Joan Jara
Joan Turner Jara, Joan Jara izenaz ezaguna (Joan Alison Turner, Londres, Ingalaterra, 1927ko uztailaren 20a - Santiago, Txile, 2023ko azaroaren 12a) dantzari eta aktibista politiko britainiarra izan zen, Txilen nazionalizatua eta Txileko Arte Ederren Akademiak aitortua dantzaren garapenean egindako ibilbide osoan egindako ekarpenagatik.[1]
| Joan Jara | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Joan Alison Turner |
| Jaiotza | Londres, 1927ko uztailaren 20a |
| Herrialdea |  Txile |
| Heriotza | Santiago, 2023ko azaroaren 12a (96 urte) |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Víctor Jara |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Txileko Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | dantzaria |
| Jasotako sariak | |
  | |
Víctor Jara Fundazioa sortu zuen eta Txilen dantzaren hedapenean unibertsitate eta herri lan garrantzitsua egin zuen. 2009an Txileko nazionalitatea jaso zuen, kulturari egindako ekarpenagatik, giza ibilbideagatik eta demokrazia berreskuratzeko borrokagatik, Txile 1973tik 1990era bitartean zuzendu zuen diktadura militarraren ondoren.[2]
Biografia
aldatuDantzan hasi eta Txilera iritsi
aldatuDantzarekiko zaletasuna 1944ko uztailean piztu zitzaion, amak Haymarket antzokira eraman zuenean Ballets Jooss dantza konpainia modernoa ikustera; Kurt Jooss-en The Green Table koreografia.
Hurrengo urtean Ballets Jooss Londresera itzuli zen, Joan antzokira sartu zen antzezlana berriro ikustera, baina baita Kurt Joossekin hitz egiteko asmoak bultzatuta ere. Elkarrizketaren ondoren Kurtek esan zion merezi zuela profesionalki prestatzea eta etorkizunean konpainiako kide gisa ikusten zuela.
1947an Sigurd Leeder Dantza Eskola ireki berrian sartu zen, Londresko Unibertsitatean historia ikasteko beka bat alde batera utzita. Hiru urteko ikasketak egin ondoren, 1951ko urtarrilean Jooss Ballets-en sartu zen Alemanian, Europako hainbat toki ezagutzeko aukera eman zion erakundean; Mendebaldeko Alemanian, Belgikan, Holandan, Suitzan, Ingalaterran, Eskozian eta Irlandan ibili zen
Konpainian Patricio Bunster koreografo, dantzari eta aktore txiletarra ezagutu zuen eta harekin ezkondu zen 1953ko urrian. Patricio Txilera joan zen 1954ko martxoan eta Joanek lau hilabete geroago egin zuen, sei aste iraun zuen bidaia.
Txilen, lehiaketa bidez sartu zen Txileko Ballet Nazionalean, eta bertan dantzari aritu zen eta, geroago, koreografo gisa. Txileko Unibertsitatean ere eman zituen eskolak.
Víctor Jararekin
aldatuBere alaba Manuela jaio ondoren (1960), Bunster eta Joan bikotea banandu egin zen, eta bigarren ezkontzetan Victor Jara abeslari eta antzerki zuzendari gaztearekin ezkondu zen. Senar berriak partaidetza politiko erabakigarria izan zuen, bere musika Salvador Allenderen gobernuaren sinbolo bihurtuz. Victorrekin bigarren alaba izan zuen, Amanda izenekoa.
Augusto Pinochet diktadorearen Salvador Allende presidentearen aurkako estatu kolpean, irailaren 11n, Víctor Jara atxilotu egin zuten. Txileko Estadiora eraman eta han egon zen hainbat egunez. Testigantza ugariren arabera, hainbat orduz torturatu zuten, eskuak errebolber baten kulatarekin hautsi arte kolpatu zuten, eta, azkenik, irailaren 16an balaz akribilatu zuten. Hilotza hilaren 19an aurkitu zuten. Joanek egin behar izan zuen gorpuaren aitortza,[3] eta lurperatu ondoren erbestera joan behar izan zuen bere bi alabekin. [4]
Joan Britainia Handira erbesteratu zen bere bi alabekin eta ez zenTxilera itzuli 1980ko hamarkadaren erdialdera arte. Itzuli zenean, Espiral Dantza Zentroa sortu zuen, hainbat belaunalditako dantzari eta koreografoen prestakuntzan funtsezkoa, eta etengabe borrokatu zuen senarraren hilketaren egia argitzeko. [5]
1993an, Víctor Jara Fundazioa sortu zuen, artistaren ondarea zabaldu eta sustatzeko asmoz.[6]
Erbestea eta aktibismoa
aldatuLondresen, bere buruari Joan Turner de Jara deitzeari utzi zion, Britainia Handiko erakundeek Joan Jara izena hartzeko baimena eman baitzioten.
Txileko diktadura militarraren aurkako aktibista bihurtu zen eta urte askoan saiatu zen Txileko justiziak Victor Jararen heriotzaren nondik norakoak argitu zitzan, baina ez zuen aurrerapenik lortu, nahiz eta 2009an kasua berriro aktibatu zen, hilketaren egile materiala atxilotu zutenean, baina ez intelektuala.
2009ko martxoaren 3an, Diputatuen Ganberak eta maiatzaren 5ean, Txileko Senatuak, "naziotasuna graziaz" ematea onartu zuten. Ekainean, Michelle Bachelet Errepublikako presidenteak Txileko nazionalitate ofiziala eman zion. [2]
2013an, Miguel Vasquez epaile txiletarrak Victor Jara 1973ko irailaren 16an hil zela ebatzi zuen, autopsiaren arabera, "Gutxienez 44 bala talkaren ondorioz". Ikerketa judizialen arabera, katua sakatu zuen gizona Barrientos izan zen, Armadako tenientea
2016ko ekainaren 27an, Orlandoko (Ameriketako Estatu Batuak) auzitegi federal batek ebatzi zuen Pedro Barrientos militar txiletar ohia Victor Jararen torturaren eta hilketa estrajudizialaren erruduna zela. Exuniformatuak 28 milioi dolarreko kalte-ordaina ordaindu beharko zion familiarentzat, epaimahaiak zehaztu zuenez. Epaiketa zibila Joan Turner Jara alargunak eta Manuela Bunster eta Amanda Jara bikotearen alabek jarritako salaketarekin hasi zen. 2013an aurkeztu zuen Justizia eta Erantzukizun Zentroak (CJA), San Frantziskon. [7]
Lanak
aldatu- 1983an " Víctor Jara, un canto truncado " argitaratu zuen.[8]
- Txilen egin zuen lehen etapan "Ballet Popularra" sortu zuen Txileko Ballet Nazionaleko dantzari profesional talde batekin, bere misioa dantza herrialdeko herri landatarretan zabaltzea zen.
- 1960ko hamarkadaren amaieran Haur Dantza Irakasleen karrera sortu zuen Txileko Unibertsitatean.
- 1985ean, erbestetik bueltan, Patricio Bunster senar ohiarekin batera, Centro de Danza Espiral sortu zuen, auzo ezagunetarako dantza irakasleak prestatzeko.
- 1986an Concepción Unibertsitateko Dantza Taldea sortu zuen.
Karguak
aldatu- Txileko Unibertsitatean irakasle gisa lan egin zuen Antzerki Eskolan eta Dantza Eskolan honako katedra hauetan:
- Mugimendua
- Teknika modernoa
- Eukinetikoa
- Koreutika
Sariak eta aitorpenak
aldatu- 1999an Santiagoko Udalaren Dantza Saria jaso zuen
- 2000. urtean, Txileko Unibertsitateak aitortu zuen bere ibilbide profesionala eta dantzarako egindako ekarpena.
- 2004an Santiagoko Udal Antzokian, Dantzaren Nazioarteko Egunean, sari bat jaso zuen bere kideengandik.[9]
- 2010ean Manuel García abeslariak S / T albumean jasotako "Joan" abestia idatzi zuen . [10]
- 2016an, Pablo Neruda Arte eta Kultura Merituaren Ordena jaso zuen. [11]
- 2018an Joan Jarak USACh-ren saria jaso zuen giza eskubideak sustatzeko egindako ibilbideagatik. [12]
- 2019an, Txileko Arte Ederren Akademiak saria eman zion Joan Jarari bere ibilbideagatik. [13]
Erreferentziak
aldatu- ↑ ISBN https://mujeresbacanas.com/joan-jara-1927/..
- ↑ a b «Joan Jara ya es oficialmente chilena» CANCIONEROS.COM (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ «LAS VÍCTIMAS DEL GENERAL» www1.udel.edu (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ [1], "Masacre en el estadio" (documental de Netflix, 2019): cómo Netflix investigó el crimen de Víctor Jara, artículo de diario La Tercera.
- ↑ (Gaztelaniaz) García, Ángeles. (1983-09-19). «Joan Jara, viuda de Víctor Jara, narra la vida truncada de su marido» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ (Gaztelaniaz) RECONOCIMIENTO ARTE Y MEMORIA JOAN JARA – Fundación Victor Jara. (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ (Gaztelaniaz) Joan Jara: «Después de 45 años, la justicia no es justicia» – Palabra Pública. (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ «Chile, 1973-2003: Joan Jara: Un canto truncado» www.lainsignia.org (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ «El Mercurio.com» web.archive.org 2016-03-04 (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ Manuel García homenajea a Joan Jara en nuevo disco
- ↑ (Gaztelaniaz) Joan Turner recibe Orden al Mérito Artístico y Cultural Pablo Neruda « Diario y Radio U Chile. (Noiz kontsultatua: 2020-09-16).
- ↑ En 2018 Joan Jara recibe premio de la USACh por su trayectoria en la promoción de los DDHH
- ↑ Academia Chilena de Bellas Artes entrega premio a la trayectoria a Joan Jara