Aire masa

Aire-masa bat, meteorologian, aire-bolumen handia da, eta haren propietate fisikoak, bereziki tenperatura eta hezetasuna, uniformeak izaten dira plano horizontalean.

Bere neurria, normalean, 500 eta 5000 km2 bitartekoa izaten da. Bertikalki, zenbait kilometro izatera irits daiteke, eta haren ezaugarriak azalera-baldintza homogeneoak dituzten gainazal ozeaniko edo kontinental zabalen gainean luzaroan ukituz lortzen ditu, (eskualde iturburu deritze).

Fronte meteorologikoek dentsitate (tenperatura eta/edo hezetasuna) desberdineko aire-masak bereizten dituzte.

Aire-masaren kontzeptua Norvegian garatu zuten Bergeron eta Bjerkness meteorologoek 1920ko hamarkadan, fronte polarrari buruzko teoriaren zati gisa.

Aire-masak bere ezaugarriak eskuratzeko prozesua motela izaten da, eta, beraz, sistema barometriko geldikorrak duten eremuetan sortzen dira, hala nola gerriko subtropikalean, Siberian, Kanadako iparraldean eta bi planetako bi poloetan.

Bergeronen sailkapena da mundu osoan onartuena, baina badira planetako eskualde batzuetan gehiago aplikatzen diren beste sailkapen batzuk.^[1] Aire-masa hiru letraz adierazten da. Lehenengo letrak hezetasun-propietateak ditu, c letrarekin aire-masa kontinentalak (lehorrak) eta m letrarekin itsasoko aire-masak (hezeak). Bigarren letrak eskualde iturburuko tenperaturaren ezaugarriak deskribatzen ditu: T iturri tropikalerako, P iturri polarreko lurraldetik, A artikorako edo eskualde antartikorako, M eskualde montzonikorako, E eskualde ekuatorialerako, eta S goi-aireetarako (aire lehorra, atmosferako airearen beherakada handi batek osatua). Hirugarren letra lurraren atmosferaren egonkortasuna izendatzeko erabiltzen da. Aire-masa hotzagoa bada azpian duen lurra baino, k batez etiketatuko da. Aldiz, azpian duen lurra baino beroagoa bada, w batez etiketatuko da.^[2]

Jatorri ozeaniko duten aire-masak "m" minuskulaz ("maritime/itsasokoa") izendatzen dira, eta jatorri kontinentaleko aire-masak "c" minuskulaz ("continental/kontinentala"). Aire-masak honela ere izendatzen dira: artikoa ("A", edo "AA" aire-masa antartikoetan), polarra ("P"), tropikala ("T") edo ekuatoriala ("E"). Bi atributu-joko horiek deskribatzen den aire-masaren araberako konbinazioetan erabiltzen dira. Adibidez, udan Estatu Batuetako hego-mendebaldeko basamortuan sortutako aire-masa bat "cT" izenda daiteke. Siberiako iparraldean neguan sortutako aire-masa bat "can" gisa adieraz daiteke. "S" letra larriak "goikoa" izeneko aire-masa izendatzeko erabil daitezke. Jaitsiera bidezko assecament eta esklafament adiabatiko gisa ikus daiteke hori. Asiako hegoaldean, "M" maiuskula bat (montzoi-koa) erabiltzen da batzuetan udako montzoi erregimenean dauden aire-masetarako.

Aire-masa baten egonkortasuna hirugarren letra baten bidez adieraz daiteke, dela "k" bat (azpian duen lurrazala baino aire hotzegia), dela "w" bat (azpian duen lurrazala baino aire beroegia).

Beste konbentzio bat da ikur horiek erabiltzea aire-masa mota bat beste mota batera aldatu edo aldatu behar den adierazteko. Adibidez, Alaskako golkoara mugitzen den aire artikoko masa bat "cA-mPk" dela esan daiteke.^[3]

Euskal Herriaren inguruan mota askotako aire masen eragina nabaritzen da. ^[4][5][6]

Iberiar penintsulako hotz-boladak Eskandinaviatik edo Errusiako mesetatik datorren aire lehor, hotz eta trinkoarekin lotuta daude, jatorri kontinental, artiko edo polarrekoa, neguan. Hotz-bolada Iparreko eta Ipar-Ekialdeko haizeekin lotuta dago. Aire hotzaren inbasio horren ondoren penintsulara ipar-Mendebaldeko edo Hego-Mendebaldeko aire hezea iristen bada, elurteak gerta daitezke.^[6]

Iberiar penintsulako bero-boladak Saharatik datorren aire lehor, bero eta arin tropikalarekin lotuta daude udan. Hegoko eta Hego-Ekialdeko haizeekin lotuta daude. Aire beroaren inbasioaren ondoren penintsulara Iparretik, Mendebaldetik Hego-Mendebaldetik edo Ekialdetik datorren aire hezea iristen bada, ekaitzen erregimena sor daiteke, aire beroaren masa igotzen denean, aire hezea sartzeak behartua, hotzagoa baita.^[6]

• Fronte meteorologiko