As (txanpona)

As izenarekin (eis hitz grekotik, "bat" esan nahi duena, edo latinezko aes hitzetik, "brontze" esan nahi duena) ezagutzen dira erromatarren jatorrizko txanponak eta geroago ere, brontzez egin ziren moneta batzuk, unitatea bateko balioa zutenak.

Erregeen garaian, erromatarrek ez zuten beste txanpon propiorik izan, as-ak eta horren zatitzaileak izan ezik, denak ere trakets eginak, eta ez estanpatuak, urtuak baizik. Zaharrenek ez zuten inolako marka edo seinalerik, eta numismatikoek eta historialariek aes rude (as latza edo zakarra) izenez ezagutzen dituzte. Askoz geroago, beste as pieza batzuk egiten eta erabiltzen hasi ziren, adaxka lehor moduko marka bat zutenak, aes signatum (zeinudun aes-a) izenekin. Baina batzuk eta besteak forma, pisu eta magnitude aldakorrekoak ziren, eta merkataritzan ondo doitzeko, balantza erabiltzea eskatzen zuten, harik eta Servio Tulio erregeak K.a. VI. mendearen erdialdean (edo mende bat beranduago Errepublikaren lege baten bidez, beste batzuen arabera) benetako diru-sistema bat ezarri zuen arte, as libral-a oinarri hartuta (273 gramoko libra erromatar baten pisua), eta aes larria esaten zaio.

Badirudi erromatarrek beren as-a etruskoengandik kopiatu zutela, baina etruskoen as hori erromatarrenak baino erliebe gutxiago eta forma sinpleagoak zituzten. K.a. 286 urte inguruan, as-a eta, horrekin batera, sistema osoa pisuaren erdira murriztu zen. K.a. 268an, zilarrezko txanponen lehen jaulkipenarekin batera, as-a seiren baten pisura murriztu zen. Gutxitzeak aurrera egin zuen Errepublikaren garaian, Inperioa hastean, pieza mota hau desagertu zen arte.^[1]