Dorożka
Dorożka (potocznie również fiakier[1], drynda[2]) – lekki, jedno- lub dwukonny, czterokołowy pojazd zaprzęgowy używany do przewozu 1–4 pasażerów, wprowadzony we Francji w latach 40. XVII wieku oraz w Rosji na początku XIX wieku. Wyposażony jest w składany dach nad tylną (pasażerską) częścią, natomiast przednie siedzenie (kozioł), przeznaczone dla powożącego (fiakra), jest zwykle odkryte. Obecnie dorożka służy do wynajmu (za opłatą) i jest atrakcją turystyczną wielu miast jako element lokalnego folkloru[3].
Dorożki w Polsce do lat 50. XX wieku posiadały tablice rejestracyjne.
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Obecnie w Polsce, zwyczajowo, na terenach byłego zaboru rosyjskiego i pruskiego dorożkami są nazywane wszystkie pojazdy o kształcie powozu, natomiast na terenach dawnego zaboru austriackiego dorożki są zwane fiakrami[4].
Nazwa fiacre pochodzi pośrednio od św. Fiakra z Brie, którego imię nosiła Gospoda pod św. Fiakrem (Hôtel de Saint Fiacre) w Paryżu. W gospodzie tej, w latach 40. XVII wieku, znajdowało się biuro wynajmu powozów. Nazwa fiakier odnosi się również do powożącego tym pojazdem.
Nazwa dorożka powstała w Warszawie i jest spolszczeniem rosyjskiego słowa darożka, oznaczającego opłatę za przejazd konnym zaprzęgiem stanowiącym dziewiętnastowieczny system komunikacji miejskiej w Sankt Petersburgu[5].
Fiakier a dorożka
[edytuj | edytuj kod]Do około połowy XX wieku[6][7] funkcjonowało rozróżnienie pomiędzy dorożką a fiakrem. Dorożka była środkiem regularnego transportu miejskiego, natomiast fiakier stanowił pojazd wykorzystywany wyłącznie na zasadzie wynajmu (odpowiednik dzisiejszej taksówki).
Dorożka w literaturze
[edytuj | edytuj kod]W 1948 ukazał się tom poetycki Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego pod tytułem Zaczarowana dorożka.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ PWN – Słownik języka polskiego [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2017-07-09] (pol.).
- ↑ drynda, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-02-13].
- ↑ Dorożki. [w:] Magiczny Kraków [on-line]. [dostęp 2020-02-13]. (pol.).
- ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 2, D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 108. ISBN 83-01-11965-9.
- ↑ Tomasz Borejza: Fiakier. Krakowskie dorożki znajdziecie na Rynku. Oto ich historia!. krowoderska.pl, 2020-05-26. [dostęp 2022-10-09]. (pol.).
- ↑ Encyklopedia Krakowa. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ Dawny Kraków. Dorożka zwyciężyła z fiakrem. krknews.pl, 2022-01-13. [dostęp 2022-10-09]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
- Nowy typ dorożek w Warszawie. „Nowości Illustrowane”. R. XI. 2, s. 3, 10 stycznia 1914.
- Leszek Mazan, Mieczysław Czuma: Jacy? Tacy! Czyli 100 pytań i odpowiedzi o Krakowie. Kraków: Anabasis, 2002. ISBN 83-85931-09-0.
- Jan Adamczewski: Mała Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wydawnictwo WANDA, 1996. ISBN 83-87023-01-9.