DDT

DDT
Irudi gehiago
Formula kimikoa	C14H9Cl5
SMILES kanonikoa	2D eredua
MolView	3D eredua
Konposizioa	karbono eta kloro
Mota	konposatu organokloratu
Ezaugarriak
Dentsitatea	0,99 g/cm³ (20 °C)
Fusio-puntua	108 °C 108,3 °C
Deskonposizio-puntua	110 °C
Lurrun-presioa	0 mmHg (20 °C)
Masa molekularra	351,914688688 Da
Erabilera
Rola	occupational carcinogen (en) , Hormona-nahasle, female reproductive toxicant (en) , male reproductive toxicant (en) , developmental toxicant (en) eta kantzerigeno
Arriskuak
NFPA 704	2 2 0
Denboran ponderatutako esposizio muga	1 mg/m³ (8 h, Ameriketako Estatu Batuak) 0,5 mg/m³ (10 h, baliorik ez)
Flash-puntua	77 °C (gehienez, Pensky–Martens closed-cup test (en) ) 72 °C (gutxienekoa, Pensky–Martens closed-cup test (en) )
IDLH	500 mg/m³
Eragin dezake	DDT exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	YVGGHNCTFXOJCH-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	50-29-3
ChemSpider	2928
PubChem	3036
Reaxys	1882657
Gmelin	16130
ChEBI	509864
ChEMBL	CHEMBL416898
RTECS zenbakia	KJ3325000
ZVG	12510
DSSTox zenbakia	KJ3325000
EC zenbakia	200-024-3
ECHA	100.000.023
MeSH	D003634
Human Metabolome Database	HMDB0032127
UNII	CIW5S16655
KEGG	D07367
PDB Ligand	6WT

DDT edo 1,1,1-trikloro-2,2-difeniletanoa edo klofenotanoa konposatu organikoa da (ClC₆H₄)₂CH(CCl₃) formula duena, organokloratuen familiakoa. Alkano ordezkatu bat da. DDT purua solido kristalino kolorgea da. Ez da uretan disolbagarria, baina bai disolbatzaile organiko ohikoenetan eta gantzetan^[1][2].

DDTa herbizida gisa erabilera oso zabala izan du, malaria kontrolatzeko esate baterako. Toxikoa da eta poluitzaile organiko iraunkorren artean sailkatuta dago. Toxikotasun horren lehen aldarria Rachel Carson-ek egin zuen Udaberri isila liburu ospetsuan^[3][4]. Stockholmeko hitzarmenak DDTaren erabilera mugatu egiten du^[5].

DDT komertziala estuki erlazionatutako hainbat konposaturen nahastea da, sintesi-prozesuaren ondorioz. DDTak bi isomero ditu p,p'-DDT eta o,p'-DDT. Nahastean p,p'- isomeroa da nagusia (% 77), o,p'- isomeroa % 15 inguruko proportzioan egoten da eta gainerakoa bestelako ezpurutasunak izaten dira, hala nola, diklorodifenildikloroetilenoa eta diklorodifenildikloroetanoa^[6].

DDTa egituraz oso antzekoa da dikofolarenkin. Bi konposatuon arteko egitura-diferentzia bakarra da dikofolak C-1 karbonoan hidroxilo taldea duela hidrogenoaren ordez.

DDTa Friedel-Crafts erreakzio bati jarraituz prestatzen da. Kloral edo koral hidrato bi baliokide klorobentzenorekin erreakzionarazten da katalizatzaile azido batenpresentzian^[7].

${\displaystyle {\ce {CCl3CHO + 2C6H5Cl ->[H+] (ClC6H4)2CH(CCl3)}}}$

DDTa intsektizida gisa erabili da nekazaritzan eta malaria eta tifusa kontrolatzeko. Giza zorriak akabatzeko ere usatu izan da. Estimatzen da 1940tik hona mundu osoan 1,8 milioi tona DDT produzitu direla^[8].

Egun Stockholmeko Hitzarmenak B multzoan sailkatzen du. Hitzarmenak eritasun-bektoreak kontrolatzeko erabiltzea baimentzen du, malaria esaterako^[9].

DDTa lurzoruetan eta sedimentuetan erraz adsorbatzen den poluitzaile organiko iraunkorra da, eta hauek biltegi gisa eta epe luzerako kutsattze-iturri gisa jokatzen dute. Ingurumen-baldintzen arabera, lurzoruan 22 egunetik 30 urtera bitartean iraun dezake. DDTa galtzeko eta degradatzeko moldeak hauek dira: urak eramatea, lurrunketa, fotolisia eta biodegradazio aerobikoa eta anaerobikoa^[10].

DDTa lipodisolbagarria da eta bizidunengan elikagai-karearen bidez metatu egiten da, kantitate gero eta handiagoetan kate trofikoan gora joan ahala. DDTa toxikoa da organismo bizien gama zabal batentzat, karramarroak, dafnidoak, itsas izkirak eta arrain-espezie asko barne^[11].

DDTa disruptore endokrinoa da. Seguruenik giza kartzionogenoa da, nahiz eta azterketa gehienek adierazten duten ez dela genotoxikoa^[12].

Artikulu hau kimikari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.