چلاویان

افراسیابیان چلابی‌ئون چلاویان تبرستان
۷۵۰–۷۶۰
قلمرو سه اسپهبد چلاوی
پایتخت	آمل
پایتخت در تبعید	قلعهٔ استوناوند
زبان(های) رایج	تبری
دین(ها)	اسلام تشیع و تسنن (مذاهب رسمی)
حکومت	ترکیبی از تصوف و منارشی
کیا
• ۷۵۰–۷۶۰	کیا افراسیاب چلاوی
• ۱۵۸۲	اسکندر شیخی
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۷۵۰
• گریختن اسکندر شیخی	۷۶۰
• فروپاشی	۷۶۰
پیشین پسین باوندیان مرعشیان تیموریان صفویان

کیاهای چلاوی که با نام‌های چلاویان، آل‌چلاو، جلابیان یا آل‌افراسیاب و افراسیابیان (جلاب و جلابی) نیز خوانده‌شده‌اند، نام سلسله‌ای محلی در تبرستان بوده‌است که در روز شنبه، ۲۷ محرم ۷۵۰ هجری‌قمری با قتل فخرالدوله حسن، واپسین اسپهبد باوندیان توسط کیا افراسیاب چلاوی تأسیس شد.

از بزرگان خاندان چلاویان می‌توان افراسیاب، اسکندر شیخی و میرحسین کیا را نام برد.

بخشی از مجموعه مقالات تاریخ طبرستان و دیلم

تمدن‌های پیش از تاریخ هوتو کمربند گمیشان گوهرتپه املش مارلیک قلعه‌کش

اقوام نخستین آمارد تپوری آناریاکه کاسپی کادوسی دربیک

حکام پیش از اسلام فرادات اتحادیهٔ داهه امپراتوری اشکانیان هفت خاندان پارتی گودرز از خاندان گیو خاندان کارن اسپهبد مهران گشنسب شاهان پارسد موتا

دودمان‌های ساسانی‌تبار زرمهرشاهان مسمغان کارنوندیان دابویگان گاوباری پادوسپانیان گاوباری باوندیان اسپهبدان گیلان (آستارا) جستانیان

والی‌های ایرانی-اسلامی خلفای راشدین، امویان و عباسیان طاهریان سامانیان سلجوقیان و خوارزمشاهیان ایلخانان و تیموریان

حاکمان شیعه‌تبار علویان طبرستان و دیلمان ماکان کاکی حسن فیروزان اسفار شیرویه سالاریان زیاریان بوییان کاکویه اسماعیلیان سربداران جلالیان چلاویان مرعشیان کیاییان تجاسبیان اسحاقوندان روزافزون دیو ساران سادات عمادی

تاریخ معاصر گیلان و تالش صفویه تالش طالشه کولی غریب شاه ساروخان حمزه خان قرن هجدهم حمله روسیه به رشت خانات تالش حمله روسیه به تالش شورش زینال عهدنامه رشت قرن نوزدهم قرن بیستم جنبش مشروطه جنبش جنگل جمهوری سرخ گیلان جنبش سیاهکل مغان شوروی جمهوری تالش-مغان

تاریخ معاصر مازندران صفویه ایل قاجار روسیه تزاری عهدنامه رشت نادر محمدعلی ذوالفقار نعیم‌شاه کلاردشتی دادوی از سوی کریم‌خان زند شورش امیر گونه قاجاریه هزارفامیل جنگ با بابی‌ها بهایی‌ها سلسله پهلوی اتحاد ملی طبرستان شورش لهاک‌خان مشدی پروری جنبش سوسیالیستی سربداران آمل جدایی استان گلستان

جستارهای وابسته پتشخوارگر نام طبرستان شورش طبرستان قصه سنجان سالشمار تاریخ پیش از اسلام گیلان تاریخ پس از اسلام گیلان شهرهای سابق طبرستان پیشینه تقسیمات گیلان دیلم زیدیه در گیلان و مازندران حملات روس‌ها از دریای مازندران

گرگان • طبرستان • گیلان • تالش

ن ب و

در زمان باوندیان دو قدرت رقیب از «خانواده‌های متنفذ» در منطقه وجود داشتند. این دو خاندان که «کیاییان جلالی» و «کیاهای چلاوی» بودند، عمدتاً به عنوان وزرا و هیئت حاکمهٔ باوندیان مشغول به کار بودند.^[۱] فخرالدوله حسن باوند در حالی که کشمکش‌های بسیاری بین این دو خاندان بود، کیا افراسیاب چلاوی، را که برادرزنش محسوب می‌شد، به عنوان «سپهسالار» برگزید. جلالیان از این اقدام رنجیدند و به قلمرو پادوسبانیان گریختند تا با کمک پادوسبانیان به باوندیان حمله کنند ولیکن فخرالدوله با آنان سازش نمود. افراسیاب چلاوی از این عمل ناراحت شد و علیه اسپهبد باوندی «توطئه‌چینی» نمود.^[۲]

سرانجام در ۲۷ محرم ۷۵۰ هجری دو پسر افراسیاب چلاوی، با نام‌های «کیا محمد» و «کیا علی»، درحالیکه برای اسپهبد فخرالدوله شاهنامه‌خوانی می‌کردند، او را در گرمابه، به قتل رساندند.^[۳] با قتل فخرالدوله حسن و انقراض باوندیان، کیا افراسیاب چلاوی قدرت را به دست گرفت.^[۴]

کیا افراسیاب چُلاوی در ابتدا توسط حسن دوم، حاکم دودمان باوندیان، به مقام سپهسالاری رسید ولی مدتی بعد با به قتل رساندن او حکومت چلاویان را تأسیس کرد و بین سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۹ میلادی حاکم طبرستان بود.

کیا افراسیاب برای سرپا نگهداشتن حکومتش به یکی از واعظین متنفذ به نام میرقوام‌الدین مرعشی، ملقب به میربزرگ، روی آورد و توانست رقبا را از پیش روی بردارد. اما مدتی پس از برپایی حکومتش با میربزرگ اختلافاتی یافت که منجر به رویارویی این دو شد. وی پس از شکست خوردن از هواداران میربزرگ در نبرد جلالک مارپرچین کشته شد و بدین‌ترتیب دودمان مرعشیان تأسیس گشت.

اسکندر پس از شکست پدرش در جنگ «جلالک مارپرچین» از معرکه گریخت و نزد تیموریان در هرات رفت و پس از فتح تبرستان توسط تیمورلنگ، مدتی تحت‌الحمایة او در آمل حکومت نمود.

این بخش از این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

میرحسین کیای چلاوی، از خاندان چلاویان در اوایل حکومت صفویان حاکم قلعهٔ استوناوند بوده‌است. هنگامی که در زمستان سال ۹۱۷ هجری، شاه اسماعیل‌صفوی با سپاهش به قم رفت، چند تن از سردارانش را به ری و اطراف آنجا فرستاد تا حضور شاه را اعلام نمایند ولی میرحسین کبا در یک درگیری شدید با یکی از سرداران شاه به نام «الیاس بیک»، این سردار را به اسارت گرفته و به قتل رساند. با رسیدن خبر به شاه اسماعیل، وی دستور داد که قلعهٔ مذکور را فتح کنند. پس از آن‌که قزلباش‌ها نتوانستند این دستور را اجرا نمایند، شاه شخصاً به میدان جنگ آمد. میرشمس‌الدین مرعشی با شنیدن خبر ورود شاه به مازندران، خود را به اردوی معلی رساند.^[۵] میرشمس‌الدین از شخصی فیروزکوهی که به کلیهٔ راه‌های ورودی آب و علوفهٔ قلعه آگاهی داشت بهره جُست و با وعدهٔ دادن مال به شخص نهایتاً راه‌های ورودی قلعه را بست.^[۶]

میرحسین در نامه‌ای به میرشمس‌الدین مرعشی نوشت:

ما و شما همسایه و از یک ولایتیم و هرگز در خدمت‌کاری تقصیر ننمودیم و قلعهٔ استوناوند «کلید مازندران» بلکه «دارالمرز» است. اگر لشکر بیگانه این را تسخیر کند، عن‌قریب به ولایت دارالمرز مستولی شده به کارکنان خود سپارد عجب از آن عالیجاه که فکر مآل ننموده و متوجه این قضیه نشده و به اهانت و خذلان ما سعی می‌نمایید.^[۷]

میرشمس‌الدین، کیای چلاوی را از «صلح و امان» مطمئن ساخت. سپس قلعه‌نشینان پس از دو سال و اندی تسلیم شدند. شاه دستور تخریب قلعه را داد. شاه اسماعیل به امانی که به کیای چلاوی داده بود، وفادار نماند و سه روز بعد میرحسین کیای چلاوی را در قفسی محبوس کرده،^[۸] روی شتری بستند. عاقبت نیز او را به شکلی که ایاس بیک را کشته‌بود، قصاص نمودند.^[۹]

• 
  ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۹ میلادی: نابودی باوندیان
• 
  ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۳ میلادی: چهار سال یکم افراسیاب
• 
  ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۷ میلادی: چهار سال دوم افراسیاب
• 
  ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ میلادی: دو سال آخر افراسیاب
• 
  ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۴ میلادی: تأسیس مرعشیان

• C. E. Bosworth (July 29, 2011). "ĀL-E AFRĀSĪĀB (1)". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. ۱. Bibliotheca Persica Press. Retrieved July 3, 2012.
• مجد, مصطفی (1388). ظهور و سقوط مرعشیان. نشر رسانش. ISBN 978-600-5011-15-9.
• ظهیرالدین, مرعشی (1368). تاریخ طبرستان و مازندران و رویان (اهتمام: محمدحسین تسبیحی؛ مقدمه: دکتر محمدجواد مشکور) (PDF). مؤسسه مطبوعاتی شرق.^{[پیوند مرده]}
• میرتیمور (1364). تاریخ خاندان مرعشی مازندران. انتشارات اطلاعات.
• رابینو, هاسنت لویی (1365). مازندران و استرآباد. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.