Naomh Adhamhnán

Rugadh Adhamhnán i gContae Dhún na nGall, timpeall na bliana 624, nó roimh 629.

Rinneadh manach de i mainistir Í Cholm Cille.^[2] Ceapadh ina ab ansiúd é sa bhliain 679, agus d'fhan sé ann go dtí lá a bháis i 704. Ba fhear fónta eagnaí é a bhí an-fhoghlamtha sa Scrioptúr Naofa. Bhí Adhamhnán ar feadh tamaill ina cheann ar na mainistreacha uilig a bhain le paruchia Cholm Cille. Lena chois sin, d’fhág sé ina dhiaidh scríbhinní tábhachtacha agus ina measc an saothar clúiteach Beatha Cholm Cille (Vita Columbae) – an cuntas iomlán is luaithe dá bhfuil fós againn ar shaol an naoimh^[3].

Bhí Adhamhnán ina shaineolaí ar dhlí canónta (Cáin Adomnáin nó Lex Innocentium).

Fuair Adhamhnán bás in Í Cholm Cille.

Céad bliain tar éis bháis Cholm Cille i 597, ‘sea chuir Adhamhnán scéal Ollphéist Loch Nis ar pár ina ‘Vita Columb’ den chéad uair^[4].

De réir traidisiúin, ba mhian le hAdhamhnán a theampall a thógáil dhá mhíle ar shiúl ag Lios na Scréachóg^[5]. Ach gach uair a tógadh na ballaí, thit siad. Ghuigh Adhamhnán faoin deacracht seo ach thit a chodladh air agus é i mbun urnaí. Mhúscail sé agus chonaic sé iolar ag eitilt ar shiúl lena leabhar urnaí. Lig an t-iolar don leabhar titim ar an suíomh seo agus, dá bhrí sin, ba anseo i nGleann an Iolair a thóg Adhamhnán a theampall.

I mbliain 1621 rinne Stephen White cóip in Dillingen de bheatha Cholm Cille le Naomh Adhamhnán. Bhí sin ar an lámhscríbhinn ba thábhachtaí le William Reeves agus é ag scríobh The life of St Columba, Founder of Hy^[6].

• Smyth, Alfred P. (1984). "Warlords and Holy Men: Scotland AD 80–1000". Dún Éadain: Edinburgh University Press. 

• Adomnán, Vita Columbae:
  • Anderson, A.O. agus M.O. Anderson (eag. agus aistr.). Adomnán's Life of Columba. 2a heagrán: Oxford, 1991. 1d eagrán: Dún Éadain, 1961.
  • Sharpe, Richard (austr.). Adomnán of Iona: Life of St. Columba. Londain, 1995, ll. 43-65
  • Reeves, William agus James Henthorn Todd (eag.). Vita Sancta Columbae: The life of St Columba founder of Hy, written by Adamnan, ninth Abbot of Iona. Baile Átha Cliath: Dublin University Press ar son Irish Archaeological and Celtic Association, 1857. Le fáil ar CELT
• Cáin Adamnáin nó Lex Innocentium
  • Márkus, Gilbert (aistr.), Adomnán's Law of the Innocents - Cáin Adomnáin: A seventh-century law for the protection of non-combatants. Kilmartin, Argyll: Kilmartin House Museum, 2008. ISBN 978-0-9533674-3-6

     

  • Meyer, Kuno (eag.). Cain Adamnain: An Old Irish Treatise on the Law of Adamnan. Oxford: Clarendon Press, 1905.
  • Ní Dhonnchadha, Máirín (aistr.). "The Law of Adomnán: A Translation." Adomnan at Birr, AD 697: Essays in Commemoration of the Law of the Innocents, eag. Thomas O’Louglin. Baile Átha Cliath: Four Courts Press, 2001. 53-68.

•  

  Adomnán, De Locis Sanctis
  • Meehan, D. (eag.). Adomnan's 'De Locis Sanctis'. Scriptores Latini Hiberniae 3. Baile Átha Cliath, 1958. 1–34.
• Anonymous, Betha Adamnáin
  • Herbert, Maire agus Pádraig Ó Riain (eag. agus aistr.). Betha Adamnáin: The Irish Life of Adamnán. Irish Texts Society 54. 1988. 1-44.
• Anonymous, Fís Adomnáin, 10-11ú haois.
  • Windisch, Ernst (eag.). "Fís Adamnáin." Irische Texte 1, 1880, ll. 165-96.
  • Stokes, W. (eag. agus aistr.). Fis Adomnáin. Simla, 1870.
  • Carey, John (aistr.). King of Mysteries: Early Irish Religious Writings. Baile Átha Cliath: Four Courts Press, 1998, ll. 263-74.

• Herbert, M. Iona, Kells agus Derry: the history and hagiography of the monastic familia of Columba. 1988.
• O'Loughlin, T. "The Exegetical Purpose of Adomnán’s De Locis Sanctis", Cambridge Medieval Celtic Studies 24 (1992), ll. 37-53.
• — "The Library of Iona in the Late Seventh Century: The Evidence from Adomnán’s De locis sanctis", Ériu45, 1994, ll. 33-52
• — "The View from Iona: Adomnán’s mental maps", Peritia 10, 1996, ll. 98-122
• — "Res, tempus, locus, persona: Adomnán’s Exegetical Method", Innes Review 48, 1997, ll. 95-111; athchló i: D. Broun agus T.O. Clancy eag., Spes Scotorum: Hope of the Scots: Saint Columba, Iona and Scotland (T. and T. Clark, Dún Éadain 1999), ll. 139–158.
• — "Adomnán and Arculf: The Case of an Expert Witness", Journal of Medieval Latin 7, 1997, ll. 127-146
• — "Adomnán: A Man of Many Parts" in T. O’Loughlin eag., Adomnán at Birr, AD 697: Essays in Commemoration of the Law of the Innocents, Four Courts Press, Baile Átha Cliath, 2001, ll. 41–51.
• — "The Tombs of the Saints: their significance for Adomnán", i J. Carey, M. Herbert agus P. Ó Riain eag., Studies in Irish Hagiography: Saints and Scholars, Four Courts Press, Baile Átha Cliath 2001, ll. 1–14.
• — (eag.) Adomnán at Birr, AD 697: Essays in Commemoration of these Law of the Innocents. (Baile Átha Cliath: Four Courts Press, 2001)

• Adamnan (c. 700). "The Life of Saint Columba". Edmonston and Douglas. Dáta rochtana: 2008-08-09. 
• St. Adamnan (c. 700). "Prophecies Miracles and Visions of St. Columba". Henry Frowde. Dáta rochtana: 2008-08-09. 
• Leabharliosta le haghaidh Adomnán
• Adomnán, Sources, CELT
• Adamnanus, Vita S. Columbae, Foundations of Irish Culture.