprification,^[4] sobre os insectos prexudiais das oliveiras ou sobre moitos outros asuntos de economía agrícola.^[2]

Descubriu e clasificou unha cincuentena de especies, ás que lles deu nomes de célebres nizardos.

Hoxe e día unha escola, un collexio e un boulevard levan o seu nome en Niza. Ademais, moitos autores denominan, en varios idiomas, ao Grampus griseus como "golfiño de Risso".

Especies vexetais

• (Apiaceae) Bupleurum rissoi (DC.) Risso^[5]
• (Ranunculaceae) Anemone rissoana Jord.^[6]
• (Rutaceae) Citrus rissoi Risso^[7]

• A abreviatura Risso emprégase en botánica para indicar a Antoine Risso como autoridade na descrición e clasificación científica dos vexetais.
• A abreviatura Risso emprégase en zooloxía para indicar a Antoine Risso como autoridade na descrición e clasificación científica dos animais.

• Bibliographie d'Antoine Risso, sur paleopolis.rediris.es
• Emig C. C. (2012): "Révision des espèces de brachiopodes décrites par A. Risso". Carnets de Géologie / Notebooks on Geology, [1]Arquivado 03 de agosto de 2020 en Wayback Machine.
• Gaston Fredj e Michel Meinardi (2007): L'Ange et l'Orchidée : Risso, Jean-Baptiste Vérany & Jean-Baptiste Barla: une lignée de savants de renommée mondiale à Nice au XIXe siècle. Nice: Serre Éditeur. ISBN 978-2-86410-490-2.
• Monod T. & J.-C. Hureau (eds.) (1977) "Antoine Risso, 1777-1845". Volume publié à l'occasion du bicentenaire de sa naissance. Annales du Muséum d'Histoire naturelle de Nice, 5, 214 p., 10 fig., 12 pl.

• Joseph Antoine Risso, en Paleopolis (en francés)