Columnario

En numismática, coñécese como columnario a moeda de prata con valor facial en reais (principalmente o real de oito ou peso), cuñada pola monarquía española nalgúns dos seus territorios de América no século XVIII, entre os anos 1732 e 1773, cando foi substituída pola moeda de busto.^[2][3][4]

Cuñáronse sobre todo nas cecas de México, Potosí e Lima, aínda que tamén noutras americanas como as cecas de Popayán, Guatemala, Novo Reino ou Santiago de Chile.^[5]

O nome de "columnario" non responde a unha nova unidade monetaria senón a unha tipoloxía de moeda, con valores de medio, un, dous, catro e, sinaladamente, oito reais. Este último circulou e colleu sona por todo o mundo, debido en parte a ter un acabamento e unha calidade moi superiores aos das antigas moedas cuñadas a martelo.

As moedas coloniais anteriores, coñecidas como "macuquinas", adoitaban ter forma irregular e por iso eran doadas de cernar no seu canto, para lles subtraer fraudulentamente parte da súa a prata (ou ouro, no caso dos escudos).^[6] Pola contra, os columnarios tiñan unha forma ben arredondada e contaban cun bordo gravado, o que facía imposible a cernadura da moeda e a súa nova posta en circulación.^[7]

A través de dúas disposicións reais de 1728 e 1730 iniciouse o proxecto de establecer novas casas de moeda na América española, co obxectivo de cambiar a antiga moeda macuquina, cuñada a martelo, pola nova moeda. Primeiramente implantouse para este efecto a ceca de México (1733), logo a de Lima (1754) e máis tarde a de Potosí (1767).^[8]

A moeda columnaria foi substituída paulatinamente a partir de 1772 pola chamada "de busto", por amosar a imaxe do monarca nos seus anversos.^[9]

Os columnarios caracterizábanse fundamentalmente polos motivos dos seus reversos, que amosaban unha tipoloxía moi característica: dous globos terráqueos que representan os hemisferios oriental e occidental, cunha coroa real por riba, e por baixo un deseño de ondas mariñas (o océano Atlántico, que separa o Novo Mundo do Vello Mundo). A ambos os lados dos globos erguíase unha columna coroada (o que lles dá o nome), que simbolizaban as Columnas de Hércules, cada unha delas cinguida cun pano co lema en latín PLVS VLTRA ("máis aló"; lema nacional de España).^[10][11][12]

No bordo superior dos anversos aparece a lenda VTRAQUE VNUM ("ambos son un"), que alude á unidade entre os territorios do Imperio Español en cada hemisferio. O espazo entre a data e a lenda está ocupado comunmente pola marca de ceca.^[13]

A tipoloxía habitual dos anversos dos columnarios consistía no nome do monarca español seguido pola lenda D[EI] G[RATIA] HISPAN[IARUM] ET IND[IARUM] REX ("pola graza de Deus, rei das Españas e das Indias"). Á esquerda aparecían as iniciais do ensaiador e no centro o escudo de España coa coroa real na parte superior. Á dereita deste, un número arábigo indicaba o valor facial en reais.^[14]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Columnario

• Peso
• Real español
• Real de oito

• Alfaro Asins, C. et al. Diccionario de numismática. Ministerio de Cultura. Madrid, 2009. ISBN 978-84-8181-405-7
• Castán Ramírez, C. "Los columnarios de la ceca de Popayán". En Gaceta Nuimismática, 18 (1970), 46-48.
• Gilboy, F. F. The Milled Columnarios of Central and South America: Spanish American Pillar Coinage, 1732 to 1772. Prairie Wind Publishing. 1999. ISBN 978-0968520604
• Harris, R. Pillars & Portraits. An illustrated catalogue of the numismatic history of the Spanish American Empire. Bonanza Press. 1968.
• Palmer JR, Darwin, & Almanzar Alcedo F. l. Pillar and Portrait: Four Reales of the New World. Almanzar's Coins of the World, 1982. ISBN 9780882420257

• Columnario.com
• The colonial Coinage of Spanish America