Omke- en muoikesizzer

In omke- en muoikesizzer (of, hollanistysk, omke- en tantesizzer) is de beneaming foar in bern fan in broer of suster. Omke- en muoikesizzers kinne ûnderskaat wurde yn omkesizzers (yn ferhâlding ta de omke) en muoikesizzers (yn ferhâlding ta de muoike). Dit is in foarm fan twaddegraads besibskip, wêrby't de omke- of muoikesizzer en de (biologyske) omke of muoike 25% fan harren genetysk materiaal gemien hawwe. De term is lykwols ek fan tapassing op 'e bern fan sweagers en skoansusters, wêrby't de omke- of muoikesizzer en de (oantroude) omke of muoike yn prinsipe gjin biologyske besibskip hawwe. Yn guon minsklike kultueren is it fierders wenst en tsjut de bern fan jins folle neven en nichten oan as omke- of muoikesizzers. In omkesizzer moat net betize wurde mei in omsizzer; dat is immen dy't hûs oan hûs it ien of oar meidielt, lykas in leedoansizzer.

'Omke- en muoikesizzer' is hoe dan ek in geslachtsneutrale oantsjutting, dy't dus neat seit oer it geslacht fan 'e omke- of muoikesizzer. Oars as it Nederlânsk (neef, nicht) of it Ingelsk (nephew, niece) beskikt it Frysk net oer in wurd dat it geslacht fan 'e omke- of muoikesizzer dúdlik makket. It opdwaanderige 'omke- en muoikesister' is grammatikaal mooglik, mar wurdt nea brûkt. In styfomkesizzer of styfmuoikesizzer is de soan of dochter fan in styfbroer of -suster. In âldomke- en -muoikesizzer is de beneaming foar in pake- of beppesizzer fan in broer of suster. Dat is in foarm fan trêdegraads besibskip. In oerâldomke- en -muoikesizzer is de beneaming foar in oerpake- of -beppesizzer fan in broer of suster. Dat is in foarm fan fjirdegraads besibskip. By eltse fierdere generaasje komt der ien kear mear "oer-" foar "âldomke- en -muoikesizzer" te stean.

De term nepotisme, fan it Latynske nepotem ("manlike omkesizzer"), ferwiist nei in spesjaal soarte fan korrupsje, wêrby't men jins famyljeleden befoardielet. It wurd nibling is in neologisme dat yn 1951 troch de taalkundige Samuel Martin foarsteld waard as in ienfâldige oerkoepeljende beneaming foar manlike en froulike omke- en muoikesizzers. It gebrûk hjirfan is lykwols beheind bleaun ta spesjalisearre geneälogyske en antropologyske literatuer. Histoarysk hie in manlike omkesizzer wetlik faak mear rjochten as in dochter, benammen op it mêd fan it erfrjocht. Yn beskate kultueren, lykas guon yn dielen fan Yndia en noardlik Banglades, is dat noch altyd sa.

Yn argayske terminology wurdt nei in manlike maternale omkesizzer (de soan fan jins suster) ferwiisd as susterssoan. Dêrmei waard foarhinne de wichtigens fan 'e neiste manlike famyljebân beklamme, fral as men sels gjin soan hie. Dizze praktyk is bygelyks bekend út fereskate Midsiuwske Arthurleginden, en waard oangeande de keningen fan Rohan imitearre troch de Ingelske fantasyskriuwer J.R.R. Tolkien yn syn magnum opus The Lord of the Rings. De minder gongbere term sustersdochter foar in froulike maternale omkesizzer komt ek foar.