Varkaus

Varkaus
Suíomh
62° 18′ 50″ N, 27° 53′ 35″ E / 62.3139°N,27.8931°E / 62.3139; 27.8931
Stát ceannasach	an Fhionlainn
Regional State Administrative Agency (en)	Regional State Administrative Agency for Eastern Finland (en)
Réigiún de chuid na Fionlainne	An tSabhóin Thuaidh
Daonra
Iomlán	19,727 (2023)
• Dlús	51.16 hab./km²
Teanga oifigiúil	an Fhionlainnis
Tíreolaíocht
Suite san aonán críochach staitistiúil	Varkaus sub-region (en)
Achar dromchla	385.62 km²
Ar theorainn le	Heinävesi Rantasalmi Leppävirta Joroinen Savonlinna
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Kangaslampi
Cruthú	1929
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht reachtach	Varkaus City Council (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+02:00 UTC+03:00
Eile
Suíomh gréasáin	varkaus.fi

Cathair bheag in Oirthear na Fionlainne is ea Varkaus. Sa bhliain 2005, bhí thart ar 24,000 duine ina gcónaí sa chathair. Shroich daonra Varkaus a uasmhéid sa bhliain 1985, nuair a bhí 26,700 duine ann. Ón mbliain sin i leith tá an daonra ag dul i laghad. Ba é an déantús páipéir a rinne cathair den áit, tráth, agus nuair a thosaigh an cineál sin tionsclaíochta ag dul in éag, tháinig deireadh le fás na cathrach chomh maith.

Thosaigh áitreabh ag fás san áit sa chúigiú haois déag, cé gur tagraíodh do Siitinselkä - ceann de na lochanna i dtimpeallacht Varkaus - chomh fada siar leis an mbliain 1323, nuair a bhí campa geimhridh ag na Laplannaigh cois na locha sin. Bhí an áit champála seo ina marc teorann idir an tSualainn agus an Rúis san am sin. Sa bhliain 1792, bhunaigh rí na Sualainne bunáit chabhlaigh san áit, ar ar thug na Fionlannaigh laivalinna, caisleán na long. Laivalinnankatu, nó Sráid Chaisleán na Long, atá ar cheann de na sráideanna i Varkaus, inniu féin.

Tháinig borradh ar an tionsclaíocht i Varkaus i rith na naoú haoise déag, ó bhí sruthanna uisce timpeall na háite a raibh cumhacht iontu leis na monarchana a choinneáil ag imeacht, gan trácht a dhéanamh ar thábhacht na n-uiscebhealaí san am. Sna 1830idí gearradh Canáil Taipale tríd an áit le dhá loch-cheantar - ceantar Saimaa agus ceantar Leppävirta - a chur i dteagmháil le chéile. Tá roinnt canálacha eile gearrtha timpeall na cathrach.

I dtús na fichiú haoise shealbhaigh gnóthas Ahlström na monarchana san áit. Faoi cheannas Walter Ahlström tosaíodh ag forbairt na háite. Ba é Walter Ahlström a bhí i gceannas ar an ngnóthas agus é barúlach gur chóir cathair iomlán a thógáil timpeall na monarchana. Ní raibh i Varkaus san am ach codanna de na ceantair timpeall, ar nós Joroinen agus Leppävirta, agus mar sin thit sé ar chrann an ghnóthais tithíocht agus áiseanna a sholáthar don lucht oibre a bhí ag tonnadh isteach ón tuath máguaird.

Bhí imeachtaí an chogaidh chathartha gránna go leor i Varkaus. I dtús an chogaidh, i Mí Eanáir 1918, shealbhaigh gardaí dearga na háite Varkaus, ach bhí siad imshuite ag trúpaí Bána ó thús. Ní raibh i Varkaus go bunúsach ach inis i bhfarraige na mBán, agus an cathéadan idir na Dearga agus na Bána suite faoi chéad ciliméadar ón gcathair. Ar an 21 Feabhra 1918 thosaigh ionsaí na mBán ó dhá threo - ó Pieksämäki agus ó Kuopio - agus traein armúrtha acu a chuir a lán lena gcumas míleata. Mar sin ní raibh siad i bhfad ag cló na nDearg.

I ndiaidh bhua na mBán cuireadh a lán Dearg chun báis i rith na n-imeachtaí ar a dtugtar crannchur Huruslahti. Ba é an scéal a bhí á insint ar thaobh na nDearg gur deachaíodh na cimí dearga, is é sin gur baineadh fear as gach deichniúr as a measc lena chur chun báis gan scrúdú ar bith a dhéanamh ar a chuid gníomhartha nó ainghníomhartha. Is é tuiscint an lucht staire ar na himeachtaí inniu, áfach, nach rogha randamach a bhí i gceist: rinne na Bána iarracht lucht ceannais na nDearg a aithint thar na gnáthshaighdiúirí, agus ba iad na ceannasaithe Dearga a cuireadh chun báis. Mar sin féin d'fhág an "crannchur" goimh i gcroí an lucht oibre i Varkaus a mhair i bhfad gan chneasú. Deirtear gur ar an droichead thar Huruslahti (an loch a bhfuil seanáitreabh na háite suite ina thimpeall) a rinneadh an "crannchur", agus ba ón loch sin a fuair na himeachtaí an t-ainm.

Sa bhliain 1929 gearradh codanna as Leppävirta agus as Joroinen le ceantar a dhéanamh de Varkaus a raibh a rialtas áitiúil féin aige. Rinneadh cathair de Varkaus go hoifigiúil sa bhliain 1962.

Is é an Túr Uisce (Vesitorni) an foirgneamh ar a n-aithnítear Varkaus. Is é an t-aon túr uisce i gCríoch Lochlann a bhfuil daoine ina gcónaí ann, nó níl ach na hurláir is airde thuas faoin gcoimeádán uisce. Tá léibheann radharcra sa mhullach ar an túr agus locha an cheantair máguaird le feiceáil ag an té a rachas suas ansin. Bíonn caife ar oscailt ansin i rith an tsamhraidh.

Áit aithnidiúil eile é Músaem an Cheoil Mheicniúil (Mekaanisen Musiikin Museo). Is éard atá ann ná bailiúchán mór ionstraimí meicniúla ceoil, ar nós hurdaí-gurdaithe agus boscaí ceoil.

Esa Pakarinen, aisteoir, fear grinn. Saolaíodh Esa Pakarinen i Rääkkylä, ach ina dhiaidh sin, chaith sé an chuid ba mhó dá shaol i Varkaus. B'ansin a rugadh a mhac, Esa Pakarinen Junior, sa bhliain 1947, a chuaigh le haisteoireacht chomh maith.

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.