Arroxela

Arroxela La Rochelle
Frantziako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa	Metropolitar Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Itsas Charente
Barruti	La Rochelleko barrutia
Alkatea	Maxime Bono (en)
Izen ofiziala	La Rochelle
Jatorrizko izena	La Rochelle
Posta kodea	17000
Geografia
Koordenatuak	46°09′34″N 1°09′05″W / 46.1594°N 1.1514°W / 46.1594; -1.1514
Azalera	28,43 km²
Altuera	4 m, 0 m eta 28 m
Mugakideak	Aytré, L'Houmeau, Lagord, Périgny, Puilboreau eta Rivedoux-Plage
Demografia
Biztanleria	78.535 (2021eko urtarrilaren 1a) 1.325 (2020)
40.555 (%51,6)   (%44,8) 35.180
Dentsitatea	2.762 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	546
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Petrozavodsk, Lübeck, New Rochelle, Akre, Essauira, Santiago de Figueiró (en) , Corrientes eta Newport
larochelle.fr

Arroxela^[1] (frantsesez La Rochelle) Itsas Charente (17) departamenduko hiriburua da, Ozeano Atlantikoaren ertzean dagoena. Frantzia mailan arrantzari dagokionez Arroxelako portuak garrantzi handia du.

Joanes Leizarragak hiri honetan argitaratu zuen Testamentu Berria 1571ean, euskarazko lehen Biblia.

X. mendean lehenbizi agirietan agertu zenean herrixkak Rochella (gaskoizko Roche- haitz- hitzaren txikigarria) zuen izena. XI. mendean hiri-gutun (charte de commune) lortu zuen.

Ré uhartetik gertu bere kokapen estrategikoari esker, Euskal Herria eta Bretainia arteko portu nagusi bilakatu zen eta Ingalaterra eta Hansarekin merkataritza-harreman estuak landu zituen. Ehun Urteko Gerran ingelesen eskuetan izan zen 1372an, Arroxelako guduan Gaztelak ingelesak menderatu arte.^{[erreferentzia behar]}

Merkataritza-harremanak eta Parisetik urrun egoteak erreforma bultzatu zuen hirian eta protestanteen hiriburu bilakatu zen^[2]. 1571n bertan babestu ziren higanotak Joana III.a Nafarroakoak zuzenduak. Karlos IX.a Frantziakoak autonomia hau bukatzeko asmoz, hiria setiatu zuen baina ingelesen laguntzari esker hiria eustea lortu zuen.

XVIII. mendearen hasieran, biztanleriaren % 90 protestante zen eta ardo, gatz, bakailao eta Kanadatik zetozen larruen salerosketez bizi zen. Baina Richelieu kardinalak eta Luis XIII.a Frantziakoak ezin egoera mantendu eta hiria berriro setiatu zuten. Setio gogor horren ostean, hiriak bere eskubideak eta biztanleriaren % 20 galdu zituen. Katolizismora aldatu (dragonnades) nahi ez zutenek erbesteratzea erabaki eta iheslariek New Rochelle sortu zuten Ameriketako Estatu Batuetan^[3].

XVIII. mendean merkataritza berpiztu eta esklabotza, azukre, kafe eta anilei esker oparotasun-garaiak itzuli ziren.

Bigarren Mundu Gerran, alemaniar Kriegsmarinek portuaren munta estrategikoaz ohartu eta itsaspekoentzat base handia eraiki zuen. Berriro setiatua, hiria Paris baino bederatzi hilabete geroago errenditu zen. Frantzian askatutako azken hiria izan zen^[4].

Datu klimatikoak (Arroxela)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.5	9.9	12.1	14.7	17.9	21.3	23.8	23.5	21.8	18.0	12.6	9.2	16.1
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.9	6.9	8.7	11.1	14.3	17.5	19.8	19.6	17.8	14.2	9.4	6.6	12.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	3.4	4.0	5.4	7.4	10.7	13.7	15.8	15.7	13.7	10.5	6.3	3.9	9.2
Pilatutako prezipitazioa (mm)	82.5	66.1	57.0	52.7	61.1	42.9	35.1	46.4	56.5	81.6	91.8	81.8	755.3
Eguzki orduak	84	111	174	212	239	272	305	277	218	167	107	85	2250
Iturria: Weatherbase [6]

• Portu-zaharra (Vieux-Port), bere Erdi Aroko dorre zaintzaileekin.
• Grosse Horloge atea.
• Pizkundetar udaletxea.
• Frank Delmas lorategia.
• Bout du Monde (munduko amaiera) itsasargia.

• La Rochelle Business School

• Atlantique Stade Rochelais: Hiriko errugbi talde profesionala da.

• Pierre Hautin, Inprimizalea, 1571n Joanes Leizarragaren Testamentu Berria argitara eman zuen inprimatzailea.
• Jacques Nicolas Billaud-Varenne, politikaria.
• Aimé Bonpland, botanikaria.
• William-Adolphe Bouguereau, margolaria.
• Jean-Loup Chrétien, astronauta.
• John Theophilus Desaguliers, matematikaria.
• Guy-Victor Duperre, almirantea.
• Jean Duvignaud, idazlea.
• Eugène Fromentin, idazle eta margolaria.
• Bernard Giraudeau, aktorea.
• Guy Laroche, diseinatzailea.
• Melissa Lauren, aktore pornoa.
• Fabrice Neaud, komikigilea.
• René Antoine Ferchault de Réaumur, naturalista, entomologo, meteorologo eta idazlea.

Arroxelak honako hiri senidetuak ditu^[7]:

•  Lübeck (Alemania) (1988)
•  New Rochelle (New York) (Ameriketako Estatu Batuak) (1910)
•  Newport (Rhode Island) (Ameriketako Estatu Batuak)
•  Akre (Israel) (1972)
•  Essaouira (Maroko) (1999)
•  Santiago de Figueiró (Portugal) (2003)
•  Petrozavodsk (Errusia) (1973)

• 
  Alde Zaharra eta Portu Zaharra
• 
  Euskal arrantzaleen ontziak.
• 
  Harresiak
• 
  San Luis katedralaren barnealdea

• Arroxelako webgune ofiziala (Frantsesez)