Yagan

Yagan
	; Yaganak (Hornosko lurmuturra), 1883
Biztanleak guztira
	600 Txilen (2017ko zentsoaren arabera)
Biztanleria nabarmena duten eskualdeak
Hizkuntza
	Yagan hizkuntza
Erlijioa
Zerikusia duten beste giza taldeak
	Kawésqar, Chono

Yagán, yagan, jagan edo yámana, Suaren Lurraldeko uhartediko herri indigena bat da, Txile eta Argentinan. Bere bizimodu tradizionala nomada zen, kanoetan mugitzen ziren; ehiza, bilketa eta arrantzan aritzen ziren. Bere aurrekoek, 6.000 urte ingurutik, Beagle kanalaren hegoaldean dauden uharte eta kanalak zeharkatzen zituzten, Hornos lurmuturreraino. Beagle kanalaren mendebaldean dauden kanaletara ere joaten ziren, kawésqarren lurraldea, Magdalena eta Cockburn kanaletaraino iritsiz, sua pizten zuten burdinazko piritaren bila.

Yaganen egungo ondorengoek komunitate bat osatzen dute Villa Ukikan, Puerto Williamsetik gertu, Navarino uhartean (Txile). Ushuaian (Argentina) 2014ko azaroaren 25ean Yagan Paiakoala komunitate indigena eratu zen. Punta Arenasen (Txile) bizi da Yagan Lom Sapakuta komunitatea, 2015eko otsailaren 14an eratua.

Jatorria

Historia

Aurrekariak

Aintzatespen-bidaiak eta batzorde hidrografikoak

Baleazaleak eta Otsozaleak

Jemmy Button, HMS Beagle espedizioak bahitutako yagana 1830ean, hura "zibilizatzeko" asmoz.

Misiolariak

Lurraldea

Hizkuntza

Jagan hizkuntzaren azken hiztuna zena, Cristina Calderón, 2022an hil zen 93 urterrekin. Lidia González Calderón alabak jakinarazi zuen. Txileko Biltzar Konstituziogileko kide zen, eta hizkuntza hori berreskuratzeko deia egin zuen.^[1]^[2]

Txileko Kultura eta Arteen Kultura Kontseiluak 'bizi den ondare' izendatu zuen Calderón andrea 2009an. 1928an jaio zen, Villa Ukikan, Puerto Williamsetik gertu, eta han bizi izan zen beti; saskigile izan zen. Berak 9 urte izan zituen arte ez zuen ikasi gaztelania, baina Txileko agintariek ia desagertzeraino eraman zuten hizkuntza XX. mendean, eta transmisioa eten egin zen.^[1]