Ziriharri

Dobela edo ziriharria^[1] arku bat eratzen duen eraikuntza osagai bat da. Material ezberdinetakoa izan daiteke, adreilu edo harrizkoa, esate baterako. Gaur egun, hormigoi armatu edo aurretinkatuan egiten dira.

Arkitektura klasikoari dagokionez, dobela, arkua edo ganga osatzen duten ziri formako harrizko atal bat da, eta bere kokapen erradiala da bere bereizgarria. Erdiko dobela, arkua ixten duena, "giltzarria" da. Muturretako dobelak, pisua jasaten dutenak, "inpostakoak" edo "salmerrak" deitzen dira (abiapuntuko lehen dobela). Dobela baten barnealdeko zatia, "arkubarnera" edo "intradosa" deitzen da, eta, eraikinaren barnean dagoelako ikusten ez den zatia, "arkugainera" edo "estradosa".

Dobelen atalkatzea, dobelak bere erdigunearekiko kokatuak dauden modua da. Dobelek, erdigune bakar baten erradioak jarraitzen dituztenean, arku erradiala deitzen da, erdigune hori, arkuaren erdigunearekin bat ez badator ere. Dobelak, altuera bateraino, horizontalean jartzen direnean, "arku enjarjatu" deitzen da. Arku mozarabiarra da.

Renzo Pianoren Aita Pioren Basilikak (1991-2004), gaur egungo eraikinak egiterakoan, dobelez osaturiko arkuek eskaintzen duten aldaberatasun handia adierazten du.

Dobela deitzen dira, baita ere, arku formako atal bakarrekoak egitea ahalbidetzen duten materialez eginiko gaur egungo egiturei, eta, bere eusguneetan, dobelekin eraikitakoak bezala funtzionatzen dutenak. Sektore zirkular forma izaten ohi dute, eta eraztun aurrefabrikatu bat eratzen duten zenbait elementuren zati dira. Hauek, tunelen eraikuntzan erabiltzen dira.

Sarri, hitz hau, egitura adreiluekin eraikitako harresien barnean hormigoi armatuan elkartzen diren egitura eusguneentzako ere erabiltzen da.